Dylematy nowicjusza. Konteksty stawania się nauczycielem edukacji przedszkolnej
Abstrakt
Uczenie się roli zawodowej przez nauczyciela to długotrwały i złożony proces, który uwarunkowany jest różnorodnymi, czasami odmiennymi, perspektywami postrzegania zawodu, przekonaniami oraz praktykami społecznymi. Specyfika pracy nauczyciela polega na równoczesnym pełnieniu dwóch ról: uczącego innych oraz uczącego się. Uzyskanie harmonii pomiędzy tymi dwiema rolami to dylemat przede wszystkim wyraźnie widoczny w okresie rozpoczynania kariery zawodowej. Szczególnie początkujący nauczyciele, rozpoczynając adaptację do nowego środowiska pracy, napotykają wiele problemów i trudności, które mogą budzić ich niepokój. Prezentowany tekst dotyczy problematyki pełnienia roli zawodowej przez początkujących nauczycieli edukacji przedszkolnej. Celem prowadzonych rozważań jest refleksja nad uwarunkowaniami, którym podlega nowicjusz w okresie poznawania i uczenia się zawodu. Poszukuję w nim uzasadnienia dla wątpliwości, które może odczuwać nauczyciel małego dziecka, projektując własne działania zawodowe, przy założeniu, że przebiegają one w dwóch uzupełniających się kontekstach: dydaktycznym i osobistym. Zaczynam od krótkiego omówienia istoty rozwoju zawodowego nauczyciela. Następnie do oglądu roli zawodowej nauczyciela wykorzystuję kategorię stawania się. Dokonuję strukturalnego oglądu roli, w której funkcjonuje początkujący nauczyciel, a następnie rozpoznaję w niej wybrane cechy procesu stawania się (zmienność, przeobrażanie się, poczucie wolności). W końcowej części tekstu staram się pokazać dylematy, przed którymi staje początkujący nauczyciel edukacji przedszkolnej, określić obszary działalności zawodowej, które mogą być źródłem niepokoju nauczycieli.
Bibliografia
Appelt K., Podmiotowe i kontekstowe uwarunkowania funkcjonowania nauczycieli w sytuacji zmiany społecznej, „Forum Oświatowe” 36(2007)1, s. 71-90.
Bałachowicz J., Style działań edukacyjnych nauczycieli klas początkowych. Między uprzedmiotowieniem a podmiotowością, WSP TWP, Warszawa 2009
Bullough R.V., Początkujący nauczyciel. Studium przypadku, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009.
Czerepaniak-Walczak M., Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela, Edytor, Toruń 1997.
Dahlberg G., Moss P., Pence A., Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej edukacji i opieki. Języki oceny, Wyd. DSW, Wrocław 2013.
Dróżka W., Od pewności ku refleksyjności w zawodzie nauczycielskim Przyczynek do dyskusji, „Przegląd Pedagogiczny”, (2011)1, s. 135-150.
Gołębniak D.B., Konstruktywizm – moda, „nowa religia” czy tylko/ aż interesująca perspektywa poznawcza i dydaktyczna?, „Problemy Wczesnej Edukacji”, (2005)1, s. 13-20.
Kelchtermans G., Getting the story, understanding the lives. From career stories to teachers’ professional development, „Teaching and Teacher Education”, (1993), 9(5/6), s. 443-456.
Kędzierska H., Kariery zawodowe nauczycieli. Konteksty-wzory-pola dyskursu, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2012.
Klus-Stańska D., (Anty)rozwojowa tożsamość pedagogiki wczesnej edukacji i poszukiwanie perspektyw jej rekonstrukcji, [w:] Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia, red. D. Klus-Stańska, D. Bronk,
A. Malenda, „Żak”, Warszawa 2011, s. 17-36.
Klus-Stańska D., Mentalne zniewolenie nauczycieli wczesnej edukacji – epizod czy prawidłowość, „Problemy Wczesnej Edukacji”, (2005)1, s. 55-66.
Konecki K.T., „Stawanie się” jako problem socjologiczny, [w:] Ł.T. Marciniak, Stawanie się nauczycielem akademickim. Analiza symboliczno-interakcjonistyczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, (2008), t. IV, 2, s. 5, http:// www.qualitativesociologyreview.org/PL/archive_pl.php (dostęp: 2.02.2014)
Kwaśnica R., Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu, [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński i B. Śliwerski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004, t. 2, s. 291-324.
Kwiatkowska H., Pedeutologia, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Ligus R., Biograficzna tożsamość nauczycieli. Historie z pogranicza, Wyd. DSW, Wrocław 2009.
Obuchowski K., Galaktyka potrzeb: psychologia dążeń ludzkich, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2000.
Raport Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Warszawa 2012, s. 225, https://mac.gov.pl/wp-content/uploads/2011/12/Polska2030_final_ november2012.pdf (dostęp: 29.01.2014).
Sigva R.M., Kategoria stawania się w refleksji naukowej; konotacje pedagogiczne, [w:] Kategorie pojęciowe edukacji w przestrzeni interdyscyplinarnych interpretacji, red. A. Gaweł, B. Bieszczad, Wyd. UJ, Kraków 2011, s. 33-44.
Tobin J., Hsueh Y., Karasawa M., Preschool in Three Cultures Revisited: China, Japan, and the United States, Un. of Chicago Press, London 2009.
Walczak D., Początkujący nauczyciel. Raport z badania jakościowego, IBE, Warszawa 2012.
Zamorska B., Codzienność granic jako miejsce kształtowania się tożsamości nauczycieli, „Forum Oświatowe”, 46(2012)1, s. 107-140.
Żuchelkowska K., Praktyki pedagogiczne i ich rola w kształceniu kandydatów na nauczycieli edukacji elementarnej, [w:] Praktyki pedagogiczne ważnym ogniwem w procesie kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, red. M. Krzemiński, B. Moraczewska, PWSZ, Włocławek 2012, s. 55-80.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
