Stan badań nad nauczaniem domowym dzieci polskich od XVIII do początków XX wieku w polskiej historiografii
Abstrakt
W dobie współczesnego kryzysu funkcji wychowawczej i dydaktycznej szkoły w pełni uzasadnione, i to nie tylko ze względów poznawczych, jest podjęcie badań nad rodziną jako środowiskiem organizującym i realizującym nauczanie domowe. Dotychczasowy, niezbyt jeszcze bogaty dorobek w zakresie dziejów polskiej edukacji domowej od końca XVIII do początków XX wieku, w pełni uzasadnia podejmowanie nadal badań nad tym jeszcze w Polsce niedocenianym zjawiskiem oświatowym. Zjawisko nauczania domowego ma bogatą tradycją. W poszczególnych stuleciach było generowane przez różne czynniki i miało różny zasięg społeczny. W warunkach polskich funkcjonowało obok oświaty publicznej od czasów Rzeczypospolitej szlacheckiej. Wskazane i omawiane tu opracowania istotnie wzbogacają dotychczasową wiedzę na temat dziejów nauczania domowego i choć nie dają jeszcze w pełni zadawalających odpowiedzi na stawiane pytania badawcze, stanowią ważne osiągnięcia na drodze do usuwania ,,białych plam” w polskiej historiografii oświatowej. Tym bardziej iż ten niesłusznie zaniedbany jeszcze do dzisiaj zakres poczynań pedagogicznych stanie się niebawem intensywniej uprawianą formą kształcenia, choćby z racji większej ilości przypadków, w których dzieci nie mogą uczestniczyć czasowo lub stale w pracach szkoły.
Bibliografia
Adamczyk K., „Do wychowania synów moich. Uwagi generała Władysława Zamoyskiego”, [w:] Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, red. K. Jakubiak, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1995.
Adamczyk M., Uczniowie-prywatyści w Galicji 1772-1914, [w:]
Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Bartnicka K., Samodzielność wychowawcza rodziny ziemiańskiej w pierwszej połowie wieku XIX w zaborze rosyjskim (w świetle pamiętników), [w:] Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do połowy XX wieku. Zbiór studiów, red. K. Jakubiak i A. Winiarz, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 2000.
Benisławska M., Z rozmyślań i marzeń nauczycielki domowej, „Wychowanie w Domu i Szkole”, (1911)6.
Bieńkowski T., Edukacja w rodzinie w Polsce od połowy XVIII wieku – wnioski z badań, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795-1918, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2008.
Chyra Z., Nauczyciele prywatni (1764 -1807),[w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku, red. J. Leskiewiczowa, t. VI, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1974.
Dworakowski S., Szlachta zagrodowa we wschodnich powiatach Wołynia i Polesia. Relacje z terenu, Komitet do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich, Warszawa 1939.
Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, DiG, Warszawa 1998.
Epsztein T., Edukacja domowa dzieci i młodzieży ziemiańskiej na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w latach 1864-1914, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1939.
Jamrożek W., Żołądź-Strzelczyk D., Studia z dziejów edukacji kobiet na ziemiach polskich, WSE UAM, Poznań 2001.
Kamińska K., Kwestia kobieca na łamach „Bluszczu” (1865-1885), „Prace Polonistyczne”, (1978), seria XXXIV.
Koźmian D., Koncepcja kształcenia i nauki domowej dzieci w zaborze rosyjskim na przełomie XIX i XX wieku w poglądach Anieli Szycówny, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Leżańska W., Nauczanie domowe w polskim systemie edukacyjnym, „Wychowanie w Przedszkolu”, (1996)2.
Lutyńska K., Ideologia czasopism rodzinnych Królestwa Polskiego w latach 1860-1880, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych”, t. VII, 1956 (wyd. 1958).
Martinkówna I., Polki wychowawczyniami i nauczycielkami, „Szkoła”, (1922)5 i 6.
Maternicki J., Kultura i edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Zarys problematyki i postulaty badawcze, [w:] Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. Zbiór studiów, red. J. Maternicki, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1981.
Mincer F., Kształcenie i nauka domowa dzieci w świetle pamiętników staropolskich (XVII w.), [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Mokrzecki L., Edukacja w rodzinach mieszczańskich w okresie I Rzeczypospolitej (na przykładzie Prus Królewskich), [w:] Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, red. K. Jakubiak, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1995.
Nasza walka o szkołę polską 1901-1917. Opracowanie, wspomnienia, dokumenty, red. B. Nawroczyński, Komitet Obchodu 25-lecia Walki o Szkołę Polską, Warszawa 1932, t. I, 1934, t. II.
Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku. Zbiór studiów, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
Nawrot-Borowska M., Nauczanie domowe na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i początkach XX wieku – zapatrywania teoretyczne i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2011.
Pleśniarski B., Poglądy Wielkopolan na sprawy wychowawcze i oświatowe w świetle prasy Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1814-1847, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.
Renz R., Wychowanie i kształcenie dzieci w rodzinie małomiasteczkowej na Kielecczyźnie w latach międzywojennych, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, red. K. Jakubiak, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1995.
Szycówna A., Nauka w domu. Przewodnik dla wychowawców,
M. Arct, Warszawa 1895.
Urban W., Nauczanie domowe a szkolne w Małopolsce od XVI do XX w., [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Wroczyński R., Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1963.
Wróbel-Lipowa K., Nauka domowa możnowładztwa polskiego w pierwszej połowie XIX wieku na przykładzie rodziny Stanisława K. Zamoyskiego, [w:] Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wydaw. Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1994.
Zieliński A., Początek wieku. Przemiany kultury narodowej w latach 1807-1831, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1973.
Źródła do dziejów nauczania domowego dzieci polskich w XIX i początku XX wieku z bibliografią adnotowaną z pamiętników i wyborem literatury pedagogicznej, red. K. Jakubiak, G. Karłowska, M. Nawrot, A. Winiarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005.
Żołądź-Strzelczyk D., Jamrożek W., Studia z dziejów edukacji kobiet na ziemiach polskich, Bajt, Poznań 2001.
Copyright (c) 2013 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
