Perspektywy Kultury

Od Redakcji

2023-02-21T15:50:48+00:00

Ostatnie numery „Perspektyw Kultury” są znacznie obszerniejsze od tych wydawanych w poprzednich latach. Wynika to przede wszystkim z rosnącego zainteresowania publikowaniem tekstów w naszym czasopiśmie i ze związanej z tym dużej liczby nadsyłanych tekstów o wysokim poziomie naukowym. W celu umożliwienia publikowania jak największej grupie autorów zdecydowaliśmy się na wzrost liczby tekstów w kolejnych numerach naszego czasopisma.

Dział tematyczny niniejszego numeru pod gościnną redakcją dr hab. Agnieszki Januszek-Sieradzkiej został zatytułowany „Dwór królowej w średniowieczu i w epoce nowożytnej – ludzie, relacje, wpływy”. Ten dział zostanie przedstawiony we wprowadzeniu przygotowanym przez wspomnianą Panią Profesor. Wspomnę, że w dziale tym znajduje się dziewięć tekstów napisanych przez autorów z różnych ośrodków naukowych w Polsce.

From the Editors

2023-02-21T15:50:46+00:00

The recent issue of Perspectives on Culture have been much larger than those published in previous years. This is primarily due to the growing interest in publishing in our journal and the associated large number of submitted texts on a high scientific level. In order to enable the largest possible group of authors to publish, we have decided to increase the number of texts in subsequent issues of our journal.

The main theme section of this issue under the guest editorship of Prof. Agnieszka Januszek-Sieradzka, PhD, has been titled “The Court of the Queen in the Middle Ages and in the Modern Era – People, Relationships, Influences.” This section is presented in the introduction by the Professor herself. Let me add that the section contains nine articles written by authors from various research centers in Poland.

Wprowadzenie

2023-02-21T15:50:43+00:00

Dwór królowej, choć – jak pisał w XVI w. Marcin Kromer – był ukształtowany na wzór dworu króla, a monarcha wszystkich dworzan swej małżonki „żywi, odziewa i opłaca” (Kromer, 1984, s. 147), ze względu na jedynie usługową rolę wobec swej pani nie mógł być podobny do dworu króla w zakresie miejsca, funkcji i znaczenia w państwie. Wydaje się, że wobec tej odmienności o rzeczywistej roli dworu królowej w polityce, kulturze czy gospodarce w największej mierze decydowały osobowość i ambicje królowej oraz jej relacje z małżonkiem, które zwiększały lub zmniejszały jej szanse na uczynienie z dworu, czy precyzyjniej – związanych z nim ludźmi – istotnego czynnika politycznego. Nie dziwi więc, że uwagę badaczy przyciągały te polskie królowe, które wyróżniały się aktywnością i wpływem na sytuację w państwie, jak królowa Bona Sforza, a w dalekim cieniu pozostawały te, które z rzadka lub wcale nie wychodziły poza rolę królewskiej małżonki. Choć od razu trzeba zauważyć, że oczywista była zmiana, gdy królowa małżonka zostawała też królową matką – konieczność zabezpieczenia losu dzieci, a zwłaszcza synów, z reguły aktywizowała polskie królowe i najbliższe im środowiska, czyniąc ich dwory i związanych z nimi ludzi czynnymi uczestnikami życia publicznego (Sucheni-Grabowska, 2009, s. 247–260). Nie były to jednak zagadnienia, którym poświęcano by odrębną uwagę.

Introduction

2023-02-21T15:50:41+00:00

The queen’s court was modeled on the king’s court and, as Marcin Kromer wrote in the 16th century, the ruler “feeds, clothes and remunerates” of all his wife’s courtiers (Kromer, 1984, 147), due to its role to merely serve its mistress, it could not be similar to the king’s court in terms of its role in the state. It seems that due to this disparity, the actual role of the queen’s court in politics, culture or the economy was mostly determined by her personality and ambitions on top of her relationship with her spouse, which increased or decreased her chances of making her court, or more precisely, the people associated with it, an important political factor. It is not surprising, therefore, that the attention of researchers was attracted to those Polish queens who stood out for their activity and influence on the state, for example, such as Queen Bona Sforza, while those who rarely or never went beyond the role of a royal consort remained in a deep shadow. Although it should be noted at once that there was an obvious change when the queen’s spouse also became the queen mother – the need to secure the fate of her children, especially sons, generally motivated Polish queens and those immediately surrounding them, making their courts and the people associated with them active participants in public life (SucheniGrabowska, 2009, pp. 247–260). However, these issues did not receive separate attention.

Geneza i ewolucja dworu królowych francuskich w świetle historiografii

2023-02-21T15:50:39+00:00

W artykule zaprezentowano genezę i ewolucję dworu królowych francuskich w świetle historiografii. Zagadnienie to nie cieszyło się szczególną uwagą badaczy, którzy koncentrowali się z reguły na dworze króla. Nie bez znaczenia był również tymczasowy charakter służb dedykowanych do obsługi władczyni. Sytuacja ta zmieniała się od lat 90. XX w., gdy zaczęło powstawać sporo prac dotyczących maison (domu) królowych. Zakres chronologiczny tych studiów jest szeroki, łączy je zainteresowanie dworem władczyni i analiza jego różnych funkcji. Stan badań, szczególnie w odniesieniu do średniowiecza, warunkują w dużej mierze zachowane źródła. Ich fragmentaryczność decyduje o tym, że występują spore luki, jeśli chodzi o dzieje l’hôtel (siedziby) królowej do schyłku XV w. Prawdziwą eksplozję zainteresowania dworem kobiecym przyniósł renesans, w którym doceniono znaczenie kobiet na dworze. W realiach francuskich utworzenie rozbudowanego maison monarchini było zasługą Anny Bretońskiej, która szczególnie dbała o prestiż swego otoczenia. W odniesieniu do XVI w. uwaga historyków koncentrowała się na domu królowej regentki Katarzyny Medycejskiej. Studia nad wiekami XVII i XVIII nie są symetryczne. Dotyczą przede wszystkim czasów Ludwika XIV i okresu po 1682 r., gdy dwór królewski został przeniesiony do Wersalu. Wyróżnia się na tym tle starannie analizowany dom Anny Austriackiej, podczas gdy pomijane są czasy Marii Medycejskiej oraz Marii Teresy Hiszpańskiej. Badania są zróżnicowane tematycznie, dotyczą m.in. powiązań rodzinnych, karier urzędników czy tworzenia przez kolejne królowe sfery prywatnej. Aktualnie spore znaczenie mają tworzone bazy danych i prace o charakterze dokumentacyjnym. W dalszej perspektywie niezbędne wydaje się poszerzenie analizy o maisons królewskich córek czy królowych wdów oraz introspekcja w głąb struktur nieoficjalnych.

Dwory kobiece w historiografii hiszpańskiej

2023-02-21T15:50:36+00:00

Badania poświęcone dworom kobiecym w okresie nowożytnym w Hiszpanii cieszą się dużym zainteresowaniem naukowców. Swoisty zwrot w historiografii tego przedmiotu dokonał się, gdy wykazano, że kobiety w dawnych czasach odgrywały dużo większą rolę społeczną, niż przypuszczano. Odejście od stereotypu kobiety nowożytnej w badaniach pozwoliło dostrzec jej rolę społeczną (oprócz rodzinnej) w nieformalnym układach, zwłaszcza w konstrukcji sieci klientalnych. W związku z tym niezależnie od tego, czy badania dotyczyły kultury, polityki, czy sztuki, oś badań dworów kobiecych w Hiszpanii stanowią indywidualne powiązania klientalne. Badacze dworów hiszpańskich są głównym środowiskiem, które podejmuje w swych pracach tematykę roli kobiet jako graczy polityczno-społecznych w dawnej monarchii hiszpańskiej.

Służą, czuwają, krytykują, czyli o dworkach Świętej Elżbiety Turyńskiej

2023-02-21T15:50:34+00:00

W artykule autorka podejmuje zagadnienia związane z codziennym funkcjonowaniem służących Świętej Elżbiety Turyńskiej (1207–1231). Źródłem, na którym opierają się zawarte w pracy wnioski, jest Libellus de dictis quatuor ancillarum s. Elisabeth confectus, czyli zeznanie towarzyszek władczyni, spisane na potrzeby jej procesu kanonizacyjnego. Mimo że Libellus nie jest wolny od hagiograficznych schematów, to jednak pod ich warstwą dostrzec można interesujące informacje na temat codziennego funkcjonowania landgrafiny. Analiza żywota wskazuje, że wybory świętej władczyni miały ogromny wpływ na jej służące. Przepełniony surowymi zwyczajami, zasadami i wyrzeczeniami sposób życia Elżbiety wymagał od nich dostosowania się do wyborów swojej pobożnej pani oraz, jak wskazuje przekaz źródłowy, współuczestniczenia w obranym przez nią dążeniu do idealnego chrześcijańskiego życia. Towarzyszyły swojej pani m.in. w czasie opieki nad trędowatymi, a także naśladowały ją w ascetycznej praktyce manipulacji jedzeniem. Przekaz źródłowy z jednej strony informuje, że służące czyniły to z własnej woli, z drugiej relacjonuje ich niechęć wobec wypełnianych dzieł miłosierdzia. Opierając się na założeniu, że emocje i doświadczenia zeznających przenikają przez warstwę ustalonego wzorca dzieł hagiograficznych, można zyskać wyobrażenie, że życie w otoczeniu świętej wcale nie należało do najłatwiejszych.

Dwór królewny Elżbiety Jagiellonki w latach 1505-1515

2023-02-21T15:50:32+00:00

Trwające od wielu lat badania nad dworami przede wszystkim ogniskowały się na osobie króla lub jego małżonki (małżonek). Rzadko była podejmowana kwestia królewskich dzieci, co przede wszystkim jest związane ze szczupłością podstawy źródłowej pozwalającej na ich rekonstruowanie. Sytuacja nieco lepiej przedstawia się dla synów władcy, szczególnie tych, których przygotowywano do objęcia tronu, o wiele gorzej – jego córek. Brakuje w literaturze przedmiotu pogłębionych studiów nad dworem i otoczeniem młodych Jagiellonek – wyjątkami są tu jedynie Jadwiga (1408–1431), córka Władysława Jagiełły, oraz Jadwiga (1513–1573) i Anna (1515–1520), córki Zygmunta Starego. Niniejszy artykuł stanowi próbę odtworzenia struktury dworu Elżbiety Jagiellonki (1482–1517), najmłodszej córki Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, funkcjonującego w latach 1505–1515.

Dworzanie konni królowej Bony Sforzy wobec curiensorum króla Zygmunta I Starego (1518–1525)

2023-02-21T15:50:27+00:00

Artykuł przedstawia skład osobowy grupy dworzan konnych Bony Sforzy zestawionych z wojskowym otoczeniem jej królewskiego męża. Na podstawie rejestrów popisowych dworzan i rachunków królewskich zidentyfikowano grupę dwudziestu osób, które można powiązać z otoczeniem królowej, poddając analizie okres ich służby, charakter i wielkość pocztu, z jakim ją podejmowali, oraz ewentualne ich zmiany w trakcie obecności w otoczeniu monarchini. Pokrótce opisano również najważniejsze obowiązki podejmowane przez tę grupę, zwłaszcza w kontekście udziału dworu królewskiego w kampaniach wojennych przeciwko Tatarom i Turkom (1519 i 1524) oraz w wojnie pruskiej (1520–1521). Dokonano także zestawienia wpisów na temat składu curiensorum królowej w okresie pokoju. Przedstawiony szkic stanowi również przyczynek do przygotowania kompletnego zestawienia dworzan konnych włoskiej księżniczki na polskim tronie oraz gruntownej analizy jej świty w Polsce w latach 1518–1556, z uwzględnieniem roli królowej w procesie kształtowania nowożytnego dworu monarszego Rzeczypospolitej.

Wilno – Kraków – Wilno

2023-02-21T15:50:24+00:00

W artykule poruszono kwestię podróży królowej Barbary Radziwiłłówny (1523–1551, koronowana 7 XII 1550), drugiej żony króla Zygmunta II Augusta (1520–1572, panował od 1548 r.). W polskiej historiografii zagadnienie podróży królowych podejmowane było incydentalnie, a do rzadkości należą ujęcia, które widzą podróż nie tylko jako przemierzanie przestrzeni i przekraczanie granic geograficznych i politycznych, ale w wymiarze symbolicznym. Podróże podejmowane przez Radziwiłłównę uznać należy z jednej strony za odbiegające od europejskiego i polskiego standardu ze względu na nierówność stanową małżonków i powszechną niechęć do królowej oraz z uwagi na silne uczucie, które żywił do niej Zygmunt August, a także krótki okres, jaki spędziła u jego boku. Z drugiej strony, mimo tych charakterystycznych okoliczności, swoją warstwą symboliczną jak najbardziej wpisują się w europejską tradycję i obyczaj. Najważniejszą i wymagającą przekroczenia największej liczby rzeczywistych i symbolicznych granic, bogatą w rytuały przejścia (rites de passage), była podróż „ślubna” do ojczyzny męża. Ta podróż z Wilna do Krakowa, mimo że odbyła ją nie narzeczona, ale żona, i mimo że była rozciągnięta w czasie i wymagała dodatkowych, długich postojów Barbary w drodze (Radom, Nowe Miasto Korczyn), zawiera zwyczajowe etapy podróży ślubnej, znaczone szeregiem rytuałów przejścia. W czasie pobytu w Krakowie Barbara przedsiębrała wraz z mężem liczne podróże do nieodległych Niepołomic, które stanowiły wyraźną ucieczkę przed trudnościami i rygorami życia na Wawelu. Z jednej strony królewska para, inaczej niż większość koronowanych głów, mogła spędzać czas niemal prywatny. Z drugiej, pobyty w Niepołomicach potęgowały trudności adaptacyjne Radziwiłłówny, a króla narażały na zarzut zaniedbywania obowiązków. Charakter pośmiertnego triumfu Zygmunt August nadał ostatniej podróży żony z Krakowa do Wilna, gdzie – zgodnie z własnym życzeniem – spoczęła po śmierci.

Królowe – Habsburżanki jako panie dworu

2023-02-21T15:49:58+00:00

W niniejszym artykule dwór królowej postrzegany jest jako miejsce jej aktywności, gdzie tworzy ona wielowymiarowe relacje międzyludzkie, stając się centrum skomplikowanej społecznej sieci. Jego celem jest przedstawienie habsburskich żon Zygmunta III jako świadomych pań dworu, mających wpływ na dobór dworzan. Królowe Anna i Konstancja inicjowały proces rekrutacyjny. Korzystały z pośrednictwa dworu monachijskiego. Miały sprecyzowane wymagania odnośnie do kandydatów na dworzan. Oceniały pracę swoich sług. W zamian otaczały ich troskliwą opieką. Habsburżanki dbały o odpowiednie warunki bytowe i finansowe swoich dworzan, a zwłaszcza wychowanie i korzystne zamążpójście dworek. Swoimi działaniami sprawiały, że ich dwory przypominały solidnie zarządzane gospodarstwa.

Utworzenie dworu Marii Klementyny Sobieskiej w Rzymie i spory o jego finansowanie

2023-02-21T15:49:56+00:00

Maria Klementyna Sobieska po poważnych perturbacjach i ucieczce z cesarskiego więzienia poślubiła Jakuba Stuarta i zamieszkała w Rzymie. Natychmiast dostała się w wir walk toczących się w zajadle rywalizującym środowisku jakobitów. Główne fakcje tworzyli faworyci królewscy James Murray i John Hay oraz ich wróg John Erskine, diuk Mar. Maria Klementyna – zapewne za namową faworytów – została pozbawiona dam do towarzystwa, którymi powinny być małżonki arystokratów, niechętnie postrzegane przez Stuarta. Tymczasem Sobieska bez entuzjazmu powitała w swoim apartamencie Marjorie Hay. Wkrótce stało się jasne, że królowa współpracuje z gronem niechętnym faworytom, domagając się uwagi małżonka, a może nawet dostępu do jego politycznej korespondencji i kontaktów z jakobitami. Gdy Stuart powierzył opiekę nad starszym synem Jamesowi Murrayowi, pozbawiając królową jedynego poważnego obowiązku i ograniczając jej kontakty z synem, Maria Klementyna opuściła pałac i schroniła się w klasztorze. Wskutek pośrednictwa i nacisku dworów europejskich powróciła do męża, którego otoczenie opuścili John i Marjorie Hayowie. Królowa zdołała wywalczyć niezależność, a mąż stworzył dla niej odrębny dwór. Nieporozumienia dotyczyły także finansowania otoczenia Sobieskiej, a kilka zachowanych rachunków pozwala wskazać, na co ona sama przeznaczała swoje pieniądze.

Kobiecy głos w męskocentrycznym świecie

2023-02-21T15:46:54+00:00

Artykuł przedstawia życie na dworze sułtana osmańskiego Abdülhamida II na przełomie XIX i XX w., opisane z punktu widzenia jego dwóch córek: Şadiye Osmanoğlu (1886–1977) i Ayşe Osmanoğlu (1887–1960). Obie, niezależnie od siebie, opublikowały wspomnienia w latach 50. i 60. XX w., najpierw w prasie, później w formie książkowej. Ostatecznie ich autobiografie ukazały się pod tym samym tytułem: Babam Abdülhamid [Mój ojciec Abdülhamid]. Analiza literaturoznawcza autobiografii dotyczyła kategorii autonarracji. Księżniczki spisały swe wspomnienia jako siedemdziesięcioletnie kobiety, mające za sobą doświadczenie wygnania z kraju i wieloletniej tułaczki, wymagającej dużej niezależności i samodzielności. Mimo to relacjonując swą młodość, spędzoną w sułtańskim haremie, przyjęły perspektywę młodych dziewczyn, zależnych w pełni od woli ojca i wierzących w wyznawane przez niego wartości. Deklarując zadowolenie z życia w tym męskocentrycznym świecie, traktowały jako naturalny porządek oparty na hierarchii, podporządkowując się pałacowej etykiecie. Dopiero miejsca przemilczane i niedomówienia, szczególnie dotyczące sfery emocji, wydobyte w procesie analizy autobiografii, pokazały, że autonarracja Şadiye i Ayşe Osmanoğlu, choć starannie kreowana, nie zawsze była spójna. Wpojone w dzieciństwie zasady, pragnienie obrony świata wartości porzuconego w czasach Republiki oraz zwykła tęsknota za wygodną i bezpieczną młodością w haremie sprawiły, że księżniczki nie zdecydowały się na to, by ich głos wybrzmiał mocniej.

Influencer – media novi hominem

2023-02-21T15:49:53+00:00

Tekst jest próbą charakterystyki istoty zjawiska influencingu, mechanizmów jego działania oraz podstaw teoretycznych. Podstawowe założenie pracy opiera się na rozdzieleniu generacji odbiorców przekazów medialnych na pokolenia BC i AC. Pierwsza grupa uznaje i rozpoznaje autorytety autentyczne, takie, które w istocie zapracowały swoimi ponadprzeciętnymi osiągnięciami, zyskując powszechne uznanie. Odbiorcy z pokoleń AC są mniej wybredni, funkcjonują w świecie dotkniętym kryzysem autorytetów, łatwo więc dzięki nowym mediom zyskać ich przychylność i przywiązać do określonego mikromedium przekazami o niskiej wartości intelektualnej, ale naładowanych hypem. W tych warunkach dynamicznie rozwija się zjawisko współczesnych influencerów – media novi hominem.

E-administracja - doświadczenia samorządu regionalnego w budowie systemu informatycznego - studium przypadku

2023-02-21T15:46:59+00:00

Autor postawił pytanie: jakie warunki wewnętrzne i zewnętrzne muszą zaistnieć, aby administracja publiczna mogła samodzielnie budować i eksploatować systemy informatyczne? Dokonano przeglądu literatury teoretycznej, następnie wykorzystano studium przypadku (wywiady, obserwacja, przegląd dokumentów), poddając analizie proces budowy i eksploatacji systemu e-RPO przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego (UMWM). Na podstawie analizy SWOT/TOWS zdefiniowano kluczowe mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia. Ustalono, że UMWM wzmacniał swoje mocne strony (m.in. eliminacja papieru, szybka komunikacja, wpływ na system, ułatwienie pracy), aby wykorzystać szanse (m.in. możliwości techniczne, możliwość uczenia się). Analiza podkreśla pozytywne znaczenie oddolnego podejścia do e-administracji przez organizację publiczną i jej członków, jednocześnie wskazując ryzyka tego procesu.

Portal społecznościowy dla katolików

2023-02-21T15:49:38+00:00

Artykuł porusza tematykę działającego w latach 2014–2018 pierwszego w Polsce portalu społecznościowego dla katolików – Twojaparafia.pl (po zmianie Opinio.pl). Twórcy portalu – w odpowiedzi na potrzeby i preferencje użytkowników mediów o tematyce religijnej, założyli serwis społecznościowy o szerokim aliażu treści i usług, adresowany do relatywnie wąskiej grupy docelowej: młodych katolików. Zainteresowanie portalem, choć umiarkowane, potwierdziło, że wizja twórców w dużej mierze odpowiadała preferencjom użytkowników oraz że istnieje zapotrzebowanie na tego typu niszowe social media.

Kultura komunikacji na skalę masową

2023-02-21T15:49:51+00:00

Celem artykułu jest przeanalizowanie źródeł dotyczących masowej komunikacji werbalnej i pisemnej między organizatorami igrzysk (editores) a widzami w starożytnym Rzymie. Metody wykształcone przez Rzymian jako nadawców i odbiorców przekazywanych informacji stworzyły wachlarz możliwości do komunikowania potrzeb i preferencji, a także do wyrażania, często skrajnych, emocji. Model, którego wytworzenie wynikało z konieczności informowania widowni o nadchodzących wydarzeniach na arenie (przez organizatora spectaculum) oraz komunikowania doświadczanych odczuć i wrażeń (przez widza), stał się z czasem swoistą kulturą komunikacji funkcjonującą przed igrzyskami, w ich czasie, ale także już po ich zakończeniu. Ten komunikacyjny konstrukt społeczny typowy dla starożytnego Rzymu był niezbędny do sprawnego przekazywania komunikatów ustnych i tekstowych. Na podstawie zachowanych źródeł można stwierdzić, że model komunikacyjny uwzględniał: 1) informacje ustne przekazywane tłumom na widowni przez organizatorów igrzysk (za pomocą m.in. zapowiedzi ogłaszanych przez heroldów); okrzyki i skandowanie publiczności (zawierające zarówno krytykę, jak i pochwały); oraz 2) informacje pisemne organizatorów (edicta munerum reklamujące igrzyska przed ich wystawieniem i ogłoszenia przedstawione na zapisanych tablicach roznoszonych po teatrach i amfiteartach w czasie danego wydarzenia); acclamationes i graffiti, odpowiednio malowane i wyryte przez widzów po odbytych już spactacula. Artykuł ten ma za zadanie zdefiniować poszczególne rodzaje starożytnych metod komunikacji werbalnej i pisemnej, określić ich funkcje w zależności od kontekstu oraz ustalić ich skuteczność w dyskursie prowadzonym na skalę masową w starożytnym Rzymie.

Gospel, Maria Konopnicka, secularization, literature, somatic sympathy, sympathy

2023-02-21T15:49:49+00:00

Rok 2022 został ogłoszony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Marii Konopnickiej. Obchody 180. rocznicy jej urodzin powinny być okazją do ponownego odczytania bogatej spuścizny autorki Roty i przyjrzenia się różnym aspektom jej życia. Wyjątkowy charakter twórczości Konopnickiej, a także redukcjonistyczne próby podejścia do jej biografii, skłoniły autorów niniejszego opracowania do znalezienia pomostu łączącego jej życie i twórczość z przesłaniem Ewangelii, z którego czerpała inspirację w kategorii cielesnego współodczuwania. Filozoficzna kategoria cielesnego współodczuwania (symphysis) została przyjęta na gruncie teologicznym, a jej głębia i uniwersalny charakter sprawiają, że można ją przenieść także na grunt literaturoznawstwa, np. somatopoetyki. Niniejszy artykuł dowodzi, że kategoria cielesnego współodczuwania może być w pełni rozumiana poprzez osobę i dzieło Jezusa z Nazaretu, a także, że jest ona jedną z cech charakterystycznych dla twórczości literackiej Marii Konopnickiej.

Trudne tematy

2023-02-21T15:47:02+00:00

W artykule rozpatrywany jest reportaż radiowy jako dzieło sztuki audialnej oraz jako przykład medialnej narracji historycznej. Analizie zawartości zostały poddane reportaże radiowe powstałe w Polskim Radiu po 1989 r., czyli transformacji ustrojowej, która dokonała się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Z kolei analiza tematyczna została zawężona do reportaży podejmujących narrację historyczną, która dotyczy relacji Polski z jej sąsiadami (Czechy i Niemcy). Podjęto próbę syntetycznego ujęcia i scharakteryzowania tej narracji z uwzględnieniem stylistyki przekazu oraz technik organizacji materii audialnej. Analiza nie ogranicza się do poetyki przekazu, ale uwzględnia także wpływ ideologii społeczno-politycznej na sposób prowadzenia narracji.

Rola empatii w braterskim dialogu Kościoła ze światem w nauczaniu papieża Franciszka

2023-02-21T15:47:07+00:00

Artykuł podejmuje kwestię wartości i roli empatii w dialogu, do którego szczególnie wezwani są chrześcijanie. Wrażliwość i umiejętność współodczuwania z odbiorcą eklezjalnego przepowiadania jest jednym z kluczowych elementów papieskiego nauczania. Zdolność do dialogu naznaczonego empatią wydaje się dla papieża Franciszka niezwykle istotną składową braterstwa, które jest realizacją ewangelicznego imperatywu wobec wspólnoty Kościoła. W niniejszym tekście została podjęta próba syntetycznego przedstawienia kluczowych dokumentów papieskich wzywających do braterskiego dialogu, który pozwala postawić opór fali indywidualizmu i budować mosty mimo różnic i podziałów.

Sztuczna inteligencja w badaniu wybranych aspektów kultury

2023-02-21T15:47:04+00:00

Sztuczna inteligencja jest jednym z najważniejszych elementów współczesnego świata. Funkcjonuje już ona w podstawowych dziedzinach życia. Jest także wykorzystywana w różnych dyscyplinach naukowych. Od pewnego czasu zaczyna się również stosować algorytmy sztucznej inteligencji do badania świata kultury. W artykule zostały ukazane najważniejsze metody i narzędzia sztucznej inteligencji stosowane w badaniach różnych zjawisk kultury, a także przykłady takich badań. Badacze kultury wykorzystują sztuczną inteligencję w dwóch obszarach. Pierwszym jest przetwarzanie języka naturalnego, drugim komputerowe badanie obrazów (filmów, zdjęć, grafiki itp.). Sztuczna inteligencja jest częścią uczenia maszynowego. Wykorzystuje ono konwolucyjne sieci neuronowe, duże ilości danych (big data) i superkomputery do analizy i wizualizacji cyfrowych wytworów. Badania kultury za pomocą sztucznej inteligencji są zaliczane do nowego paradygmatu zwanego humanistyką cyfrową.

Malarskie pogranicza Andrzeja Buszy

2023-02-21T15:46:56+00:00

Artykuł poświęcony jest poezji ekfrastycznej Andrzeja Buszy – polskiego poety emigracyjnego zamieszkałego od lat 60. ub. wieku w kanadyjskim Vancouver. Zaprezentowane w szkicu rozważania dotyczą jego poezji związanej z konkretnymi dziełami sztuki, bądź tej, którą cechuje malarskie i artystyczne obrazowanie. Przedmiotem namysłu są tu przede wszystkim wiersze wpisujące się w klasyczną definicję ekfrazy. Osobno przedstawione zostały uwagi dotyczące wierszy inspirowanych konkretnym stylem malarskim, badź biografią artystyczną malarza. Ostatni z wyróżnionych obszarów refleksji badawczej, stanowiący podsumowanie całego wywodu, oświetla szersze zagadnienie, ściśle powiązane z próbą odpowiedzenia na pytanie o to, czy myślenie obrazowe A. Buszy i jego sposób postrzegania rzeczywistości można odczytywać w odniesieniu do konkretnego prądu w sztukach malarskich. Wywód został zaprezentowany w perspektywie hermeneutycznej.

Zaślubiny Kościołów Polski i Zambii

2023-02-21T15:49:47+00:00

W 1912 r. jezuici z Prowincji Galicyjskiej Towarzystwa Jezusowego przybyli na tereny kolonii angielskiej Rodezji Północnej (od 1964 r. Zambia) i podjęli pracę ewangelizacyjną, którą kontynuuje kolejne pokolenie jezuitów polskich 2. Jedną z pięknych kart działalności jezuitów polskich w Zambii zapisał pierwszy biskup i arcybiskup Lusaki – ks. kard. Adam Kozłowiecki SJ (1911– 2007) 3. 17 maja 1970 r. uczestniczył wraz ze swoim następcą w zarządzaniu archidiecezją Lusaka ks. arcybiskupem Emmanuelem Milingo we Mszy św. w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie, podczas której wygłosił kazanie prymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński. W czasie Mszy św. dokonał się akt symbolicznych zaślubin Kościołów Polski i Zambii, które wyrażały spoczywające na ołtarzu dwa splecione złotym ogniwem pierścienie biskupie.

Do tego wydarzenia nawiązywał, podczas swojej wizyty w Polsce, ordynariusz diecezji Chipata i dyrektor ds. zdrowia z ramienia Konferencji Episkopatu Zambii – ks. bp George Cosmas Zumaire Lungu. 16 września 2015 r. w Warszawie ks. bp Lungu wziął udział w podpisaniu umowy o współpracy medycznej pomiędzy Szpitalem im. Kard. Adama Kozłowieckiego SJ w Lusace (Cardinal Adam Memorial Hospital) a Szpitalem Dziecięcym im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza. Podpisanie umowy było możliwe dzięki staraniom Fundacji im. Ks. Kard. Adama Kozłowieckiego SJ „Serce bez granic” z siedzibą w Hucie Komorowski, rodzinnym majątku rodu Kozłowieckich. W ten sposób symboliczne zaślubiny Kościołów Polski i Zambii z 17 maja 1970 r. przybierają na progu XXI w. nowe i coraz bogatsze formy współpracy między dwoma Kościołami.

Dramat podmiotu odpowiedzialności w filozofii Emmanuela Lévinasa

2023-02-21T15:46:51+00:00

Celem poniższego artykułu jest prześledzenie granic oraz metod wykorzystywanych w fenomenologii ejdetycznej związanych z dostępem do samego sposobu ukazywania sensu fenomenów. Zadanie to przeprowadzone jest na przykładzie fenomenologii obecnej w pismach Emmanuela Lévinasa. Szczególnym przykładem tego typu sytuacji jest relacja odpowiedzialności Tego-samego (Tożsamego) wobec Innego, przyjmująca postać substytucji, w wykładni fenomenologii transcendencji francuskiego fenomenologa.

Wraz z narastającymi etycznymi wymogami filozofii transcendencji, jako konsekwencji radykalnej ontologii Lévinasa, sens „Innego we mnie” niebezpiecznie zbliża się do figury wewnętrznego samooskarżyciela, który staje się metaforą obecnej w jego pismach figury etycznej przemocy i odwetu Innego wobec Tożsamego. Odczytuję tu głęboko ukryte, także dla samego Lévinasa, resentymentalne motywy duchowości, z której on sam wyrósł. Z jednej strony bowiem jego filozofia dąży do tego, aby wykluczyć samą możliwość ponownego pojawienia się wydarzenia Auschwitz, jednak z drugiej strony sama staje się napędem takiego sposobu myślenia.

Ks. Franciszek Blachnicki i przyszłość Kościoła, czyli młodzi chrześcijanie według Jana Pawła II

2023-02-21T15:49:46+00:00

Wielki wpływ na odczuwanie młodych i stosunek do nich kard. Karola Wojtyły (Jana Pawła II) miał Czcigodny Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki. Można też mówić o drodze odwrotnej. Karol Wojtyła i Franciszek Blachnicki żyli w jedności ideałów i stali się „śladem” przechodzącego przez swój Kościół Boga. Oni przyjęli łaskę Boga, a ona już wszystko poprowadziła właściwie w ich życiu. Zostali przeniknięci Duchem Bożym i On ewidentnie przez nich działał. By zobaczyć wpływ ks. Blachnickiego na postrzeganie młodych przez Jana Pawła II, a także i drogę odwrotną, trzeba sięgnąć do historii nawrócenia i życia łaski Franciszka Blachnickiego, by na takim tle ukazać niektóre ślady ich rozumienia Kościoła, szczególnie tego Kościoła młodych ludzi. Jasne też jest, że kard. Karol Wojtyła, a później Jan Paweł II miał także wyraźny wpływ na to, co działo się w rozwoju myśli duszpasterskiej i troski o młodych chrześcijan przez ks. Franciszka Blachnickiego. To ks. Blachnicki przyczynił się do zrozumienia posoborowej teologii Kościoła jako wspólnoty. On budował żywy Kościół, dbał i wprowadził w życie odnowę liturgiczną i sam żył misterium liturgii. A to samo można z całą pewnością powiedzieć o papieżu Janie Pawle II. Oni tym żyli i do tego prowadzili innych chrześcijan, w tym zwłaszcza młodych.

Turystyka kulturowa w cyberprzestrzeni

2023-02-21T15:49:43+00:00

Zaawansowana technologia cyfrowa umożliwia dzisiaj człowiekowi zanurzanie się w symulujące realną rzeczywistość meandry wirtualnych światów. Użytkownicy internetu, bez wychodzenia z domu, mogą odwiedzać dowolnie wybrane obiekty turystyczne oraz repliki słynnych zabytków. Ten nowy sposób poznawania świata określa się mianem turystyki w cyberprzestrzeni. Choć daje ona dużą szansę na bliski kontakt z dziedzictwem kulturowym, to jednak zdarza się, że symulowany świat nie oddaje pełnej prawdy o rzeczywistości. Często przedstawiany on jest, świadomie lub nieświadomie, w krzywym zwierciadle. Wtedy zamiast zaspokajać intelektualne i estetyczne potrzeby użytkownika, wywołuje u niego dysonans poznawczy. Kwestia obecności obiektów dziedzictwa kulturowego w przestrzeni cyfrowej wymaga więc wnikliwych ocen i analiz.

Sprawozdanie z konferencji naukowej Jan Zamoyski (1542–1605). Czasy – ludzie – polityka.

2023-02-21T15:49:41+00:00

W dniach 17–19 marca 2022 r. w Zamościu odbyła się konferencja naukowa Jan Zamoyski (1542–1605). Czasy – ludzie – polityka. W 480. rocznicę urodzin Wielkiego Kanclerza. Organizatorami sesji była Akademia Zamojska, Instytut De Republica oraz gospodarz spotkania, czyli Urząd Miasta w Zamościu, który na obrady naukowe udostępnił Salę Consulatus miejskiego Ratusza. Ponadto patronat honorowy nad wydarzeniem objął Prezydent Miasta Zamość Andrzej Wnuk. Celem konferencji stało się uczczenie pamięci Wielkiego Kanclerza, jego związków z kulturą i polityką polską oraz przedstawienie obrazu epoki, w której żył i działał.