Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Wprowadzenie

Dorota Zdybel — 2020-07-16

Człowiek to gatunek opowiadający. Od zawsze tworzył opowieści, starając się utrwalić swoją wiedzę o świecie i przekazać ją następnym pokoleniom. Początkowo były to opowieści rysunkowe na ścianach jaskiń, potem zakodowane w złożonym systemie węzłów i koralików, mówione lub śpiewane przez ludowych bajarzy, aż wreszcie – dzięki wynalezieniu pisma, utrwalone w postaci zdolnej przetrwać tysiące lat. Konstruowanie historii, mitów, baśni, rytuałów etc. jest naszą naturalną potrze- bą – potrzebą zaznaczenia swojej obecności w świecie, odciśnięcia swojego śladu na otoczeniu, ekspresji przeżywanych emocji i napięć emocjonalnych, nawiązania relacji z innymi, zbudowania wspólnoty znaczeń, wierzeń i cenionych wartości.

Prezentowany numer zaprasza czytelników do spojrzenia na opowieści obecne w życiu dziecka z różnej perspektywy: dydaktycznej, rozwojowej, terapeutycznej i co- dziennej. Prezentuje opowieści wielkie i małe, te tworzone dla dzieci, przez dzieci i przy ich aktywnym udziale.

Homo narrans – wymiar dziecięcego istnienia

Justyna Wojciechowska — 2020-07-16

Celem artykułu jest omówienie zagadnienia narracji. Podjęto w nim rozważania na temat istoty narracji w perspektywie kulturowej i edukacyjnej oraz rozwojowej dzieci. Zdefiniowano znaczenie obrazowania narracyjnego. Wykorzystano analizę literatury jako materiału źródłowego. Wskazano na ważność zagadnienia, jego rozwój w ostatnich latach oraz istotę pedagogicznego dyskursu kształcenia. Rozważania osadzono w kontekście istoty kultury i edukacji, które ściśle wiążą się ze sobą. Podkreślona została rola języka w życiu człowieka, a także w dyskursie pedagogicznym, jako tym, który kształtuje osobowość i wnętrze młodego pokolenia. Podkreślono fakt, iż zadaniem pedagogicznego dyskursu w całym procesie edukacji jest wykazanie dbałości o poziom kompetencji językowej uczniów, co warunkuje w przyszłości istnienie człowieka w świecie. W dalszej części tekstu omówiono strukturę narracji wyodrębnioną i nazwaną przez Idę Kurcz. Wskazano również na rolę pedagogów, wychowawców, rodziców, którzy powinni z pełną świadomością i odpowiedzialnością dbać o narracyjny wymiar istnienia dziecka. Jednoznacznie stwierdzono nieodzowność narracji w życiu homo narrans, nie tylko w okresie dzieciństwa, ale również w życiu dorosłym, tym bardziej w czasach dominacji kultury obrazu oraz wzmożonego napływu wielości informacji.

Baśń w okowach edukacji

Magdalena Kaliszewska-Henczel — 2020-07-16

W niniejszym tekście pochylam się nad kwestią wprowadzania dzieci w literaturę baśniową. Baśnie, inicjujące edukację literacką dzieci, w szkolnej rzeczywistości są zazwyczaj interpretowane jako typowe utwory dydaktyczne, a ich potencjał związany z oddziaływaniem na sferę emocjonalną i rozwijaniem wrażliwości estetycznej – niedoceniany. Celem badań uczyniłam poznanie sposobu wprowadzania baśni oraz prezentowania ich w wybranych podręcznikach edukacji wczesnoszkolnej. Przedmiotem analiz stały się My i nasz elementarz i My i nasza szkoła. Wybór powyższych książek wynikał z chęci poznania sposobów wykorzystywania baśni (bądź jej komponentów) propagowanych przez aktualnych twórców celów edukacji wczesno szkolnej. Rozważania te doprowadziły mnie do opisu odbioru poprzez poznanie (intelektualne, realizacja celów dydaktycznych) i stanowią pierwszą część tekstu, której przeciwstawiam odbiór intuicyjny, wyrosły z interpretacji psychoanalitycznych. Wiedza mająca źródło w podejściu psychoanalitycznym może stanowić cenną podporę w konstruowaniu działań i warunków odbioru tekstów we wczesnej edukacji literackiej.

Treść dziecięcych opowieści o świecie – perspektywa edukacyjna

Iwona Samborska — 2020-07-16

W artykule dokonano analizy dziecięcych opowieści o świecie. Celem badań była próba odpowiedzi na pytanie, jaka jest treść opowiadań dzieci w wieku sześciu lat. Sformułowano dwie grupy problemów badawczych, które przybrały formę pytań. Pierwsza grupa koncentrowała się na rozpoznaniu tematyki dziecięcych opowieści, występujących w nich postaci i zdarzeń. Druga grupa związana była z odpowiedzią na pytanie, jak w tworzonych przez dzieci sytuacjach reprezentowana jest rzeczywistość, biorąc pod uwagę kategorię przestrzeni w ujęciu blisko–daleko. Przedmiotem badań były teksty 40 opowieści o świecie dzieci sześcioletnich. Kategorią opisową uczyniono „sytuację”, w której lokowane były zdarzenia i postacie w tworzonych przez dzieci opowieściach. Opowieść dziecka obejmowała subiektywnie postrzegane sytuacje. Była ona reprezentacją stanów rzeczywistości, zdarzeń, sposobów zachowania się bohaterów. Jako metodę zastosowano analizę treści. Wyniki prowadzonych analiz wskazują na to, że opowieści dziewczynek i chłopców różnią się w zakresie sposobu ujmowania prezentowanych sytuacji, tematyki, opisu zdarzeń oraz tła dla toczących się akcji. Z analiz wynika, że dzieci koncentrują się na treściach pozytywnych związanych z przyjemnością, zabawą. Dominują tematy ujmujące niezwykłe cechy bohaterów, ich aktywność, rywalizację. Dzieci podejmują też tematykę podróży, przygód, zagrożeń, ale również związaną z demonstracją siły czy walki. Rozpoznanie w badanym obszarze sprzyjać będzie optymalizacji działań w zakresie projektowania środowiska edukacyjnego najmłodszych.

Projekt edukacyjny „Poszukiwacze ukrytych skarbów” jako przykład zastosowania metody Storyline w przedszkolu

Karina Skołożyńska — 2020-07-16

W artykule zaprezentowano metodę Storyline na przykładzie autorskiego projektu edukacyjnego pt. „Poszukiwacze ukrytych skarbów”, zrealizowanego w okresie styczeń–luty 2020 roku. Projekt powstał we współpracy studenckiego Koła Naukowego Pedagogów-Terapeutów „AGO” (WSE UAM w Poznaniu) z Przedszkolem Publicznym nr 110 „Wesoły Domek” w Poznaniu. Głównym założeniem projektu było rozbudzenie ciekawości poznawczej dzieci oraz kształtowanie umiejętności współdziałania w grupie, poprzez zaproponowanie im podczas warsztatów zróżnicowanych aktywności, zgodnych z zasada- mi metody Storyline, m.in. dzieci pełniły role detektywów rozwiązujących śledztwo o paleontologu, podróżniku, górniku, astronaucie oraz płetwonurku. W pierwszej części artykułu opisano metodę Storyline w kontekście pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, podkreślając rozwój społeczny i emocjonalny dziecka. W kolejnej części zaprezentowano opis projektu oraz szczegółowy scenariusz warsztatu, dotyczący zawodu paleontologa. W ostatniej części artykułu przedstawiono wnioski i refleksje autorek w zakresie efektywności metody Storyline w nauczaniu przedszkolnym. W konkluzji, celem artykułu jest zaprezentowanie działalności i twórczości studenckiej w perspektywie praktycznej pracy z dzieckiem oraz zainspirowanie przyszłych i obecnych nauczycieli wychowania przedszkolnego do wykorzystywania własnego potencjału twórczego w pracy z dziećmi.

Od słowa do opowieści. Usprawnianie kompetencji narracyjnych dziecka drogą doskonalenia zdolności opowiadania

Marzena Szurek — 2020-07-16

Przedmiotem artykułu jest opowieść potraktowana z perspektywy pedolingwistycznego namysłu nad narracją (będącą esencją opowieści szeroko rozumianej). W początkowych partiach tekstu zaprezentowane zostały najważniejsze zagadnienia teoretyczne dotyczące narracji i kompetencji narracyjnej, stanowiące punkt wyjścia do dalszych rozważań. Natomiast główna część pracy dotyczy możliwości wykorzystania umiejętności opowiadania (począwszy od najwcześniejszych lat życia) w procesie terapii logopedycznej nastawionej na usprawnianie komunikacji językowej i innych aspektów rozwoju dziecka. Celem artykułu jest więc podkreślenie znaczenia i funkcji opowieści po- traktowanej przez pryzmat oddziaływań terapeutycznych. Realizacji tego celu służy pokazanie specyfiki pracy logopedy nad rozwijaniem kompetencji narracyjnej, która w perspektywie, jaką przyjęły autorki, jest nie tylko finalnym efektem terapii, ale też ważnym narzędziem osiągnięcia sprawności w zakresie innych kompetencji kluczowych. Sprawność narracyjna staje się celem terapeutycznym i narzędziem budowania kompetencji w umysłach jednostek. Zaproponowane strategie postępowania i formy ćwiczeń oparte zostały na doświadczeniach autorek w pracy terapeutycznej stosowanej w odniesieniu do pacjentów z różnymi deficytami rozwojowymi. Jednocześnie w prezentowanych przykładach uwzględniono naukową dyskusję teoretyczną nad rolą narracji w szeroko zakrojonej terapii zaburzeń.

Story-based intervention. Historyjki społeczne jako metoda pracy z uczniem w spektrum autyzmu

Dorota Pufund — 2020-07-16

Podążając wzorem innych dyscyplin naukowych, także i pedagogika stoi przed wyzwaniem wdrażania modelu pracy w oparciu o badania naukowe an evidence-based. Przedmiotem badania jest przegląd i analiza wyników raportów z badań nad skutecznością interwencji z wykorzystaniem social stories wobec uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu na etapie edukacji elementarnej. Głównym celem analizy jest popularyzacja social stories jako skutecznej metody pracy z uczniem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Przegląd literatury objął zagraniczne periodyki naukowe, dostępne za pośrednictwem baz elektronicznych. Wyłonione w kwerendzie materiały zostały poddane analizie szczegółowej, zwłaszcza pod kątem przedmiotu badań, celów oraz przebiegu interwencji z wykorzystaniem historyjki społecznej. Wyłoniono wskazania w zakresie stosowania historyjek społecznych w pracy z dzieckiem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Mając na względzie obiektywne ograniczenia zaprezentowanych raportów z badań, nasuwa się refleksja nad koniecznością kontynuowania badań nad ich skutecznością.

Rola pamięci i opowieści w kształtowaniu tożsamości i wychowaniu aksjologicznym dziecka. Pedagogiczne refleksje na temat spektaklu Opowieści z niepamięci.

Anna Sanecka — 2020-07-16

Celem artykułu jest prezentacja spektaklu teatralnego dla dzieci Opowieści z niepamięci jako narzędzia kształtowania tożsamości kulturowej dziecka oraz wprowadzenia najmłodszej widowni w tematykę pamięci jako kategorii etycznej. W badaniu wykorzystano analizę treści spektaklu i zinterpretowano go w kontekście filozoficznych rozważań Paula Ricoeura dotyczących opowieści, czasu, pamięci i zapominania. Poszczególne części artykułu dotyczą: pedagogicznej roli pamięci; mi- tologii słowiańskiej; opowieści jako gatunku narracyjnego; pamięci i zapominania oraz ich społecznych skutków; tożsamości i jej kształtowania; wychowawczych wartości prezentowanego przedstawienia. Opierając się na przekonaniach Ricoeura dotyczących opowieści, pamięci i zapominania, oraz poglądach pedagogicznych B. Milerskiego, stwierdzono, że treść omawianego spektaklu i sposób poruszania w nim wspomnianej tematyki mogą być przykładami wychowania do pamięci oraz uznania opowieści za znaczące narzędzie w procesie kształtowania tożsamości.

Archiwalne gry planszowe dla dzieci w wieku przedszkolnym z terenu Prus Wschodnich – potencjał edukacyjny z historią w tle

Małgorzata Sławińska — 2020-07-16

Celem artykułu jest rozpoznanie potencjału edukacyjnego dwóch oryginalnych niemieckich gier planszowych dla dzieci, zaprojektowanych i wykonanych w latach 1935–1936 przez anonimowe uczennice Wyższego Seminarium dla Przedszkolanek i Ochroniarek w Olsztynie, działającego pod patronatem Stowarzyszenia Caritasu dla Diecezji Warmińskiej. Tematem gier jest region Warmii i Mazur, będący dawniej częścią Prus Wschodnich. Analiza treści gier dotyczy fabuły, określonej w instrukcjach, oraz obiektów zaprezentowanych na planszach, w tym głównie zabytków i instytucji użyteczności publicznej oraz elementów naturalnego krajobrazu Warmii i Mazur. Przyjmując, że podłoże kulturowe jest kluczowym źródłem praktyk dydaktycznych, kontekstem dla rozważań nad celami i możliwym zastosowaniem badanych pomocy dydaktycznych uczyniono sytuację społeczno-polityczną Niemiec w okresie międzywojennym. Interpretacja potencjału edukacyjnego tytułowych materiałów obejmuje rozpoznanie ich walorów poznawczych, wskazując na zastosowanie w obrębie dziedzin określanych we współczesnej dydaktyce jako edukacja patriotyczna, przyrodnicza, społeczna i regionalna, a także odkrywa potencjalne propagandowe znaczenie gier dla krzewienia obecnych wówczas w niemieckiej edukacji ideałów narodowego socjalizmu.