Rozważania nad rolą zabawek w kształtowaniu zachowań prospołecznych we wczesnym dzieciństwie – kontekst edukacyjny
Abstrakt
Tematem artykułu są rozważania o roli zabawek w kształtowaniu zachowań prospołecznych we wczesnym dzieciństwie. Autorka postawiła sobie za cel ukazanie znaczącej roli zabawek oraz zabawy w procesie rozwijania zachowań prospołecznych oraz tworzenia warunków stymulujących rozwój kompetencji społecznych we wczesnym dzieciństwie. Konieczność właściwego reagowania na złożone, często skomplikowane sytuacje społeczne, stanowi poważne wyzwanie dla dzieci, zatem badanie i rozwijanie umiejętności prospołecznych w ramach edukacji przedszkolnej wydaje się szczególnie istotne. Tekst ma charakter teoretyczny i stanowi wprowadzenie do szerszych rozważań. W pierwszej części artykułu dokonano objaśnień terminologicznych związanych z pojęciem „zabawka” i na potrzeby niniejszego tekstu przyjęto jedną definicję. Następnie przedstawiono sytuację zabawy oraz funkcje zabawek w świetle koncepcji rozwoju społecznego, wraz z omówieniem poszczególnych etapów zabawy. Zaprezentowano też pojęcie kompetencji społecznych w kontekście podjętej problematyki, ukazując zawiązek pomiędzy zabawą i zabawkami a nabywaniem umiejętności prospołecznych, takich jak: dzielenie się, współdziałanie, empatyzowanie z innymi, okazywanie troski. Wskazano również na poznawcze i emocjonalne determinanty zachowań prospołecznych, uwzględniając takie zagadnienia, jak teoria umysłu oraz empatia. Na koniec nawiązano do badań naukowych prezentujących koncepcję dzielenia się zabawkami jako przykładu zachowań prospołecznych.
Bibliografia
Baron-Cohen S., Tager-Flusberg H., Cohen D., Understanding Other Minds: Perspectives From Developmental Cognitive Neuroscience, University Press, Oxford 2000.
Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, tłum. A. Wojciechowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Białecka-Pikul M., Co dzieci wiedzą o myśleniu, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
Białecka-Pikul M., Wczesne dzieciństwo, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.
Bilewicz-Kuźnia B., Przystosowanie psychospołeczne i współpraca rówieśnicza dzieci działających w małych grupach, [w:] Kompetencje kluczowe dzieci i młodzieży. Teoria i badania, red. J. Uszyńska-Jarmoc, M. Bilewicz, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2015.
Blake P.R., Harris P.L., Children’s Understanding of Ownership Transfers, „Cognitive Development”, 2009, nr 24.
Brzezińska A., Appelt K., Zabawki we wczesnym dzieciństwie, „Wychowanie w Przedszkolu”, 2012, nr 7.
Brzezińska A., Czub M., Piotrowski K., Małe dziecko. Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2013.
Bujak J., Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań, Wydawnictwo UJ, Kraków 1988.
Chernyak N., Kushnir T., Giving Preschoolers Choice Increases Sharing Bahavior, „Psychological Science”, 2013, vol. 24, nr 10.
Eisenberg N., Fabes R.A., Emotion, Regulation and The Development of Social Competence, [w:] Emotion and Social Behavior, Newbury Park 1992, s. 119–150, [za:] M. Kielar-Turska, Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.
Fabes R. A., Eisenberg N., Nyman M., Michaelieu Q., Young Children’s Appraisal of Others’ Spontaneous Emotional Reactions, „Developmental Psychology”, 1991, nr 27.
Hoffman M.L., Empatia i rozwój moralny, tłum. O. Waśkiewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.
Hurlock E.B., Rozwój dziecka, tłum. B. Rosemann, PWN, Warszawa 1985.
Kielar-Turska M., Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.
Kielar-Turska M., Zabawy i zabawki w ujęciu ontogenetycznym, „Wychowanie w Przedszkolu”, 2001, nr 10.
Kowolik P., Kształcąca i wychowująca funkcja zabawek: zarys problemu, „Nauczyciel i Szkoła”, 2005, vol. 28–29, nr 3–4.
Matejczuk J., Rozwój dziecka. Wiek przedszkolny, [w:] Niezbędnik Dobrego Nauczyciela, t. 2, red. A. Brzezińska, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.
Rochat P., Possession and Morality in Early Development, „New Directions in Child and Adolescent Development”, 2011, nr 132.
Schaffer H.R., Rozwój społeczny, dzieciństwo i młodość, tłum. M. Białecka-Pikul, Wydawnictwo UJ, Kraków 2006.
Smogorzewska J., Szumski G., Rozwijanie kompetencji społecznych dzieci przedszkolnych. Teoria, metodyka, efekty, PWN, Warszawa 2015.
Smykowski S., Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, w: Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Turner J., Helms D., Rozwój człowieka, tłum. J. Mańk-Kowalska, WSiP, Warszawa 1999.
Vasta R., Haith M., Miller S.A., Psychologia dziecka, tłum. E. Czerniawska, WSiP, Warszawa 2004.
Wellman H.M., Cross D., Watson J., Meta-analysis of Theory-of-Mind Development. The Truth about False Belief, „Child Development”, 2001, vol. 72, nr 3.
Wygotski L.S., Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka, [w:] Dziecko w zabawie i świecie języka, red. A. Brzezińska, T. Czub, G. Lutomski, B. Smykowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1995.
Zięzio R., Wokół naczelnej zasady funkcjonalnej w zachowaniach ludycznych, „Zabawy i Zabawki”, 1997, nr 3.
Copyright (c) 2018 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
