Zabawa i nauczanie przez zabawę w podstawie programowej i wybranych programach wychowania przedszkolnego

Abstrakt

Definiowanie zabawy jest wyznaczone źródłami myślenia o niej. Teoretycy zabawy podkreślają, że jest ona działaniem swobodnym, atrybutem dzieciństwa, a zarazem najbogatszym źródłem uczenia się dziecka. Zabawę można rozpatrywać z trzech perspektyw: w czystej postaci, jako uczenie się przez zabawę i nauczanie przez zabawę. Organizację pracy z małym dzieckiem i wykaz planowanych do osiągnięcia efektów wyznacza w Polsce „Podstawa programowa wychowania przedszkolnego” oraz projektowane w oparciu o nią programy wychowania przedszkolnego. Zagadnienia związane z zabawą zostały ujęte w „Podstawie programowej” w odniesieniu do czynności i motywacji dziecka, miejsc i przestrzeni zabaw, rodzajów zabaw oraz świadomości bezpieczeństwa. Przedmiotem analizy w artykule są trzy wybrane programy wychowania przedszkolnego: „Dziecko w swoim żywiole. Program wychowania przedszkolnego – dobre praktyki”, „Nasze przedszkole. Program edukacji przedszkolnej wspomagający rozwój dzieci” i „Kalendarz przedszkolaka. Program wychowania przedszkolnego”. Analiza znaczeń zawartych w treściach powyższych programów wychowania przedszkolnego wskazuje, że zabawa jest przedstawiana w różny sposób. W programach mamy wiele dobrych wzorców ukazujących prymat zabawy swobodnej nad nauczaniem i przykłady adekwatnego traktowania jej jako środka służącego do osiągania celów edukacyjnych, szczególnie w dwóch ostatnich programach. Spotykamy też przykłady (nad)używania zabawy w celach kształcących, dydaktycznych, jak ma to miejsce w programie „Dziecko w swoim żywiole. Program wychowania przedszkolnego – dobre praktyki”. Warto zastanowić się nad wytyczaniem sensownych granic i zachowaniem proporcji między dziecięcą zabawą w czystej postaci a uczeniem się i nauczaniem w formie zabawy, zarówno w dokumentach wyznaczających pracę przedszkola, jak i rzeczywistości przedszkolnej.