Ewaluacja w szkole – w kierunku kontroli czy wspomagania?

Słowa kluczowe: ewaluacja, ocena, szkoła, nauczyciel, kontrola, wspomaganie, nadzór pedagogiczny

Abstrakt

W niniejszym artykule prezentuję miejsce ewaluacji wśród pozostałych form nadzoru pedagogicznego z uwzględnieniem zawiłości definicyjnych pojawiających się w tym obszarze. Omawiam stan prawny ewaluacji w Polsce oraz historię badań ewaluacyjnych od pierwszej do czwartej generacji, wskazując na różne sposoby rozumienia ewaluacji. Prezentując wyniki badań empirycznych, przeprowadzonych we wrześniu 2015 roku, uzasadniam tezę, że rozumienie ewaluacji w szkole jako badania oceniającego utrudnia stosowanie jej w celu wspomagania szkoły. Dzieje się tak, mimo że ewaluacja sama w sobie jest działalnością mającą na celu wspomaganie zainteresowanych nią podmiotów. Podjęty w badaniu problem został sformułowany jako pytanie: Jaki jest stosunek emocjonalny nauczycieli wobec ewaluacji? Jakościowa analiza treści zawartych w wypowiedziach na forach internetowych dla pedagogów pozwoliła wyłonić dziesięć kategorii opisujących nastawienia nauczycieli wobec ewaluacji: ewaluacja jako „narzędzie dominacji”, „bzdura”, „straszak”, „szkoła przetrwania”, „pożeracz kosztów”, „zło konieczne”, „tajemnica”, „droga do rozwoju”, „rozczarowanie” oraz „potwierdzenie – jesteście dobrzy”. Analiza wykazała, że wśród nauczycieli można zauważyć intensywne natężenie nastawień negatywnych, które są związane z pojmowaniem ewaluacji jako oceny. Przyczynami tego zjawiska mogą być: prowadzenie w szkołach ewaluacji zewnętrznej oraz kontroli przez te same instytucje, niezrozumienie istoty ewaluacji przez osoby pracujące w szkołach oraz wyznaczanie poziomów spełniania poszczególnych kryteriów przez szkoły poddawane badaniu. Zagadnienia te wskazują na potrzebę dalszego szerzenia rzetelnych informacji na temat ewaluacji oraz na pożytek płynący z proponowanego oddzielenia instytucji przeprowadzających ewaluację i kontrolę.

Bibliografia

Ciężka B., Koncepcja metodologiczna w nadzorze pedagogicznym w kontekście czterech generacji ewaluacji, czyli gdzie jesteśmy na drzewie ewolucji ewaluacji, [w:] Jak być jeszcze lepszym? Ewaluacja w edukacji, red. G. Mazurkiewicz, Wyd. UJ, Kraków 2012.

Ewaluacja a jakość kształcenia w szkole wyższej, red. A. Brzezińska, J. Brzeziński, A. Eliasz,Wyd. SWPS Academica, Warszawa 2004.

Ewaluacja w szkole. Wybór tekstów, red. H. Mizerek, Wyd. MG, Olsztyn 1997.

Guba E., Lincoln Y.S., Fourth Generation Evaluation, Sage, Newbury Park, London, New Delhi 1989.

Jak być jeszcze lepszym? Ewaluacja w edukacji, red. G. Mazurkiewicz, Wyd. UJ, Kraków 2012.

Mizerek H., Dyskretny urok ewaluacji, [w:] Jak być jeszcze lepszym? Ewaluacja w edukacji, red. G. Mazurkiewicz, Wyd. UJ, Kraków 2012.

Niemierko B., Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 1999.

Potulicka E., Ewaluacja jakości pracy nauczyciela – ewolucja celów, funkcji i form, [w:] Ewaluacja jakości pracy nauczyciela, red. R. Cierzniewska, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.

Przybylska I., Organy w systemie oświaty, [w:] Podstawy prawne i organizacyjne oświaty, red. B. Dyrda, S. Koczoń-Zurek, I. Przybylska, Wyd. UŚ, Katowice 2008.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 7 października 2009 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. 2009 nr 168 poz. 1324).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2015 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. 2015 poz. 1270).

Ustawa z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. 2015 poz. 2156).

Opublikowane
2016-07-19
Jak cytować
Sury, Z. (2016). Ewaluacja w szkole – w kierunku kontroli czy wspomagania?. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 11(2(40), 41-56. https://doi.org/10.14632/eetp.2016.11.40.41