Miejsce człowieka w przyrodzie. Biocentryzm Zdzisławy Piątek vs antropologia Tadeusza Ślipki i Piotra Mazura
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest zagadnieniu, które dotyczy miejsca i roli człowieka w przyrodzie. Relacja człowieka ze środowiskiem naturalnym jest niezwykle istotna, ponieważ kształtuje ona ludzkie życie. Niestety, często rozwój cywilizacyjny i techniczny zagraża kryzysem ekologicznym. Dlatego w ciągu kilku ostatnich dekad kwestia ekologii zwraca uwagę specjalistów, nie tylko z zakresu nauk przyrodniczych, ale też filozofów.Rozważany w artykule problem dotyczy tego, jak powinna wyglądać relacja człowieka ze światem przyrody. By określić stosunek człowieka do przyrody, pierwszorzędną rolę odgrywa poznanie, kim jest człowiek. Antropologia znacząco wpływa na wyznaczenie miejsca człowieka w przyrodzie.
W artykule pragnę przedstawić dwa różne spojrzenia na człowieka. Pierwsze z nich to biocentryzm Zdzisławy Piątek, zgodnie z którym człowiek powstał w wyniku przypadkowych procesów ewolucji, a jego wartość jest równa wartości pozostałych organizmów żywych. Drugie spojrzenie to teocentryzm Tadeusza Ślipki i antropologia klasyczna Piotra Mazura, zgodnie z którymi człowiek powstał dzięki Istocie działającej celowo, a ze względu na jego rozumną i moralną naturę zajmuje pierwszeństwo w hierarchii bytów.
Celem artykułu jest krytyczna dyskusja z niektórymi tezami biocentryzmu oraz ukazanie człowieka w przyrodzie z pozycji bardziej adekwatnej antropologii. Mówiąc o adekwatnym ujęciu, mam na myśli określenie miejsca i roli człowieka w przyrodzie w taki sposób, by uwzględniał duchowo-materialną i moralną naturę człowieka.
Artykuł podzielony jest na cztery zasadnicze części. W pierwszym punkcie przedstawiłam koncepcję biocentryczną Piątek. Ta część artykułu dostarcza odpowiedzi na pytania: co jest źródłem celowości w przyrodzie, w jaki sposób powstał człowiek, jakie miejsce zajmuje w biosferze oraz w jaki sposób etyka środowiskowa określa relacje człowieka z innymi organizmami żywymi. W drugiej części artykułu odniosłam się do filozofii chrześcijańskiej Ślipki, poruszyłam problem różnic między człowiekiem a zwierzęciem, pierwszeństwa człowieka w hierarchii bytów oraz miejsca i relacji człowieka do przyrody, zgodnie z zasadami etyki chrześcijańskiej. Kolejną część poświęciłam antropologii Mazura, ponieważ metafizyczne ujęcie fenomenu ludzkiego sięga do ontycznej struktury bytu i wyjaśnia, kim jest człowiek. Ostatnia, czwarta część artykułu zawiera krytyczną dyskusję z koncepcją biocentryczną Piątek.
Bibliografia
Biesaga T (2009), "Tadeusza Ślipko uzasadnienie norm chroniących przyrodę i zwierzęta", In Żyć etycznie żyć etyką. Prace dedykowane Ks. Prof. Tadeuszowi Ślipko SJ z okazji 90-lecia urodzin. Kraków , pp. 51-58. Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Fiut IS (2011), "Przełom ekofilozoficzny w myśleniu według Zdzisławy Piątek", Problemy ekorozwoju -- Problems of Sustainable Development. (6(1)), pp. 95-106.
Ganowicz-Bączyk A (2009), "Spór o etykę środowiskową" Kraków Wydawnictwo WAM.
Jodkowski K (2007), "Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy" Warszawa Wydawnictwo Megas.
Jodkowski K (1998), "Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm" Lublin Wydawnictwo UMCS.
Mazur P (2011), "Struktura ontyczna osoby ludzkiej --- ujęcie klasyczne", In Naród. Społeczeństwo. Kultura. Kraków , pp. 31-45. Episteme.
Morawiec E (1998), "Podstawowe zagadnienia metafizyki klasycznej" Warszawa Wydawnictwo ATK.
Piątek Z (2008), "Ekofilozofia" Kraków Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Piątek Z (2006), "Kondycja ludzka jako podstawa instrumentalnego stosunku człowieka do środowiska", In Świadomość środowiska. Kraków , pp. 133-142. Universitas.
Piątek Z (1998), "Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie" Kraków Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Piątek Z (1993), "Przyroda i wartości", In Wartość bycia. Władysławowi Stróżowskiemu w darze. Kraków --- Warszawa , pp. 159-175. Polskie Towarzystwo Filozoficzne.
Piątek Z (1992), "Etyka życia", In Etyka. Zarys. Kraków , pp. 109-119. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Piątek Z (1988), "Aspekty antropocentryzmu" Kraków Uniwersytet Jagielloński.
Ślipko T (1985), "Podstawy etyki środowiska naturalnego", Chrześcijanin w świecie. (139(4)), pp. 56-66.
Ślipko T and Zwoliński A (1999), "Rozdroża ekologii" Kraków Wydawnictwo WAM.
(2006), "Słownik filozofów polskich" Poznań Wydawnictwo Naukowe UAM.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
