Perspektywy Kultury

Edytorial

Marek Jeziński — 2025-03-30

W niniejszej części nowego numeru „Perspektyw Kultury” chcemy przybliżyć Czytelnikom kilka istotnych aspektów związanych z kulturą popularną na przykładzie sztuki komiksowej. Uznajemy, że komiks jest wytworem kultury popularnej, a jako taki odbija istotne tendencje panujące w kulturze danego społeczeństwa, dając jednocześnie twórcom przestrzeń do pokazania własnej oryginalnej wizji rzeczywistości. To jednocześnie sfera wyobraźni autorów, dla których owa rzeczywistość może być tematem potraktowanym realistycznie i historycznie, ale też niestandardowym wyzwaniem, które przenosi wizję artystyczną w świat wyobraźni, odwołując się do elementów nadrealistycznych czy w końcu – surrealistycznych.

Editorial

Marek Jeziński — 2025-03-30

In this section of the new issue of Perspectives on Culture, we aim to introduce readers to several important aspects of popular culture through the lens of comic art. We recognize that comic art is a product of popular culture and, as such, reflects significant trends within a given society’s culture while also providing creators with a space to present their own original vision of reality. This is simultaneously a realm of imagination for authors, for whom reality may serve as a subject treated in a realistic and historical manner or as an unconventional challenge that shifts artistic vision into the world of imagination, incorporating surreal or even fully surrealistic elements.

Usłyszeć Tytusa

Marek Jezinski — 2025-03-30

W artykule zajmę się sferą dźwiękową komiksów Henryka Jerzego Chmielewskiego z serii „Tytus, Romek i A’Tomek”. O ile bowiem komiksy są zasadniczo domeną wzroku, o tyle audiosfera w nich sportretowana jest niemożliwa do fizycznego usłyszenia. Czytając tekst napisany czy narysowany, tworzymy w myślach obraz świata przedstawionego. Nadajemy mu pewną materialność, ale jej prymarnym, bazowym materiałem jest koncept wizualny, odbierany okiem. W komiksach Chmielewskiego wymiar dźwiękowy wykracza poza graficzne obrazowanie dźwięku w rysowanych kadrach, ale zawiera całą gamę odniesień do pozakomiksowych sytuacji i aspektów kultury XX w., sportretowanej szczególnie w Księdze XVII przygód Tytusa, Romka i A’Tomka. Zakładam zatem, że audiosfera w analizowanym tu cyklu komiksowym ma kilka wymiarów i przez to pełni różnorodne funkcje. Można ją podzielić na: 1) wyznaczniki tekstowe, zapisane na kadrach; 2) wyznaczniki metatekstowe, czyli bądź to komentarze narratora, bądź to odniesienia do rzeczywistości pozatekstowej. Ten wymiar audiosfery zależny jest od kontekstu: Tytus działa w określonym czasie i przestrzeni, co oznacza, że są to warunki dźwiękowe, które obejmują także dźwięki, hałas i muzykę. Odniosę się do wymienionych aspektów dźwiękowej domeny komiksów, szczególnie do tej ostatniej. Dźwiękom i muzyce poświęcony jest jeden z albumów, a czytając go, widzimy, jak istotne jest akustyczne otoczenie człowieka.

Komizm językowy w komiksach o Tytusie, Romku i A’Tomku

Krzysztof Gajda — 2025-03-30

Jednym z najważniejszych „magnesów” dla młodych ludzi w komiksach o Tytusie, Romku i A’Tomku był humor. Tematem niniejszego artykułu jest prezentacja istotnej roli, jaką w kreowaniu świata przedstawionego komiksów Papcia Chmiela odgrywały operacje lingwistyczne. Przekształcanie skonwencjonalizowanych zwrotów, słowotwórstwo, eksplorowanie brzmieniowych walorów języka prowadzi do kwestionowania stereotypowych form językowych, podważając powagę świata przedstawionego. Takie mechanizmy po pierwsze znacząco autonomizowały warstwę słowną wobec innych systemów znaków komiksowych, po wtóre zaś stanowiły szkołę samodzielnego i krytycznego myślenia dla młodych czytelników, co stało w sprzeczności z propagandowymi oczekiwaniami władzy.

Technologiczny eskapizm jako kontestacja rzeczywistości.

Małgorzata Bogunia-Borowska — 2025-03-30

Celem artykułu była analiza zjawiska technologicznego eskapizmu ukazanego w cyklu kultowych komiksów Henryka J. Chmielewskiego pt. „Tytus, Romek i A’Tomek”. Zabieg technologicznego eskapizmu był odpowiedzią autora na ograniczenia opresyjnego systemu PRL-u i sposobem na swobodną wypowiedź intelektualną i artystyczną, a także symboliczne i wyobrażeniowe przekraczanie granic, zarówno przez samych bohaterów opisywanych przygód, jak i ich czytelników. Nawiązując do koncepcji Isaiaha Berlina (Berlin, 1991), autorki wyróżniły dwa typy omawianego zjawiska: „technologiczny eskapizm do” oznaczający swobodę i wolność do podróżowania, rozwoju, udziału w zmianie społecznej i kulturowej, a także „technologiczny eskapizm od” jako wolność od przebywania i doświadczania wyłącznie jednej rzeczywistości, przymusu przyswajania i dostosowania się do reguł obowiązującego systemu polityczno-gospodarczego i społecznego. W artykule przeanalizowane zostały trzy główne aspekty eskapizmu technologicznego zastosowane w cyklu komiksów pt. „Tytus, Romek i A’Tomek”. Są to: 1) wymiar aksjologiczny, umożliwiający Henrykowi J. Chmielewskiemu propagowanie wartości kontestujących idee systemu socjalistycznego; 2) wątek podróży w czasie i przestrzeni, stanowiący metaforyczną ucieczkę z niewygodnej rzeczywistości Polski Ludowej, poprzez przystosowywanie i przerabianie banalnych przedmiotów codziennego użytku na maszyny i urządzenia zaawansowane technologicznie, zdolne do przenoszenia bohaterów w czasie i przestrzeni; 3) a także oryginalna warstwa językowa utworów, ukazująca nieograniczoną wyobraźnię literacką i intuicję technologiczną autora, który powołując do życia nowatorskie rozwiązania technologiczne, przewidział możliwość ich realizacji w prawdziwym, pozaliterackim świecie.

Tematyka harcerska w serii komiksów o przygodach Tytusa, Romka i A’Tomka

Krzysztof Gajdka — 2025-03-30

Komiks o przygodach Tytusa, Romka i A’Tomka był ogromnym sukcesem Wydawnictwa Harcerskiego i Henryka J. Chmielewskiego. Narzucona przez decydentów tematyka harcerska została kreatywnie wykorzystana przez autora, by promować przygodę, podróże i przyjaźń, by zwrócić uwagę na ważne społecznie kwestie, by pokazać harcerstwo jako sposób na życie.

Komiksowe kontrnarracje i obrazy miejskiej gentryfikacji

Joanna Pankau — 2025-03-30

W artykule przytoczone zostają komiksy, które na różne sposoby prezentują kryzys mieszkaniowy związany z niewydolnością polityki mieszkaniowej oraz gentryfikacją. To prace, które stały się punktem wyjścia do namysłu nad krytycznym wymiarem twórczości komiksowej w procesie ujawniania polityczno-społecznych niesprawiedliwości miejskich. W ramach prowadzonych rozważań wykorzystuję kategorię komiksu miejskiego, która akcentuje silny związek (zarówno w warstwie fabularnej, jak i dystrybucyjnej) między komiksowymi narracjami wizualnymi a właśnie miastem. Odnoszę się także do miasta rozumianego z perspektywy miejskiego marksizmu, tj. nurtu silnie skoncentrowanego właśnie na krytycznej analizie procesów gentryfikacji. Stawiam pytanie o krytyczno-polityczny potencjał twórczości komiksowej w kształtowaniu kontrnarracyjnych obrazów miejskości i formacji dyskursywnych w stosunku do homogenicznych przekazów neoliberalnej polityki i kapitalistycznego kontrolowania przestrzeni miejskiej, które wspierają procesy prywatyzacji i gentryfikacji miast.

Polish Generacja Nic, “Denarration” and the Liminal Experience of the 1990s Transformation in Agata Endo Nowicka’s Webcomics

Sebastian Jakub Konefał — 2025-03-30

Dostęp do Internetu ożywił polską sztukę komiksową i umożliwił artystom przejście od publikacji na łamach papierowych zinów i magazynów komiksowych z lat 90. i przełomu wieków do dynamicznych internetowych platform blogowych. Ta zmiana pozwoliła nowym pokoleniom polskich twórców komiksów odzyskać znaczenie po załamaniu rynku w latach 90. Pomimo znajomości tradycyjnego komiksu PRL-u, nowe pokolenie stawiało na odmienną tematykę, często związaną ze zjawiskami narodowymi i transnarodowymi, takimi jak ‘denarracja’ inspirowana Generacją X czy ironiczne komentowanie postaw przypisywanych w mediach Generacji Nic. Komiksy internetowe zdemokratyzowały medium, umożliwiając tym, którzy nie mieli dostępu do tradycyjnych publikacji, dzielenie się swoimi historiami, podkreślając głosy marginalizowanych w lokalnej kulturze komiksowej kobiet oraz różnych mniejszości. Webcomiksy posłużyły także jako punkt wyjścia do kariery w zakresie samodzielnego publikowania, przyczyniając się do uznania niektórych autorów zarówno w kraju, jak i za granicą. Dziś polskie komiksy internetowe to przede wszystkim fascynujące dokumenty przemian kulturowych i gospodarczych kraju, który szybko przeszedł od ustroju komunistycznego do kapitalizmu, oraz zapomniane archiwum intrygującej twórczości młodych ludzi, pomagającej im uporać się z problemami dnia codziennego. Zastosowane w artykule badania łączą metodologie kulturoznawcze z komiksologią oraz tzw. historią mówioną komiksu. Materiałem badawczym są zaś webcomiksy Agaty Endo Nowickiej – twórczyni najbardziej komentowanej w mediach platformy blogowej Komix, która zainspirowała rzesze innych rodzimych twórców.

Dalmatyńska klapa

Edyta Koncewicz-Dziduch — 2025-03-30

Celem rozważań jest prezentacja produktu niematerialnego dziedzictwa kulturowego Chorwacji, jakim jest klapsko pjevanje – tradycyjny wielogłosowy śpiew a cappella wywodzący się ze środkowej Dalmacji. Tradycja tego śpiewu sięga połowy XIX w., a jego forma stale się rozwija. Dalmatyńskie klapy, czyli kilkuosobowe zespoły śpiewaków, to bardzo popularna forma aktywności muzycznej w Chorwacji, która dawno przekroczyła granice lokalne i jej popularność obejmuje cały kraj. Pieśni śpiewane przez klapy stały się symbolem kultury chorwackiej i bardzo szybko przeszły drogę od regionalnej, ludowej formy do produktu kulturowego. Dużą rolę odegrał w tym procesie Festiwal Klap Dalmatyńskich zainicjowany w 1967 r. w miejscowości Omiš, na którym można zaobserwować ewolucję gatunku: od tradycyjnej pieśni miejskiej, śpiewanej przez mężczyzn dla rozrywki po pracy, do formy festiwalowej i nowoczesnej, bliskiej muzyce popularnej. Warto podkreślić, że na przestrzeni prawie dwóch wieków istnienia klapsko pjevanje nie zanikło, przeciwnie, rozwija się i cieszy sporą popularnością, zarówno wśród rodzimej publiczności, jak i wśród turystów. W artykule zwrócono uwagę na zjawisko „modernizacji” klapy, jej formy, sposobu śpiewania, otwarcie na zmiany: wprowadzenie akompaniamentu instrumentów muzycznych, początkowo tradycyjnych, później także elektronicznych, tworzenie klap żeńskich, mieszanych, komercjalizacja działalności, promocja w mediach, także internetowych.

Te rachunki, percepty i ekspensy

Agnieszka Fluda-Krokos — 2025-03-30

W artykule przedstawiono wybrane dokumenty przechowywane w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie, dotyczące działalności cechu barchanników krakowskich – sygn. rkps 1571: Akta krakowskich farbiarzy, barchaników i tkaczy (1764–1845), zrzeszającego wytwórców oraz handlujących barchanem. Jako zgromadzenie rzemieślników cech posiadał m.in. własny statut, skrzynię zwaną ladą, a jego działalność miała na celu ochronę interesów tej grupy zawodowej. Analizie poddano dochody i wydatki cechu oraz ich rodzaje, a także codzienne potrzeby związane z obsługą zrzeszonych i wypełnianiem zapisów wynikających ze statutów. Integralną częścią tekstu jest aneks zawierający edycję źródłową dziewięciu rozliczeń finansowych cechu.

Interdyscyplinarne wykorzystanie materiałów archiwalnych i dokumentacji archeologicznej na przykładzie badań zamku Lipowiec

Joanna Małocha — 2025-03-30

Artykuł poświęcony został zagadnieniu efektywności prac interdyscyplinarnych na przykładzie łączenia wysiłków historyków i archeologów badających małopolski zamek Lipowiec. W obiekcie tym, powstałym w XIII w. i użytkowanym jako rezydencja oraz więzienie biskupie do XIX stulecia, w latach 60. i 70. XX w. prowadzono badania archeologiczne. W ich trakcie korzystano z zachowanych źródeł archiwalnych (m.in. staropolskich inwentarzy powizytacyjnych i opisów zamku), decydując o optymalnej lokalizacji wykopów oraz identyfikując odnajdywane resztki zdewastowanego wyposażenia wnętrz i łącząc ruchome artefakty (np. dekorowane kafle pieców zamkowych) z konkretnym pomieszczeniem, w którym się kiedyś znajdowały. Z kolei powstała wówczas dokumentacja archeologiczna (tj. dzienniki prac, dokumentacja rysunkowa, inwentarze zabytków i metryczek, sprawozdania) – w chwili obecnej de facto również stanowiąca już zespół o charakterze archiwalnym, składający się z 33 jednostek – umożliwiła lepsze zrozumienie niepełnych często akt staropolskich oraz dodała informacje o nieopisanych elementach konstrukcji obiektu. Łącząc zatem te dwa źródła, dwie metody badawcze i dwie dyscypliny odczytano nawarstwienia historyczne obiektu oraz jego dzieje, m.in. wskazano analogię jego pierwotnego planu zamku do obiektem w Chęcinach; wykonano rekonstrukcję nieznanego z przekazów pisanych zamkowego przedbramia – unikatowego założenia obronnego szyi wjazdowej wraz z bramą obrotową i fosą oraz monumentalnej lipowieckiej wieży.

Jakim językiem o sielance?

Roksana Rał-Niemeczek — 2024-02-06

Szkic Jakim językiem o sielance? (O etymologii i nomenklaturze gatunku) traktuje o definicyjnych dystynkcjach, które wiązały się z terminologicznymi przemianami sielanki. W artykule przeanalizowano najważniejsze współczesne wyjaśnienia słownikowe hasła „sielanka” w innych językach europejskich, tj.: z francuskiego – idylle, angielskiego – idyll, niemieckiego – die Idylle wraz z towarzyszącym mu odłamem Laus ruris, a także rosyjskiego – идиллия (idilliya), i w końcu polskiego – sioło/sielanka, porównując je z dawną, antyczną nomenklaturą. Omówiono zespół kryteriów charakterystycznych dla rodowodowych nazw gatunku, które zostały wyprowadzone z greckiej twórczości Teokryta i łacińskiej Wergiliusza. Zbadano też relacje bieżących nazw z tradycyjnymi: aegloga, idyll, eidullion, carmen bucolicum etc. Widoczna rozpiętość terminologii genologicznej poezji pastoralnej jest konsekwencją między innymi znaczącej ekspansji gatunku w literaturach narodowych, które niezmiennie korzystały z antycznych wzorów, podejmując i reinterpretując sielankę aż po współczesność.

Polacy i Niemcy w cieniu geopolityki

Maciej Zakrzewski — 2024-02-06

Artykuł przedstawia ewolucję poglądów środowiska skupionego wokół pisma „Bunt Młodych” (od 1937 wychodzącego jako „Polityka”) na kwestię relacji polsko-niemieckich na gruncie społecznym. Autorzy obu tytułów w kwestiach mniejszościowych skupiali się głównie na relacjach z ludnością żydowską i ukraińską. Niemcy, jako mniejszość, ale także jako obywatele Wolnego Miasta Gdańska byli tematem pobocznym, jednak – co ważne – związanym z poglądami autorów na właściwe stosunki polsko-niemieckie na gruncie międzypaństwowym. Niniejszy tekst jest rozwinięciem i uzupełnieniem tez, które w książce Rewolucja konserwatywna – przypadek Polski. Myśl polityczna środowiska „Buntu Młodych” i „Polityki” (1931–1939) zostały jedynie zarysowane. Szczególnie istotnym elementem jest powiązanie ewolucji poglądów na relacje narodowościowe ze zmianą sytuacji międzynarodowej. Wyraźne było narastanie wagi tzw. problemu niemieckiego wraz z zaostrzeniem się stosunków z Rzeszą Niemiecką. Najbardziej wymownym elementem tej zmiany była publikacja w 1939 r. pracy Józefa Winiewicza Mobilizacja sił niemieckich w Polsce, będąca wstępem dla jego późniejszych prac teoretycznych w Ministerstwie Prac Kongresowych Rządu RP w Londynie w latach II wojny światowej. Artykuł przedstawia jeden z aspektów geopolitycznego uwarunkowania linii programowej pisma względem mniejszości, co uwypukla walor realizmu politycznego w przedwojennej działalności Jerzego Giedroycia i jego współpracowników.

Debaty, spory i restrykcje dotyczące ubioru.

Lucyna Rotter — 2025-03-30

Ubiór na przestrzeni wieków przyjmował między innymi funkcję znaku, społecznie zrozumiałego komunikatu. To pociągało za sobą konflikty i spory dotyczące formy, kształtu, koloru, materii itd. Czasem powody były ekonomiczne, innym razem społeczne lub religijne, ale niezmiennie i cyklicznie przez wieki pojawiały się spory i restrykcje. W niektórych rejonach Europy forma i rodzaj odzieży regulowane były normami prawnymi, co miało być w założeniu uspokojeniem konfliktów „modowych”. Zwykle jednak narzucane odgórnie normy prawne prowokowały do jeszcze bardziej zaognionych kłótni.

Zarządzanie materialnym dziedzictwem judaizmu

Barbara Pabian — 2025-03-30

Celem artykułu jest określenie potencjału i możliwości wykorzystania wiedzy z zakresu współczesnego zarządzania w odniesieniu do ochrony i promocji dziedzictwa materialnego judaizmu oraz przekazanie konkretnych rekomendacji dotyczących tej sfery. Celem cząstkowym jest analiza uwarunkowań kulturowych, które wywierały wpływ na kształtowanie się relacji między chrześcijanami a wyznawcami judaizmu. Kulturowa kategoria Inności („swój-obcy”) częściowo wyjaśnia mechanizm wzajemnego postrzegania chrześcijan i reprezentantów narodu wybranego. Do badań na potrzeby niniejszego opracowania wybrano metodę desk research. Przeprowadzono krytyczną analizę literatury przedmiotu i prasy specjalistycznej, zastosowano też metodę analizy opisowej. W ramach studium przypadku analizie poddano Szlak Kultury Żydowskiej w Żarkach (woj. śląskie). Uzyskane wyniki pokazują, że Polacy chętnie podejmują działania na rzecz ochrony i promocji dziedzictwa judaizmu. Świadczy to o potrzebie utrzymywania wzajemnie dobrych relacji. Aby sprawnie chronić materialne dziedzictwo judaizmu, warto czynić to jednak zgodnie z nauką o zarządzaniu. Zarządzanie w warstwie teoretycznej musi się mieścić w paradygmacie systemowym, uwzględniającym podejście holistyczne, natomiast od strony praktycznej uwzględniać ujęcie funkcjonalne.

Edukacja medialna a dobrostan społeczeństwa

Andrzej Adamski — 2025-03-30

Wpływ mediów, zwłaszcza cyfrowych, na dobrostan społeczeństwa jest przedmiotem dyskusji od dłuższego czasu. Badania w tym obszarze, które mogą być skutecznie wykorzystane przez decydentów, są jednak bardzo rzadkie. Celem niniejszego artykułu jest zidentyfikowanie głównych tematów i trendów badawczych w obszarze edukacji medialnej i jej wpływu na dobrostan społeczeństwa. Autorzy zastosowali analizę bibliograficzną, wykorzystując techniki mapowania naukowego i tworząc analizę wykonawczą. Do analizy bibliograficznej wybrano łącznie 85 publikacji z bazy danych Scopus. Przeprowadzono ją przy użyciu aplikacji MS Excel i VOSviewer. Wyniki badań wskazują, że edukacja medialna i jej wpływ na dobrostan społeczny są rzadko badane przez naukowców, co skutkuje ograniczonymi wynikami badań i minimalnym wpływem na procesy decyzyjne w tej dziedzinie. W rezultacie, wpływ mediów, zwłaszcza cyfrowych, na dobrostan społeczeństwa nie jest uwzględniany przy tworzeniu podstaw programowych w edukacji dzieci i młodzieży oraz programów profilaktyki zdrowotnej dorosłych. Istnieje znaczna potrzeba większego poświęcenia i zaangażowania w ten obszar badań. Ze względu na tematykę, a także obszary badawcze i zastosowane metodologie, artykuł można przypisać do kilku dyscyplin naukowych. Tematyka umiejętności korzystania z mediów odnosi się bezpośrednio do studiów nad komunikacją i mediami. Polityka zdrowia publicznego wpisuje się w badania nad zarządzaniem i jakością. Z kolei tematyka dobrostanu i wpływu mediów na zdrowie człowieka wpisuje się w obszar badań nauk medycznych.

Dźwięki nadziei

Krzysztof Stachyra — 2025-03-30

Problem, który jeszcze nie tak dawno wydawał się w Polsce marginalny, praktycznie z dnia na dzień zaczął dotyczyć milionów ludzi mieszkających w naszym kraju. Według UNHCR w 2024 r. liczba uchodźców na świecie sięgnęła 43 milionów (UNHCR, 2024). Za każdą z tych liczb kryje się dramat jednostki. Z pomocą może przyjść sztuka, która dzięki swojej specyfice otwiera przestrzenie niedostępne dla innych form wsparcia uchodźców, stanowiąc również element oddziaływania terapeutycznego. Jest łącznikiem między wewnętrznymi doświadczeniami a obszarem społecznym, wspierając uchodźców w procesie przejścia od izolacji do integracji. Autor, koncentrując się na muzyce, ukazał ją jako element muzykoterapii, ze szczególnym uwzględnieniem jednego z jej najnowszych modeli, tzw. muzykoterapii społecznościowej. To wrażliwa kulturowo forma terapii zapewniająca odstygmatyzującą drogę budowania poczucia bezpieczeństwa, regulacji emocji, rozwijania relacji – poprawy jakości życia.

Nieetyczne wymiary biznesu

Joanna Hernik — 2024-03-26

Kontrowersyjnym epizodem w branży kosmetycznej jest przypadek Tho-Radia Cosmetics – francuskiej firmy powstałej na początku XX w., która zyskała rozgłos dzięki sprzedaży produktów kosmetycznych zawierających substancje radioaktywne, zwłaszcza rad i tor. Artykuł ukazuje początki przedsiębiorstwa, jego rozwój opierający się na marketingowej strategii wykorzystującej nazwisko Curie oraz nieprawdziwych informacjach o produktach, i ostateczne zaprzestanie produkcji. Metodą badawczą zastosowaną w niniejszej analizie jest studium przypadku i choć metoda ta nie upoważnia do uogólnień, oferuje jednak wyniki, które mogą dostarczyć cennych wniosków i wiedzy o biznesie. Głównym celem przedstawionego studium przypadku było więc odkrycie czynników, które skłoniły firmę Tho-Radia Cosmetics do zmiany swoich nieetycznych praktyk. Drugim celem było ustalenie, czy firma posiadała wystarczające informacje, aby pomimo nieistniejących regulacji prawnych zmienić swój produkt i strategię biznesową. Zastosowano tutaj analizę czasową wydarzeń. Wniosek wynikający z celu badawczego nr 1 mówi, iż głównym czynnikiem, który skłonił firmę do zmiany postępowania, było nowe prawo dotyczące substancji radioaktywnych. Podstawą zmiany postępowania firmy nie były zatem informacje o szkodliwych skutkach promieniowania, lecz zmiana przepisów. Konkluzja dotycząca celu nr 2 pokazuje, że Tho-Radia Cosmetics znała rzeczywiste skutki używania substancji radioaktywnych, a mimo to oferowała klientom kosmetyki z radem i torem. Analiza działalności firmy przedstawiona została w kontekście etyki biznesu.

Relacja z członkami zespołu oraz liderem a poczucie sensu pracy wykonywanej zdalnie

Agnieszka Springer — 2024-01-17

Celem artykułu jest identyfikacja najważniejszych elementów kultury organizacyjnej – relacji z liderem oraz z członkami zespołu – dla poczucia sensu pracy pracowników realizujących swoją pracę zdalnie. Postawiono dwie hipotezy, które przetestowano na podstawie ilościowych badań własnych zrealizowanych na próbie 254 pracowników. Do pomiaru zmiennych wykorzystano zweryfikowane narzędzia samoopisowe. Wyniki pokazały, że relacja zarówno z liderami, jak i współpracownikami wykazuje pozytywny związek z poczuciem sensu pracy. Jednocześnie, im częściej osoby pracowały zdalnie, tym silniejszy był pozytywny związek relacji z liderem, a tym słabszy – relacji ze współpracownikami. Uzyskane rezultaty stanowią podstawę rekomendacji w zakresie kształtowania kultury organizacyjnej i poczucia sensu pracy pracowników zespołów zdalnych.

Melancholia w myśli Romano Guardiniego, lub o sensie niezgodności

Marta Zając-Plutecka — 2023-10-16

W artykule, posługując się studium Romano Guardiniego O sensie melancholii (1949), rozważam teologiczny i egzystencjalny sens melancholii, współcześnie określanej mianem – depresji, i jako takiej poddawanej terapii lub/i leczeniu farmakologicznemu, a w wypadkach skrajnych – także hospitalizacji. Owo zderzenie perspektywy humanistycznej (filozoficzno-teologicznej) ze scjentystyczną (medyczną) jest o tyle znaczące, że odsłania quasi-religijną naturę psychoterapii, o czym pisze w szerszym kontekście przemian kulturowych Zachodu Paul Tillich w Theology of Culture (1959). W ramach tego ostatniego zagadnienia odnoszę się do tezy Guardiniego, iż melancholia jest więcej niż zjawiskiem medycznym. Ostatecznie argumentuję, że istotę egzystencji skażonej grzechem pierworodnym stanowi swoista – niezgodność/niebezpośredniość, istnienie „obok” zamiast „wobec” (sensu, spełnienia, świata wartości). Obrazowe przedstawienie takiego stanu stanowi w moim tekście biblijny opis powołania Samuela, który dwukrotnie wołany przez Boga, w odpowiedzi śpieszy do Helego (1 Sm 3, 4–6). W dziele Guardiniego na podobny trop niezgodności, niepełnej obecności, niekompletności spełnienia naprowadza wiele sformułowań odnoszących się do stanu melancholii. Niemniej, zarówno melancholia, jak i doświadczana w niej „niezgodność”, jeśli zaakceptowane i właściwie zrozumiane, nie są ułomnością czy brakiem, ale możliwością i płodnością.

Transhumanizm, ulepszanie człowieka i opcja afirmatywna na rzecz osób z niepełnosprawnościami

Jarosław Kucharski — 2025-03-30

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na kwestię sprawiedliwego stosowania technik transhumanistycznych względem osób z niepełnosprawnościami. W artykule przedstawiono definicje niepełnosprawności, przedyskutowano pojęcie ulepszania w odniesieniu do osób niepełnosprawnych oraz zaproponowano opcję afirmatywną na rzecz osób z niepełnosprawnościami. W badaniu posłużono się metodami analizy tekstów filozoficznych i dokumentów prawnych. Zostało uzasadnione, że konieczna jest promocja i wdrażanie akcji afirmatywnej na rzecz osób ze szczególnymi potrzebami. Ramą teoretyczną dla tych działań może być opcja umiarkowanego human enhacement, która zatrzymuje się w stosowaniu techniki ulepszania na mniejszym lub większym stopniu hybrydyzacji osób niepełnosprawnych. Ulepszone osoby z niepełnosprawnościami byłoby istotami hybrydowymi. Sformułowano postulat, że państwo powinno finansowo i administracyjnie wspierać dostępność osób z niepełnosprawnościami do technik human enhacement, także tych, które wykraczają poza „typowe” zdolności ludzkie.

English

Jarosław Płuciennik — 2024-04-03

“Excellence” has become a popular buzzword in Polish scientific discourse. Ministry programs titled “Excellent Science,” the competition “Excellence Initiative – Research University,” and entries about “excellence” in the strategies of various universities and research institutes all testify to the entrenched use of this concept in thinking about science, conducting research, and publishing. Of course, the concept of “excellence” appeared in European and global discussions about science much earlier (the term “Excellence” has been widely used in the scientific context in the European Union since at least the beginning of the 21st century. The “European Research Council” (ERC), founded in 2007, uses “excellence” as a critical criterion in the evaluation and funding of scientific projects. The ERC organised the conference “Excellence 2012” in Denmark, which also demonstrates the popularity of this term). However, it has resonated in Poland, especially in the last few years. Nevertheless, we should immediately add that, in education, realism took root in the discourse quite early when Quality Enhancement, an assumed infinite process, replaced the slogan of Quality Assurance (implicitly high). Excellence, however, as an idea, has mythical and utopian assumptions.