Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Wprowadzenie

Thu Ngo — 2024-09-23

From East to West and North to South, no countries in the world do not have lullabies or nursery rhymes. These are the infused forms of music and literature that the humans are exposed to right from birth or as embryos. The interplay between music and literature is a significant cultural phenomenon that has shaped human expression and communication across space and time. Both forms of expression offer rich avenues for emotional expression, storytelling, and cultural transmission. In educational settings, particularly in primary education, the integration of literature and music offers a powerful tool for cognitive and language development, cultural literacy, and emotional growth (Hallam, 2010). This introductory essay examines the relationship between literature in music and music in literature and discusses how these interactions contribute to language and literacy development and the broader educational experience of young children.

Terapeutyczna funkcja literackich relacji o wojnie w Ukrainie adresowanych do dzieci

Joanna Chłosta-Zielonka — 2024-09-23

Celem artykułu jest analiza książek o wojnie adresowanych do dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem wojny w Ukrainie, autorstwa pisarzy polskich i ukraińskich. Punktem wyjścia rozważań jest metodologia children studies, dyscypliny naukowej stawiającej okres dzieciństwa jako przedmiot wnikliwego badania. W interpretacji wykorzystano aktualne dane dotyczące problemów psychologicznych związanych z najmłodszymi uciekinierami z Ukrainy. Analizie poddano książeczki dla dzieci polskich autorów wydane w serii „Wojny Dorosłych – Historie Dzieci” opowiadające o wojnie w Ukrainie i wskazano na ich niepodważalne funkcje terapeutyczne. Indywidualna lub wspólna lektura tych książek niesie ukojenie doznanych traum przez dzieci ukraińskie, które znalazły się na uchodźstwie w nowym nieznanym kraju. Jednocześnie uczy współodczuwania i rodzi empatię dla potrzebujących wśród najmłodszych Polaków. Utwory ze wskazanej serii zostały zestawione z tymi, które w tym samym czasie, tj. od lutego 2022 roku, napisane zostały przez autorów ukraińskich. Okazało się, że nie uwzględniają one psychicznych potrzeb dzieci ukraińskich, propagując przede wszystkim treści patriotyczne i skupiając się na przekazaniu wiedzy o ojczyźnie w stanie zagrożenia. W podsumowaniu zawarty jest postulat dotyczący potrzeby dostosowania treści i formy przekazu związanego z wojną w literaturze dla dzieci do odbiorcy w wieku wczesnoszkolnym w taki sposób, by realizowała się jego funkcja terapeutyczna.

Literatura jako remedium na (de)sensybilizację współczesnego dziecka. Próba praktycznego ujęcia z wykorzystaniem tematu wojny

Alicja Anna Ungeheuer-Gołąb — 2024-09-23

Tekst ma charakter teoretyczny i podejmuje temat oddziaływania literatury na dziecko w wieku wczesnoszkolnym w aspekcie wpływania na wrażliwość odbiorcy. Autorka rozważa zjawisko (de)sensabilizacji jako procesu, który pomagałby współczesnemu dziecku w przyjęciu zjawisk tabu na przykładzie tematu wojny. W artykule odniesiono się do teorii wysoko wrażliwego dziecka oraz „słodko-gorzkiego” oddziaływania sztuki, przywołując prace Elaine Aron i Susan Cain. Zaakcentowano, że nadwrażliwość dziecka na niektóre obrazy czy dźwięki jest związana nie tylko z naturalnymi fazami rozwoju, ale także, a może w głównym stopniu, z indywidualnymi predyspozycjami wrażliwości na bodźce. Rozważania nawiązują ponadto do wydanych w Polsce utworów dla dzieci o tematyce wojennej. Badaczka podaje listę lektur, które mogą być interesujące dla współczesnych dziecięcych czytelników, a nie wchodzą w obszar szkolnego kanonu. Tekst uzupełniony jest o praktyczny przykład pracy z utworem Liliany Bardijewskiej pt. Kot Karima i obrazki z zastosowaniem gry planszowej jako formy pracy z lekturą na poziomie klas I–III szkoły podstawowej.

"Słuchać całego świata" - wątek muzyczny w literaturze dla dzieci jako przestrzeń integracji wiedzy

Małgorzata Sławińska — 2024-09-23

W artykule poddane zostały analizie współczesne utwory literackie dla dzieci zawierające wątek muzyczny. Skoncentrowano się głównie na ukazaniu potencjału wybranych tekstów dla celów edukacyjnych dotyczących osiągnięcia przez dzieci integracji wiedzy asocjującej z muzyką. W związku z powyższym postawiono następujące pytania: Czy treść i forma badanych utworów może inicjować proces integracji wiedzy dziecięcej? Jakie sposoby opracowania tekstów sprzyjają integracji? Analiza dowiodła, że zaproponowane lektury spełniają wszelkie warunki, by stać się inspiracją do budowania tożsamości dziecka w obszarze indywidualnej świadomości, poczucia własnej wartości, sprawczości, a także tożsamości społeczno-kulturowej. Dla uczniów obcowanie z tego typu utworami może stanowić warsztat służący odkrywaniu siebie i własnego potencjału, praktykowaniu samodzielności myślenia, formowaniu oraz wyrażaniu indywidualnych przekonań, i wreszcie – budowaniu zintegrowanej wiedzy.

Połączenie muzyki i nauki czytania

Lorraine (Lorri) Beveridge — 2024-09-23

Panuje powszechna zgoda co do znaczenia tzw. wielkiej szóstki na pierwszych etapach nauki czytania, gdyż to właśnie jej komponenty stanowią filar skutecznej nauki tej umiejętności (Moats, 1999; NRP, 2000; Konza, 2014). Niemniej jednak istnieje też szereg dowodów na to, że sztuka, a zwłaszcza muzyka, wspomaga i motywuje ucznia w nabywaniu innych umiejętności, w tym czytania. Fakt ten sugeruje, że nauka czytania połączona z nauką muzyki może umożliwić dziecku osiągnięcie doskonałych wyników zarówno w zakresie umiejętności czytania, jak i opanowania zasad muzyki. W niniejszym artykule badamy, czy uczestnictwo w lekcjach muzyki wywiera korzystny wpływ na naukę u dzieci i na ich wyniki w początkowych etapach nauki czytania, a konkretnie – czy istnieje związek pomiędzy wczesną nauką czytania a nabywaniem umiejętności muzycznych. Badania te podzielne są na trzy części: a) analiza literatury przedmiotu; b) analiza mailowych ankiet/wywiadów częściowo ustrukturyzowanych; c) obserwacja dzieci w klasie.

Wyniki naszych badań sugerują, że muzyka w sposób naturalny wspomaga naukę czytania, przetwarzania słuchowego oraz fonemów i grafemów. Muzyka ma także dobry wpływ na pamięć, gdyż rytm, melodia i harmonia niosą treści semantyczne, a zarazem pomagają wyjaśnić znaczenie. Dzieci uczą się łatwiej i szybciej zapamiętują informacje, gdy nauce towarzyszy rym i rytm. Rymowanki, wierszyki i śpiewanie piosenek z wykorzystaniem ruchu angażują dzieci i zachęcają je do zabawy językiem, co sugeruje, że interdyscyplinarne podejście pedagogiczne to potencjalna odpowiedź na obecne wyzwania edukacji, takie jak nieskuteczność tradycyjnych metod nauczania i spadający poziom umiejętności czytania u dzieci. Powiązanie nauki czytania z nauką muzyki to podejście, które może przynieść dzieciom znaczne korzyści w nabywaniu umiejętności czytelniczych.

Rymowanka, rytm i myślenie narracyjne we wczesnej edukacji dzieci

Nicoletta Rosati — 2024-09-23

Niniejszy artykuł skupia się na skuteczności rymowanek, muzyki i opowiadań w edukacji wczesnodziecięcej. Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwudziestu lat wykazały, że wykorzystanie rytmu, muzyki i historyjek może usprawnić ogólny rozwój dziecka. Badanie opisane w niniejszym tekście ukazuje wpływ stosowania tzw. cichych książek w edukacji wczesnodziecięcej w celu poprawy umiejętności językowych dziecka, a także jego interakcji społecznych i rozwoju poznawczego. W ciągu miesiąca nauczyciele oceniali postępy małych dzieci w różnych dziedzinach, w tym w przyswajaniu słownictwa, płynności narracji i interakcji z rówieśnikami. Wyniki tych obserwacji podkreślają znaczenie możliwości zabawy z opowieściami, obrazami i muzyką we wspieraniu holistycznego rozwoju małych dzieci. Włączając takie zajęcia do praktyki nauczania małych dzieci, nauczyciele mogą skutecznie wspierać kompetencje językowe, społeczne i emocjonalne swych podopiecznych, tworząc dla nich solidne podstawy do nauki i rozwoju trwającego przez całe życie.

Kształtowanie gotowości uczniów do improwizacji muzycznej w kontekście wybranych założeń teorii uczenia się muzyki Edwina E. Gordona

Maciej Kołodziejski — 2024-09-23

Artykuł jest próbą zasygnalizowania wybranych założeń teorii uczenia się muzyki Edwina E. Gordona w kontekście rozwijania gotowości do improwizowania muzyki w warunkach szkolnych i pozaszkolnych, rozumianej jako jeden z instrumentów międzyludzkiej komunikacji, którą można rozwijać poprzez dialog muzyczny z użyciem motywów tonalnych i rytmicznych. Artykuł jest także subiektywną odsłoną wartości płynących w teorii uczenia się muzyki w kontekście rozwijania gotowości do improwizacji muzycznej uczniów w różnym wieku. Rozwijanie gotowości do improwizacji muzycznej polega na asymilacji motywów tonalnych i rytmicznych do słownika muzycznego uczniów po to, aby mogli wchodzić w dialog muzyczny z innymi. Dzieję się tak dzięki aktywnemu doświadczaniu muzyki przez uczniów w kontekście jednostkowym i społecznym. W rozwijaniu gotowości do improwizacji muzycznej uczeń wychodzi od aktywnego słuchania, powtarzania i asymilowania motywów muzycznych stanowiących punkt wyjścia do złożonych operacji myślowych związanych z audiacją muzyczną, która jest dla muzyki, tym czym myślenie dla języka. Efektem zastosowania koncepcji improwizacji zaproponowanej w teorii uczenia się muzyki będzie w procesie edukacji muzycznej zwiększenie aktywności twórczo-ekspresyjno-improwizacyjnych uczniów oraz rozwijanie słownictwa tonalnego, rytmicznego i melodycznego, niezbędnego do samodzielnego podejmowania aktywności twórczej i improwizacyjnej z pełną świadomością, biorąc pod uwagę procesy audiacji muzycznej.

Stymulowanie rozwoju percepcji słuchowej u dzieci z wykorzystaniem materiałów rozwojowych Marii Montessori

Magda Utrata — 2024-09-23

Percepcja słuchowa jest istotnym obszarem z punktu widzenia rozwoju poznawczego dziecka, ponieważ warunkuje rozwój mowy oraz wpływa na kształtowanie umiejętności pisania i czytania. Irena Polewczyk definiuje ją jako: „aktywny odbiór bodźców słuchowych rozporoszonych wokół człowieka, oparty o umiejętność różnicowania dźwięków mowy oraz ich analizy, syntezy i interpretacji zgodnej z wiedzą, pamięcią i doświadczeniem, które posiada człowiek” (Polewczyk, 2017, s. 149). Organizm ludzki jest przystosowany do odbioru wrażeń ze świata zewnętrznego, segreguje je, przetwarza oraz interpretuje w umyśle. W ten sposób nabywa doświadczeń, które determinują kształtowanie kolejnych, coraz bardziej precyzyjnych umiejętności. W procesie rozwoju spostrzegania słuchowego ważną rolę odgrywa najbliższe otoczenie dziecka, które poprzez odpowiednie oddziaływania ma wpływ na przebieg procesu kształtowania funkcji słuchowych. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie założeń teoretycznych dotyczących rozwoju postrzegania słuchowego oraz możliwości stymulowania rozwoju słuchowego poprzez wykorzystanie pomocy dydaktycznych Marii Montessori. W pierwszej części artykułu opisano rozwój percepcji słuchowej u dzieci. Następnie przedstawiono założenia teoretyczne dotyczące pomocy rozwojowych Montessori oraz możliwości ich wykorzystania w rozwijaniu sprawności słuchowej.

Pedagogika zabawy w edukacji muzycznej uczniów klasy trzeciej szkoły podstawowej – raport z badań

Martyna Szczotka — 2024-09-23

Zajęcia prowadzone w szkole powinny być przestrzenią, w której uczniowie mają możliwość pełnego rozwoju, odkrywania siebie, rozbudzania i rozwijania swojego potencjału i pasji oraz zdobywania niezbędnej wiedzy do prawidłowego funkcjonowania w świecie. Stosowanie odpowiednio dobranych i wyselekcjonowanych metod podczas zajęć jest bardzo istotne, aby stworzyć im środowisko, w którym mogą się kształcić i rozwijać. Pedagogika zabawy, to bogactwo metod, które oferują szereg korzyści i zalet płynących z nauki poprzez zabawę. Zabawa wyzwala w dziecku radość, stwarza przestrzeń do bycia sobą, eksplorowania, twórczości oraz doskonali kompetencje niezbędne do życia. Pedagogika zabawy stwarza również bardzo korzystne warunki do pracy z dziećmi na zajęciach muzycznych. Wolność i dynamika zabawy idealnie komponuje się z muzyczną działalnością dziecka. Głównym celem badań było poznanie funkcjonowania dzieci podczas zajęć muzycznych z wykorzystaniem pedagogiki zabawy. W pracy posłużono się metodą jakościowych badań terenowych. Badania zostały przeprowadzone w Szkole Podstawowej im. Bogdana Jańskiego w Krakowie. Wyniki badań sugerują, że pedagogika zabawy stwarza przyjazne środowisko do rozwijania i kształtowania różnorodnych kompetencji dzieci podczas zajęć muzycznych.

Rozpoznawanie modalnych wersji tonalności przez studentów edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej

Ewa Anna Zwolińska — 2024-09-23

Zdecydowana większość nauczycieli przedszkoli i wczesnoszkolnych przyznaje, że ma problemy z realizacją zagadnień muzycznych. Badania eksperymentalne wskazują, że niemożność śpiewania, poruszania się w rytm muzyki, różnicowania tonacji i metrum, improwizowania, czytania i zapisywania muzyki wynika głównie z deficytów audiacji. W artykule skupiono się na dwóch podstawowych elementach muzycznych – tonacji i rytmie. Przedstawiono wyniki badań dotyczących efektywności rozpoznawania melodii prezentowanej instrumentalnie w ośmiu tonacjach: 1) durowej; 2) Dorian; 3) frygijskiej; 4) lidyjskiej; 5) miksolidyjskiej; 6) liparyjskiej; 7) molowej harmonicznej; 8) Locrian. Ze względu na cel badań zawartość rytmiczna wszystkich wersji była taka sama, a zastosowana procedura pozwoliła na porównanie uwagi uczniów poprzez określenie czasu otrzymania (wysłuchania) linii melodycznej oraz momentu, w którym udzielili odpowiedzi. Umiejętności słuchania pomagają rozwijać umiejętności krytycznego myślenia, które są ważne w każdej formie komunikacji – mówieniu, śpiewaniu, czytaniu, pisaniu lub syntezie informacji.