Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Wprowadzenie

Alicja Ungeheuer-Gołąb — 2021-03-31

Mamy rok 2021 – kolejny rok pandemii, która odebrała możliwość podejmowania ekspresyjnych aktywności. Jak bardzo odciśnie się to „zamknięcie” na najmłodszych członkach społeczeństwa? Głosy badaczy, którzy wzięli udział w dyskusji na temat literatury i sztuki w edukacji, pokazują, że wiele jest jeszcze do zrobienia. Są nie tylko sygnałem do kolejnych badań, refleksji, teorii i tez, ale również wezwaniem do konkretnych działań.

Filozoficzne założenia wczesnej edukacji muzycznej – rozwiązanie kompromisowe

Małgorzata Suświłło — 2021-02-16

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja założeń filozoficznych wczesnej edukacji muzycznej. We wprowadzeniu zwracam uwagę na nieobecność filozofii wczesnej edukacji muzycznej w Polsce, nawiązując do istnienia jej elementów w teorii wychowania estetycznego i wywodzącej się z niej teorii wychowania muzycznego. W pierwszej części opracowania przedstawiam poglądy autorów reprezentujących dwa przeciwstawne podejścia w tym zakresie: tzw. estetyków i praksjalistów, pokazując jednocześnie, z jakich nurtów filozoficznych je wywodzą. Następnie omawiam różnice między prezentowanymi stanowiskami w zakresie filozofii edukacji muzycznej, po czym przechodzę do przedstawienia autorskiej propozycji kompromisu między dwoma stanowiskami. Zastosowana metoda to krytyczna analiza tekstów. Kompromisowe rozwiązanie, zwane przeze mnie estetyczno-praksjalnym, proponuję zastosować jako filozoficzne założenia wczesnej edukacji muzycznej.

Uczeń szkoły muzycznej I stopnia w edukacji wczesnoszkolnej – wypowiedzi nauczycieli klas I–III na temat wybranych aspektów funkcjonowania szkolnego początkujących muzyków

Damian Labiak — 2021-02-16

Prezentowany artykuł przedstawia wyniki badań jakościowych przeprowadzonych wśród nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, którzy wśród swoich wychowanków mają/mieli uczniów szkoły muzycznej. Celem badań było poznanie opinii pedagogów na temat wybranych aspektów szkolnego funkcjonowania tych dzieci. Główny problem badawczy został zawarty w pytaniu: Czy i jaką specyfiką odznacza się szkolne funkcjonowanie uczniów kl. I-III, którzy równocześnie uczęszczają do szkoły muzycznej I stopnia? Szczegółowe problemy badawcze odnosiły się do postępów w nauce tych uczniów, ich relacji z rówieśnikami, różnorodnych problemów i wyzwań związanych z ich funkcjonowaniem, a także wsparcia, jakiego udzielają im nauczyciele. Artykuł składa się z trzech części. Część teoretyczna przedstawia szkołę muzyczną jako specyficzne środowisko wychowawcze, a także przybliża znaczenie edukacji muzycznej we wszechstronnym rozwoju dzieci. Część metodologiczna zawiera charakterystykę celu badań, problemy badawcze oraz wykorzystane procedury badawcze. Część trzecia prezentuje wyniki badań i płynące z nich wnioski. Wynika z nich, że szkolne funkcjonowanie uczniów szkół muzycznych odznacza się pewną określoną specyfiką, szczególnie pod względem wyników w nauce i relacji społecznych. Istotnym wnioskiem jest także postulat dotyczący optymalizacji procesu kształcenia nauczycieli tak, aby mogli oni skutecznie wspierać w rozwoju swoich uzdolnionych uczniów.

Śpiew i piosenka a edukacja do starości w kształceniu zintegrowanym

Anna Magdalena Trzcionka-Wieczorek — 2021-02-16

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na rolę i miejsce edukacji muzycznej w życiu i rozwoju uczniów klas I–III szkoły podstawowej. Autorka opisuje rozwój muzyczny dziecka w wieku wczesnoszkolnym, wymienia szereg funkcji wczesnej edukacji muzycznej oraz pięć form aktywności muzycznej, w których powinni regularnie uczestniczyć uczniowie. Ze względu na podjęty temat, autorka szczególnie zwraca uwagę na śpiewanie piosenek oraz związane z tym walory ogólnorozwojowe. Dalszą część artykułu stanowi refleksja na temat przemianach demograficznych i postępującego procesu starzenia się polskiego społeczeństwa. Odnosząc się do literatury przedmiotu, autorka zwraca uwagę na realizację w szkole ogólnokształcącej treści związanych z edukacją do starości. Podkreśla ona, że nauczyciele w szkole powinni na zajęciach stymulować prawidłowy, wszechstronny rozwój wychowanków, ukazywać pozytywne strony starzenia się i starości oraz kształtować postawy wobec seniorów. Jest to możliwe między innymi na zajęciach muzycznych, ze szczególnym uwzględnieniem śpiewu i piosenek. Dowodem tego jest przedstawiona analiza wybranych piosenek z repertuaru dziecięcego oraz występujących w nich treści związanych ze starością i osobami w podeszłym wieku.

Użytkowa funkcja muzyki w gambijskiej szkole podstawowej

Anna Wójcik — 2021-03-09

Proces przekazywania wiedzy i umiejętności jest dostosowany do potrzeb użytkowych w danym kraju, do jego poziomu rozwojowego, a także zamknięty w ramach tolerancji, czy też zwyczajów kulturowych oraz religijnych społeczności. Niniejszy artykuł jest zbiorem wniosków dotyczących obecności dziedziny sztuki - muzyki, jako instrumentu edukacyjnego w szkole podstawowej Chernobaba w Manjai Kunda w Gambii, sformułowanych na podstawie jednodniowej obserwacji. Zastosowaną metodą badawczą była obserwacja etnograficzna naturalistyczna, która dostarczyła danych o uczniach i nauczycielach w codziennych sytuacjach, a jej rezultatem są spostrzeżenia i subiektywne wnioski, które mogą być inspiracją dla czytelników do wprowadzenia zmian w podejściu do przedmiotu z zakresu sztuki w szkołach podstawowych. Nauczyciele szkoły Chernobaba modelują zachowania dźwiękowo-ruchowe, a naturalną drogą uczenia się jest imitacja spontanicznych reakcji. Nauczyciele są w klasie głosem dominującym podczas realizacji sekwencji tonalnych i rytmicznych, stanowią wzorzec do naśladowania.

Kamishibai w edukacji regionalnej. Strategie tworzenia papierowego teatru przez przyszłych i obecnych nauczycieli.

Magdalena Kaliszewska-Henczel — 2021-01-12

Niniejszy tekst traktuje o sposobie wykorzystania papierowego teatru w edukacji regionalnej. Wywodzące się z tradycji japońskiej kamishibai stanowi połączenie sztuki wizualnej i sztuki opowiadania. Historyczną drogę, którą przebyło, by zakorzenić się we współczesnej edukacji (w szczególności w działaniach skierowanych do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym), opisuję w pierwszej części artykułu. Dalsze rozważania poświęcam badaniu, którego celem było poznanie strategii tworzenia papierowych teatrów przez nauczycieli łódzkich szkół i przedszkoli oraz studentów Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego, specjalności edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, zaangażowanych w projekt „Kamishibai w edukacji regionalnej” (organizowany przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego). Przedmiotem analiz uczyniłam 62 projekty (przygotowane w formie plansz i tekstu lub nagranych filmów) udostępnionych przez badanych na platformie Moodle oraz MS Teams. Zastosowane metody badawcze (analiza dokumentów oraz wywiad swobodny) pozwoliły na podjęcie rozważań na temat doboru tworzywa literackiego oraz potencjału i ograniczeń metody kamishibai. Ostatecznie doprowadziły mnie do opisu strategii projektowania papierowych teatrów, mających popularyzować obcowanie ze sztuką słowa regionu łódzkiego.

Pojęcie rodziny w twórczym procesie dziecięcej interpretacji świata

Jolanta Bonar — 2021-01-12

W artykule przedstawiono wyniki badań zrealizowanych zgodnie z założeniami konstruktywizmu i przeprowadzonych w roku szkolnym 2018/2019 w wybranych szkołach podstawowych. Celem badań było zdiagnozowanie sposobów rozumienia abstrakcyjnego pojęcia rodzina w grupie dzieci w młodszym wieku szkolnym, w środowisku wielkomiejskim (Łódź). Przyjęto tezę, iż skutecznym sposobem wydobywania znaczeń nadawanych przez dzieci jest wyzwalanie ich aktywności twórczej. Wykorzystano typowe dla psychodydaktyki twórczości techniki: asocjogramy, pytania i tworzenie analogii. Opracowaniu poddano materiał badawczy uzyskany w toku obserwacji oraz analizy wytworów twórczych dzieci. Wykorzystana strategia pozwoliła na zrekonstruowanie dziecięcego procesu rozumienia pojęcia rodzina oraz na ukazanie możliwości tkwiących w psychodydaktyce twórczości, pozwalających na uruchomienie dziecięcego interpretowania świata, wydobywanie osobistych, oryginalnych jego reprezentacji.

Biologia lektury. Ranga tekstów literackich w edukacji elementarnej

Justyna Wojciechowska — 2021-03-09

Tekst osadzono w rozważaniach na temat funkcji literatury, jaką pełni w życiu człowieka. Doniosła rola przypisana twórczości literackiej sytuuje ją na wysokiej pozycji w procesie zarówno edukacji, jak i wychowania. Z tego względu celem artykułu jest przedstawienie stanu zainteresowania literaturą współczesnych polskich uczniów klas 1-3 szkoły podstawowej. Podstawą analizy są badania własne. Zdefiniowano pojęcie literatury dziecięcej, wskazano na konieczność obecności, poznania i interpretacji tekstów literackich zarówno w edukacji elementarnej dziecka, jak i w jego szeroko pojętym procesie wychowawczym. Przywołane pojęcie „biologii lektury” ugruntowuje przekonanie o korzyściach i nieodzowności czytania tekstów literackich w okresie dzieciństwa.

Liryka dla dzieci jako punkt wyjścia do rozmowy o literaturze i sztuce - ujęcie praktyczne

Alicja Anna Ungeheuer-Gołąb — 2021-02-16

Tekst obejmuje zagadnienia związane z integracją treści literackich i sztuki na poziomie edukacji elementarnej. Przedstawia przebieg autorskiego warsztatu literackiego z dziećmi prowadzonego metodą pracy zintegrowanej, łączącego treści z zakresu liryki dla dzieci, sztuk plastycznych, filozofii. Jako materiał literacki wykorzystano wiersz Joanny Papuzińskiej pt. Ja. Badaczka zwraca uwagę na specyfikę i konieczność integrowania treści w pracy z dziećmi. Ponadto opisano tu wyniki wywiadu przeprowadzonego z badanymi dziećmi i nauczycielami w obszarze ich stosunku do poznanej metody pracy z tekstem. Badania prowadzono w małej grupie respondentów metodą wywiadu w szkołach podstawowych Krosna. Autorka zawarła w artykule autorskie refleksje na temat prowadzonych działań edukacyjnych i wnioski z przeprowadzonych badań.

"Literakcja" w edukacji współczesnego przedszkolaka

Zuzanna Kroczek — 2021-03-31

Rodzic, opiekun bądź nauczyciel, jako pośrednik lektury, odpowiada za kontakt dziecka z literaturą. Dorosły to kluczowa postać podczas inicjacji literackiej. Każdy, w szczególności pedagog, powinien zwracać uwagę, aby nie tylko zapoznawać dziecko z treścią i czytać bajkę, lecz także mobilizować do działania. Chodzi głównie o dawanie możliwości do przeżywania, tworzenia, odczuwania, wyrażania oraz rozwijania pozytywnego nastawienia do książki. Literakcja łączy w sobie dwa, istotne w życiu najmłodszego człowieka elementy, jakimi są: literatura oraz interakcja. Pierwszy z nich rozumiemy jako jedną z dziedzin sztuki. Literatura to słowne dzieła artystyczne, których celem jest pobudzenie przeżyć odbiorcy, nawet najbardziej skrajnych. Dzisiejsze wydania książek dla najmłodszych łączą w sobie te dwa aspekty, a przede wszystkim są literaturą dostosowaną do możliwości rozwojowych i aktualnych problemów młodych czytelników (Adamczykowa 2004: 26). Interakcja świadczy o obustronnym oddziaływaniu określonych zachowań, osób oraz przedmiotów. W poniższym artykule zaprezentowana została literakcja, jako interakcja pomiędzy literaturą a emocjami, zabawą, oraz kreatywnością. Przedstawione przykłady wskazują jak pozytywnie oraz wielkoobszarowo literatura oddziałuje na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Zaznaczono również, że literatura dziecięca ściśle wiąże się z innymi dziedzinami sztuki, do których należy między innymi muzyka, malarstwo czy teatr.

Motyw odwagi w literaturze dla dzieci, a kształtowanie systemu wartości dziecka w młodszym wieku szkolnym

Justyna Michalik — 2021-02-21

Już od wczesnego dzieciństwa, pod wpływem wielu czynników, kształtuje się u dziecka system wartości. Jednym z tych czynników jest literatura dziecięca, tworzona z myślą o dzieciach i dla nich, jako ta, która podaje pewne wzorce moralnego postępowania. W niniejszej pracy omówiona została kwestia kształtowania systemu wartości dziecka w młodszym wieku szkolnym poprzez dzieła literackie z odwagą w tle. Przedmiotem analizy jakościowej stały się: A. Lindgren, Bracia Lwie serce i C.S. Lewis Opowieści z Narni, które należą do klasyki literatury dziecięcej. Wybór powyższych książek wynikał głównie z chęci poznania sposobów wykorzystania powieści w edukacji dziecka w młodszym wieku szkolnym. Główny wątek artykułu został poprzedzony syntetycznym przeglądem literatury przedmiotu, w którym scharakteryzowano pojęcia literatury dziecięcej oraz literatury dla dzieci, wartości w życiu dziecka oraz rozwoju i funkcjonowania dziecka w późnym dzieciństwie. Analiza jakościowa wyżej wymienionych dzieł literackich dowiodła, że budowanie świata wartości dzieci w młodszym wieku szkolnym jest możliwe dzięki literaturze tworzonej z myślą o nich.

Edukacja kulturowa uczniów klas I–III szkoły podstawowej w świetle podstawy programowej i podręcznika Szkolni przyjaciele

Sławomira Pusz — 2021-03-09

Celem artykułu jest analiza „Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej”, obowiązującej od września 2017 roku, oraz podręczników edukacji wczesnoszkolnej serii wydawniczej WSiP Szkolni przyjaciele pod kątem wychowania do kultury. Skoncentrowano się na wartościach i normach społecznych jako wiodącego elementu w oddziaływaniach wychowawczych szkoły, ale uwzględniono także zakres kultury materialnej i symbolicznej zawartych w powyższych źródłach. Zastosowana analiza dokumentów w przypadku podstawy programowej obejmuje swym zakresem cele kształcenia w szkole podstawowej oraz cele i treści kształcenia w klasach I–III. Badanie dotyczy systemu wartości jakie autorzy podręcznika pragną przekazać kolejnym pokoleniom i postaw, które uważają za najważniejsze. Uwzględniono koncepcję ukazywania przez podręczniki rzeczywistości w jej różnych wymiarach – społecznym, materialnym, politycznym; mając na uwadze wiek i możliwości percepcyjne odbiorców tych treści. W wyniku badań stwierdzono, że w porównaniu do zarzutów pojawiających się względem poprzednio obowiązującej podstawy programowej, ta zawiera odniesienia do ponadczasowych wartości dobra, prawdy i piękna, przytoczone są konkretne wartości odnoszące się do patriotyzmu, wychowania obywatelskiego, mniejszy nacisk kładą autorzy na postawy twórcze uczniów i poznanie dorobku w zakresie muzyki czy plastyki. Autorzy podręcznika położyli największy nacisk na wpajanie uczniom społecznych norm i wartości obowiązujących w szkole i rodzinie. Obraz świata prezentowany w podręcznikach jest nieco wyidealizowany i stereotypowy.