Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Wprowadzenie

Katarzyna Szewczuk — 2020-11-21

„Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz” – te słynne słowa poety z Czarnolasu również w czasach współczesnych nie straciły swojej aktualności. Zwłaszcza obecnie, w dobie światowej pandemii Covid-19, tradycyjne życzenia zamykające się w wyrażeniu „dużo zdrowia” nabierają nowego wymiaru. Zdrowie stało się wartością cenioną, a przede wszystkim dostrzeganą, stanem, do którego dążymy i którego pragniemy, dobrem, o które się troszczymy, a także modlimy. Każdy z nas rozumie je po swojemu, z nieco innej perspektywy, a ujęcia definicyjne zdrowia wskazują na wielość wątków i znaczeń. Bez wątpienia jednak wpływa ono na jakość naszego życia.

Zapraszamy do lektury najnowszego numeru czasopisma mając nadzieję, iż myśli w nim zawarte staną się inspiracją do nowych pomysłów w zakresie edukacji żywieniowej najmłodszych.

Wsparcie i modelowanie rozwoju dziecka w obszarze zdrowego odżywiania w rodzinie i placówce edukacyjnej

Ewa Arleta Kos — 2020-11-21

Celem opracowania jest zaakcentowanie potrzeby realizacji edukacji żywieniowej na wczesnym etapie rozwoju dzieci. Konieczność oddzia ływań w tym zakresie jest bezsporna, wynika z wielu przesłanek teo retycznych, a zwłaszcza praktycznych. Zamysłem pracy jest zwrócenie uwagi na specyficzne potrzeby rozwojowe, które należy uwzględniać projektując pracę z zakresu edukacji żywieniowej z najmłodszymi dziećmi. Problemem, wokół którego koncentruje się niniejsza refleksja, jest py tanie, jak realizować działania związane z edukacją żywieniową wśród dzieci, a także jakie czynniki uwzględniać konstruując modele eduka cji żywieniowej. Analiza literatury źródłowej pozwala wskazać, że edukacja żywienio wa jest skutecznym narzędziem, które może być wykorzystywane w programach z zakresu promocji zdrowia już na etapie wczesnego dzieciństwa. Musi być realizowana za pośrednictwem odpowiednich technik, z uwzględnieniem specyficznych problemów, potrzeb rozwo jowych dzieci. Powinna uwzględniać kontekst środowiskowy. W pierwszej części opracowania zdefiniowano pojęcie edukacji żywie niowej i usytuowano je na tle oddziaływań związanych z promocją zdrowia realizowaną w przedszkolu/ szkole. Następnie autorka pod kreśla znaczenie środowiska edukacyjnego i rodzinnego w procesie bu dzenia zainteresowań związanych z problematyką żywieniową. W dalszej części omawia możliwości kształtowania preferencji smako wych na wczesnym etapie życia i wsparcia rozwoju zdrowych praktyk związanych z żywieniem wśród dzieci. Charakteryzuje wybrane tech niki realizacji edukacji żywieniowej w placówce edukacyjnej we współ pracy z rodziną. Na podstawie analizy literatury źródłowej można jednoznacznie wska zać potrzebę wdrażania działań z zakresu edukacji żywieniowej na pierwszych etapach kształcenia dziecka w celu wsparcia i modelowania procesu rozwoju zainteresowań problematyką żywieniową.

Otyłość dziecięca w perspektywie psychospołecznej. Rola edukacji żywieniowej.

Agata Pietrzak — 2020-11-21

Celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na psychospo- łeczne aspekty nieprawidłowej wagi u dzieci, ze szczególnym uwzględ- nieniem znaczenia edukacji żywieniowej. Wskazano na zasadność poszerzania programów edukacyjnych o rozpoznawanie mechanizmów psychospołecznych oddziałujących na dziecko otyłe oraz projektowania interwencji pod tym kątem. Artykuł pełni funkcję informacyjną oraz edukacyjną, stanowiąc wprowadzenie i zaproszenie do szerszych rozważań w podjętym obszarze tematycznym. W pierwszej części przytoczono bieżące dane dotyczące występowania otyłości u dzieci oraz dokonano objaśnień terminologicznych wraz z przybliżeniem klasyfikacji otyłości stosowanej w praktyce klinicznej. Następnie scharakteryzowano zjawisko odżywiania emocjonalnego wraz z objaśnieniem głównych teorii powstawania tego mechanizmu i omówieniem uwarunkowań emocjonalnych mających wpływ na rozwój otyłości dziecięcej. W dalszej części opracowania zaprezen- towano psychospołeczne następstwa otyłości w formie negatywnych postaw w stosunku do dzieci otyłych w środowisku szkolnym. Objaśniono znaczenie edukacji żywieniowej w profilaktyce otyłości dziecięcej oraz zwrócono uwagę na zasadność rozszerzania jej o interwencje psychospołeczne. W zakończeniu odniesiono się do korzyści, jakie dla zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci niosą programy edukacyjne zaprojektowane przez zespoły interdyscyplinarne, uwzględniające rolę m.in. psychologów i nauczycieli.

Odżywianie a emisja głosu mówionego i śpiewanego nauczycieli wczesnej edukacji

Rafał Majzner — 2020-11-21

W niniejszym artykule o charakterze teoretycznym podjęto problem wpływu sposobu odżywiania nauczycieli wczesnej edukacji na ich emisję głosu. Autor próbuje uzasadnić tezę, iż nawyki żywieniowe nauczycieli determinują sposób funkcjonowania ich aparatu głosowego, który jest dla nich podstawowym narzędziem pracy, służącym w przypadku nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego nie tylko komunikacji werbalnej, ale również wykorzystywany do fonacji wokalnej, co może generować dodatkowe komplikacje głosowe. Wychodząc od ustaleń terminologicznych i przeglądu literatury przytacza wyniki badań prowadzonych w danym obszarze. Wykazuje, że niewłaściwa dieta oraz przyjmowanie używek może prowadzić do chwilowych niedyspozycji głosu, m.in.: podrażnienia krtani czy zaflegmienia, jak również do choroby refluksowej i otyłości. Konsekwencją takich zachowań antyzdrowotnych może być powstawanie nowotworów, również w obrębie aparatu głosotwórczego. Autor stara się również wykazać, że zachowania prozdrowotne, w tym racjonalne żywienie, znajdują się w wytycznych dotyczących higieny głosu, a także rehabilitacji głosowej. Podkreśla również problem wyzwania edukacyjnego związanego z zapewnieniem kandydatom na nauczycieli wiedzy z zakresu odżywiania i jego wpływu na głos, jego higienę i rehabilitację.

Edukacja żywieniowa w myśl zasad zrównoważonego rozwoju

Jolanta Konieczny — 2020-11-21

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie szerszego zakresu edukacji żywieniowej, w której ujęta zostaje wiedza z zakresu zrównoważonego rozwoju. Ujęcie takiej perspektywy pozwala na tworzenie modelu edukacji, kształtując świadomych konsumentów. W pierwszej części prezentuję teoretyczne założenia idei zrównoważonego rozwoju, prezentuję jej wpływ na ekonomię, ekologię i społeczeństwo. Następnie omawiam edukację żywieniową, ujęcie teoretyczne oraz wykorzystanie w edukacji wczesnoszkolnej. Druga część niniejszego wywodu to omówienie metodologii badań przeprowadzonych wśród uczniów klas trzecich szkoły podstawowej, która opiera się na triangulacji technik ankiety i wywiadu, gdzie wykorzystana zostaje metoda sondażu diagnostycznego. Kolejno omawiam wyniki przeprowadzo- nej ankiety oraz przedstawiam wypowiedzi dzieci. Podsumowaniem wyników badań są rekomendacje uczniów biorących udział w badaniu. Zakończeniem wywodu jest ewaluacja założeń teoretycznych i wyników badań oraz ich konfrontacja z wynikami eksperymentu pedagogicznego przeprowadzonego w 2015 roku.

Budowanie dobrostanu dziecka poprzez rozwijanie uważności: mindful eating – doświadczanie uważnego jedzenia

Justyna Kosz-Szumska — 2020-11-21

Artykuł przybliża problematykę rozwijania uważności (mindfulness) u dzieci w młodszym wieku szkolnym, ze szczególnym zwróceniem uwagi na kategorię uważnego jedzenia (mindful eating). Ujęto rozważania teoretyczne – definiowanie i rozumienie pojęć kluczowych, skuteczność praktykowania uważności w świetle przeglądu dotychczasowych wyników badań, podjęto namysł wokół zasadności włączania elementów mindfulness do praktyki edukacyjnej oraz zarysowano badania empiryczne podjęte w paradygmacie badawczym action research. Przyjmując procedurę gromadzenia danych z różnych źródeł i kojarzenia ich w całości (tzw. myślenie sieciowe), stosując różne metody i techniki badawcze (m.in. obserwacja, samoobserwacja, analiza wytworów, dokumentacji, swobodne rozmowy), podjęto próbę osiągnięcia celu badań, jakim było dokonanie oceny efektów wprowadzonego do systemu edukacji innowacyjnego działania, opartego na wdrażaniu elementów treningu uważności. Autorka przedkładanego artykułu występowała w roli zarówno badacza współpracującego z nauczycielami, realizującymi projekt, jak i nauczyciela-innowatora. Analiza zebranego materiału badawczego wskazuje na aspekty, mogące stanowić podstawę do podjęcia szerszej dyskusji i wyłonienia wątków do dalszych badań oraz doskonalenia rozwijania uważności w praktyce edukacyjnej. W konkluzji próba odpowiedzi na pytanie, czy praktyka mindfulness ma szansę na systemowe lub mniej sformalizowane włączenie do polskiego systemu oświaty.

Dziecięce koncepcje zdrowego odżywiania u progu edukacji wczesnoszkolnej

Ewa Kochanowska — 2020-11-21

Dzieci u progu edukacji szkolnej posiadają już wiedzę i wykazują określone zachowania z zakresu edukacji żywieniowej wykształcone w przedszkolu, ale przede wszystkim w bogatej przestrzeni pozaformalnej, tj. środowisku rodzinnym, rówieśniczym, poprzez kontakt z mediami itd. Na podstawie doświadczeń, dzięki przekazom innych osób oraz dzięki interpretacji obserwowanych zdarzeń budują własne koncepcje zdrowego odżywiania. Badanie przeprowadzone na potrzeby niniejszego opracowania zostało zaplanowane i przeprowadzone zgodnie z założeniami konstruktywizmu i tak zwanej nowej socjologii dzieciństwa, tzn. z uwzględnieniem roli dzieci jako aktywnych podmiotów, którzy rozumieją, interpretują i przetwarzają rzeczywistość społeczną wokół siebie. Celem przeprowadzonych badań jakościowych było dokonanie, na podstawie analizy wypowiedzi językowych oraz rysunków dzieci kończących etap wychowania przedszkolnego, rekonstrukcji dziecięcych koncepcji zdrowego odżywiania, tzn.: ukazanie sposobów interpretacji kategorii zdrowe odżywianie przez dzieci oraz określenie źródeł ich wiedzy na ten temat. Rozpoznanie dziecięcych koncepcji zdrowego odżywiania pozwala na tworzenie warunków w ramach zajęć w szkole ukierunkowanych na konfrontowanie znaczeń i konstruowanie przez dzieci koncepcji prawidłowego, racjonalnego odżywiania na etapie wczesnej edukacji.

Świadomość zdrowego odżywiania u dzieci w wieku wczesnoszkolnym a działania realizowane przez szkołę

Stanisława Katarzyna Nazaruk — 2020-11-21

Żyjemy w takich czasach, że świadomość znaczenia zdrowego odżywiania jako istotnego czynnika zdrowia jest już powszechnie wiadoma. Do zadań szkoły z racji pełnionej misji edukacyjnej i wychowawczej należy kształtowanie nawyków, zachowań i postaw promujących zdrowe odżywianie. Dlatego słuszne wydaje się podjęcie i przeprowadzenie badań wśród uczniów szkoły podstawowej w celu poznania ich świadomości w zakresie zdrowego odżywiania oraz działań realizowanych przez szkoły z edukacji żywieniowej. W części empirycznej artykułu zaprezentowano analizę wyników badań przeprowadzonych wśród uczniów klas drugich i trzecich (N=170) w kilku wybranych szkołach podstawowych na terenie Powiatu Bialskiego w woj. lubelskim. Dopełnieniem badań ilościowych były badania jakościowe przeprowadzone w formie indywidualnych wywiadów z 8 nauczycielami-wychowawcami uczniów klas objętych badaniem. Analiza i interpretacja uzyskanych wyników badań z jednej strony pokazała wysoki poziom wiedzy badanych uczniów w zakresie zdrowego odżywiania, na co w dużym stopniu mają wpływ atrakcyjne działania edukacyjne prowadzone przez nauczycieli, a z drugiej strony oceniła sposób odżywiania uczniów, który w wielu obszarach budzi niepokój i wymaga integracji z rodzinami.

Zbilansowana dieta i zdrowa żywność w opiniach uczniów wczesnej edukacji

Anna Jakubowicz-Bryx — 2020-11-21

Tekst obejmuje problematykę zbilansowanej diety oraz zdrowej żyw- ności w perspektywie dziecka w młodszym wieku szkolnym. Słodycze, nadwaga, brak wiedzy na temat zbilansowanej diety i wiele innych czynników wpływa na nieprawidłowy rozwój. Zdrowa żywność stała się pewnego rodzaju trendem. Coraz więcej osób stara się uprawiać sport, unikać niezdrowej żywności oraz przestrzegać zbilansowanej diety. Dorośli – rodzice, ale również szkoły i nauczyciele – starają się, by dzieci również posiadały wiedzę na temat zdrowego trybu życia i wiedziały, jak ważne jest to, co spożywamy. Młodsze dzieci szkolne coraz częściej uczone są o zagrożeniach wynikających ze spożywania niezdrowej żywności. W związku z powyższym celem przeprowadzonych badań było uzyskanie opinii uczniów we wczesnej edukacji na temat tego, czym jest zdrowa żywność i na ile badani uczniowie przestrzegają zbilansowanej diety podczas wyboru produktów żywnościowych. Poszukiwano odpowiedzi na pytania jaką wiedzę posiadają uczniowie klas III na temat zbilansowanej diety oraz jakie zagrożenia według nich wynikają ze spożywania niezdrowej żywności. Analiza wyników badań ujawniła, iż uczniowie posiadają odpowiednią wiedzę na temat zbilansowanej diety, którą czerpią najczęściej ze szkoły lub z Internetu, mimo to nie zawsze jej przestrzegają, a także fakt, że uczniowie często korzystają z posiadanej wiedzy na temat zbilansowanej diety, rozmawiają o zdrowej żywności z rodziną i znajomymi.

Kluczowe znaczenie rozumienia zdrowia dla nawyków żywieniowych: porównania międzygrupowe i analiza korelacji wśród nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i wychowania przedszkolnego oraz studentów tego kierunku

Justyna Modrzejewska — 2020-11-21

Celem badania była ocena: (1) różnic w zakresie nawyków żywieniowych wśród studentek i nauczycielek w kontekście ich statusu zawodowego, aktywności zawodowej, miejsca wykonywanej pracy, wieku oraz deklaracji, że zdrowe odżywianie (nie)jest dla nich jednym z pięciu najważniejszych kryteriów „bycia zdrowym”, (2) związków pomiędzy nawykami żywieniowymi a wiekiem i stażem pracy wśród kobiet dla których zdrowe odżywianie jest jednym z pięciu najważniejszych kryteriów zdrowia, jak wśród tych dla których nie jest ono tak istotne. W badaniu uwzględniono takie zmienne jak: nawyki żywieniowe, zdrowe odżywianie jako jedno z kryteriów „bycia zdrowym”, płeć, wiek, status zawodowy, aktywność zawodowa, miejsce pracy oraz staż pracy. Badaniem objęto 100 kobiet – 46 studentek i 54 nauczycielki (kierunek studiów: edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne). Do przeprowadzenia badań wykorzystano Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ; Juczyński, 2001) – narzędzie to służy do oceny zachowań zdrowotnych oraz Listę Kryteriów Zdrowia (LKZ; Juczyński, 2001) – narzędzie to służy do oceny sposobu definiowania zdrowia. Przeprowadzona analiza statystyczna wskazała na kluczową rolę definiowania zdrowia dla podejmowanych nawyków żywieniowych - istotnie lepszym funkcjonowaniem w tym kontekście charakteryzują się kobiety deklarujące, że zdrowe odżywianie jest dla nich podstawowym kryterium „bycia zdrowym”. Jedynym istotnym korelatem nawyków żywieniowych był wiek. Co więcej, związek ten był istotny tylko wśród kobiet, dla których zdrowe odżywianie jest jednym z pięciu najważniejszych kryteriów zdrowia. Uzyskane wyniki badań zwracają uwagę na to, jak ważne jest określenie kompetencji nauczycieli w zakresie zdrowia oraz umiejętności dydaktycznych w jego promowaniu.