Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Introduction

Barbara Surma — 2020-01-29

The subject of this issue of “Elementary Education in Theory and Practice” focuses on popularising the results of Polish and foreign research and programmes that develop children’s scientific competences. The authors of the articles explain what STEM/STEAM education is, and what its objective and effects are. They combine theory and practice in an effective manner, which is why the reader can get to know and evaluate its assumptions, as well as practical solutions. In the countries of the European Union, good practices that develop children’s scientific skills are promoted because the society can grow economically and culturally only if it is based on knowledge.

Wprowadzenie

Barbara Surma

Rozwijanie myślenia naukowego jako istotne zadanie edukacyjne wspierające harmonijny rozwój dziecka w wieku przedszkolnym

Ewa Arleta Kos — 2020-01-29

Celem opracowania jest zaakcentowanie potrzeby wspierania rozwoju myślenia naukowego u najmłodszych uczestników procesu edukacyjnego poprzez przyjrzenie się możliwościom wspierania tego procesu w realiach polskiego systemu edukacyjnego. Zamysłem pracy jest także zwrócenie uwagi na walory nauczania opartego na metodyce STEM. Problemami, wokół których koncentruje się niniejsza refleksja jest pytanie o cel, możliwości wspierania rozwoju myślenia naukowego u dzieci, ale także o to, jaka jest/powinna być rola nauczyciela w tymże procesie. Analiza literatury źródłowej pozwala wskazać, że rozwijanie myślenia naukowego powinno się stać priorytetem programów edukacyjnych już na etapie wczesnego dzieciństwa. W pierwszej części opracowania przedstawiona została definicja myślenia naukowego postrzeganego jako fundament dla nabywania wybranych kompetencji kluczowych. Następnie autorka przygląda się, w jaki sposób proces wspierania rozwoju myślenia naukowego jest realizowany w praktyce edukacyjnej przedszkoli. W dalszej części opracowania przekonuje, że działania mające na celu rozwój myślenia naukowego dzieci w wieku przedszkolnym powinny się stać priorytetowym zadaniem edukacyjnym przedszkoli. Następnie zaprezentowana została idea edukacji STEAM z uwzględnieniem w niej roli nauczyciela. Na podstawie analizy literatury źródłowej można jednoznacznie wskazać potrzebę wspierania rozwoju myślenia naukowego na wczesnych etapach rozwoju dziecka. Rolą nauczycieli jest stworzenie środowiska edukacyjnego, które mogłoby wspierać rozwój myślenia naukowego dzieci. Pedagogom potrzebne jest jednak systemowe wsparcie (kursy, szkolenia, wsparcie środowiska akademickiego).

W poszukiwaniu uwarunkowań trwałego wprowadzenia STEM/STEAM w polskich szkołach

Rafał Jakubowski — 2020-01-29

W artykule autorzy skoncentrowali się nie tyle na metodzie STEM/STEAM, ale na trudnościach jakie należy pokonać, by móc tę koncepcję skutecznie wprowadzić do polskiej szkoły. Wśród przeszkód jakie trzeba przezwyciężyć wymieniają niedostosowanie polskiej szkoły do wymagań edukacji progresywistycznej. Błędy podstawy programowej wymuszającej nauczanie wszystkich uczniów na jednym poziomie. Autorzy przestrzegają, przypominając, że na skutek złego prowadzenia wczesnoszkolnej edukacji matematycznej połowa uczniów o niższym kapitale rodzinnym – społecznym ma poważne trudności w zdobyciu zaradności matematycznej. Zatem przed STEM/STEAM w Polsce istnieją zasadniczo inne zadania niż gdzie indziej. Artykuł jest kontynuacją publikacji autorów związanych z kreowaniem uzdolnień heurystycznych oraz nauczania wiedzy poprzez doświadczenia prowadzone za pomocą metody naukowej. Stąd w następnym artykule, kontynuacji niniejszej publikacji, skoncentrują się na przykładach problemów rozwiązywanych przez dzieci za pomocą metod naukowych. Według autorów jest to propozycja przezwyciężania obecnych trudności i możliwość wprowadzenia nowych systemów nauczania, a w szczególności STEM/STEAM.

Narracje w edukacji STEM

Irmina Rostek — 2020-01-29

Edukacja STEM, patrząc z perspektywy wymagań współczesnego świata, stanowi istotne wyzwanie, związane z uczeniem zarówno osób, których ścieżki zawodowe związane będą ze STEM-em, jak i tych, które będą korzystały z wiedzy w tym obszarze „nieprofesjonalnie”, wyłącznie do rozwiązywania problemów życia codziennego. Nauczyciele i wychowawcy stają przed trudnym zadaniem związanym z wzbudzeniem zainteresowania uczących się systemem STEM, rozwijaniem rozumienia pojęć i procesów naukowych oraz wzmacnianiem zaangażowania w aktywność naukową. Istotnym narzędziem dostępnym dla edukatorów w realizacji tego zadania stają się narracje: wzbudzające poprzez atrakcyjną formę przekazu zainteresowanie, np. postaciami wybitnych naukowców czy genialnych odkryć; wprowadzające w sposób oszczędzający zasoby poznawcze zarówno w obszar podstawowej, jak i zaawansowanej wiedzy naukowej; wzmacniające zaangażowanie poprzez zaproszenie dziecka do aktywnego uczestniczenia w odkrywaniu nie tylko praw, ale i znaczenia, w tym także osobistego, nauki. Co również istotne, narracje mogą stać się użytecznym narzędziem budującym pozytywny obraz nauki jako świata dostępnego dla wszystkich, bez względu na płeć, wiek czy środowisko pochodzenia. Celem artykułu jest wskazanie jedynie kilku obszarów możliwych zastosowań narracji w edukacji STEM oraz zachęta do korzystania z różnorodnych materiałów narracyjnych w edukacji w tym obszarze, na różnych etapach kształcenia.

Edukacja STEM a aktywność poznawcza dziecka w wieku przedszkolnym

Iwona Samborska — 2020-01-29

Problematyka badawcza artykułu koncentruje się na ukazaniu specyfiki edukacji STEM jako przestrzeni sprzyjającej rozwojowi aktywności poznawczej dziecka w wieku przedszkolnym. Celem prowadzonych badań jest rozpoznanie wymiarów rzeczywistości dziecka, które stanowią dla niego ważne doświadczenia naukowe. Przedmiotem analiz uczyniono wypowiedzi 54 dzieci w starszym wieku przedszkolnym ze środowiska wielkomiejskiego. Wypowiedzi dzieci przybrały formę pytań. Metodą badania była analiza treści. Tło dla badań stanowi przedstawienie istoty dokonujących się przemian w przestrzeni edukacji. Kierunek zmian określa koncepcja STEM, która powstała dla podniesienia efektywności edukacji oraz poprawy jej jakości. W jej zakres wchodzą nauki ścisłe, technologia, inżynieria, matematyka. W edukacji STEM podkreśla się możliwość elastycznego reagowania na zmiany oraz radzenia sobie z ich nieprzewidywalnością. Pożądane jest rozwijanie zainteresowania edukacją STEM od najmłodszych lat. Edukacja oparta na tematach STEM staje się przestrzenią wyzwalającą kreatywność i zaangażowanie uczących się. Staje się generatorem pomysłów i impulsem dla innowacji. W ostatniej części artykułu przedstawiono doniesienia z badań na temat ciekawości poznawczej dzieci w starszym wieku przedszkolnym wyrażającej się w pytaniach badanych. W celu zobrazowania treści doświadczeń dzieci związanych z nauką przywoływano wypowiedzi badanych. Przeprowadzone analizy ukazują potencjał naukowy dziecka oraz stanowią rozpoznanie w kierunku personalizacji treści w edukacji.

Kitchen Lab for Kids. Program kształtowania umiejętności STEM w przedszkolu

Barbara Surma — 2020-01-29

Autorzy artykułu „Kitchen Lab for Kids – Program kształtowania umiejętności STEM w przedszkolu” przedstawiają założenia projektu, dofinansowanego z Funduszy Europejskich w ramach Programu „Erasmus+ Akcja2. Edukacja szkolna – Partnerstwa strategiczne na rzecz edukacji szkolnej” (KA201). Celem działań pięciu zespołów badawczych z Włoch, Irlandii, Hiszpanii i Polski jest promowanie międzynarodowej wymiany najlepszych praktyk i doświadczeń w zakresie wspierania aktywnego uczenia się na poziomie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem (ECEC), a także stymulowanie i zachęcanie nauczycieli do znajdowania nowych, nowoczesnych i interaktywnych metod nauczania zwłaszcza w zakresie edukacji STEM. W pierwszej części artykułu przedstawiono analizę dokumentów unijnych, które stanowiły podstawę dla podjętych działań projektowych. Przybliżono znaczenie podnoszenie jakości kształcenia małych dzieci. W dalszej części artykułu zamieszczono założenia metodologiczne projektu oraz planowane rezultaty intelektualne.

Badania przeprowadzone w ramach programu Erasmus +, projekt „Kitchen Lab for Kids”, numer grantu: 2018-1-PL01-KA201-050857

Artykuł sfinansowany ze środków EU. Wsparcie Komisji Europejskiej dla produkcji tej publikacji nie stanowi poparcia dla treści, które odzwierciedlają jedynie poglądy autorów, a Komisja nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych.

Rozwijanie umiejętności STEM w przedszkolu. Możliwości i wyzwania z perspektywy przyszłych nauczycieli

Dorota Zdybel — 2020-01-29

Prezentowany artykuł został opracowany w ramach projektu „Erasmus+ KLab4Kids”. Jego głównym celem jest przybliżenie czytelnikom idei edukacji STEM, wyjaśnienie jej interdyscyplinarnego charakteru jak tzw. „metadyscypliny”, a także ukazanie możliwości jej odniesienia do wieku przedszkolnego. Tekst składa się z trzech części. W części teoretycznej zwrócono uwagę na ponadprzedmiotowy/interdyscyplinarny charakter umiejętności STEM, dokonano przeglądu dostępnych w literaturze klasyfikacji tych umiejętności i zaproponowano listę tych umiejętności STEM-owych, które mogą i powinny być skutecznie rozwijane już w wieku przedszkolnym. W drugiej, empirycznej części tekstu, założenia teoretyczne zostały zestawione z wynikami badań sondażowych przeprowadzonych wśród przyszłych nauczycieli – studentów pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Omówiono tu wiedzę i poglądy przyszłych nauczycieli na temat istoty i celów edukacji STEM, możliwości jej prowadzenia na zajęciach przedszkolnych, dostrzegane przez badanych bariery, wyzwania i potrzeby w tym zakresie. W podsumowaniu artykułu zwrócono uwagę na wyzwania, jakie stoją przed nauczycielami, aby mogli oni sprostać wymaganiom współczesnego procesu edukacji uwzględniającego kompetencje niezbędne w XXI wieku.

Badania przeprowadzone w ramach programu Erasmus +, projekt „Kitchen Lab for Kids”, numer grantu: 2018-1-PL01-KA201-050857

Edukacja STEM na przykładzie warsztatów programu “Fizyka dla Smyka” realizowanych w Niepublicznym Przedszkolu Artystyczno-Językowym Hippo Art w Wieliczce. Raport z badań

Michał Adam Kranc — 2020-01-29

W niniejszym artykule zaprezentowano wyniki badań mających na celu rozpoznanie i opisanie przejawów stymulowania twórczej aktywności dzieci w wieku przedszkolnym. Są one adresatami programu „Fizyka dla Smyka”, realizowanego przez Fundację Naukową „Twórcze Myślenie”. W szczególności chodzi tu o zweryfikowanie kształtowania twórczego myślenia i działania oraz przejawów indywidualizacji oddziaływań edukacyjnych. Badania zostały przeprowadzone metodą sondażu diagnostycznego techniką obserwacji skategoryzowanej oraz ankiety. W wyniku przeprowadzonych badań można stwierdzić, że podczas realizacji badanego programu kształtowane są wśród dzieci twórcze operacje umysłowe oraz działania oparte na wykonywaniu doświadczeń. Jednakże dostosowywanie, indywidualizowanie treści i form pracy z dziećmi przez prowadzących badany Program „Fizyka dla Smyka” nie zawsze było w pełni realizowane.

Eye-tracking w diagnozie, terapii i edukacji dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną. Zarys problematyki

Aneta Maria Kochanowicz — 2020-01-29

Celem artykułu jest przedstawienie możliwości wykorzystania eye-trackingu w szeroko pojmowanej edukacji dziecka niemówiącego ze sprzężoną niepełnosprawnością. Autorka posłużyła się analizą danych zastanych dokonaną z perspektywy własnego doświadczenia terapeutycznego w stosowaniu eye-trackingu w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym z niepełnosprawnością sprzężoną. W tekście przedstawiła najpierw zasadę działania eye-trackingu, a następnie ukazała jego wykorzystanie w badaniach z zakresu marketingu, kartografii, informatyki, jak również technik uczenia się. Następnie wskazała na eye-tracking jako potencjalne narzędzie do komunikacji z dziećmi niemówiącymi oraz do ich edukacji. W dalszej części zaprezentowała polskie urządzenia wykorzystujące technologię eye-trackingu w działaniach diagnostycznych, terapeutycznych i edukacyjnych. Z badań wynika, iż eye-tracking może odmienić życie dzieci, dla których jedynym kanałem komunikacyjnym jest wzrok, ponieważ oferuje im nowe formy spędzania wolnego czasu, uczenia się i komunikowania z otoczeniem. Ponadto technologię eye-trackingową można i trzeba wykorzystać do ponownej diagnozy dzieci ze sprzężoną niepełnosprawnością, u których poradnie psychologiczno-pedagogiczne posługujące się tradycyjnymi metodami rozpoznały głęboki stopień niepełnosprawności intelektualnej.