Perspektywy Kultury

Edytorial

Beata Bigaj-Zwonek — 2024-12-28

Temat kultury studenckiej – zaś w tym kontekście także i kultury akademickiej – cieszy się znacznym zainteresowaniem badawczym, czego przykładem jest niniejszy zbiór artykułów zogniskowanych wokół zagadnień związanych z jej dziejami i teraźniejszością. Jednocześnie zagadnienia łączące się ze zjawiskiem kultury studenckiej wywołują współcześnie wiele dyskusji i polemik, w których biorą udział zarówno badacze tego zjawiska, jak i jego dokumentaliści, twórcy ruchu studenckiego (z czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej), a także jego współcześni animatorzy.

Editorial

Beata Bigaj-Zwonek — 2024-12-28

The topic of student culture – and, in this context, academic culture – has garnered significant research interest, as demonstrated by this collection of articles exploring their historical development and contemporary state. At the same time, discussions about the nature of student culture today spark considerable debate and critique, engaging not only researchers who study this phenomenon but also documentarians, creators of the student movement (particularly from the era of the Polish People’s Republic), and its modern-day and organizers.

Kultura akademicka i kultura studencka a idea uniwersytetu

Andrzej Gielarowski — 2024-12-28

Autor artykułu bada relacje między kulturą akademicką i kulturą studencką oraz analizuje stosunek obydwu wymienionych kultur do idei uniwersytetu. Badania prowadzone w tym artykule mają charakter fenomenologiczny, a ich celem jest opisanie istotowych rysów kultury akademickiej i studenckiej oraz idei uniwersytetu. W artykule chodzi o wskazanie teoretyczno-aksjologicznego podłoża działalności uniwersyteckiej, w ramach której mamy do czynienia z kulturą akademicką i studencką. Jednym z zadań artykułu jest określenie, która ze znanych koncepcji kultury koresponduje ze wszystkimi trzema wymienionymi w tytule elementami. Autor wskazuje, iż jest to pojęcie kultury określanej niemieckim słowem Bildung. To koncepcja kultury, która kładzie nacisk na kształtowanie lub formowanie osoby ludzkiej pod względem intelektualnym i moralnym, opisywana także za pomocą greckiego pojęcia paideia. Kultura jako kształtowanie (Bildung lub paideia) człowieka w zakresie jego człowieczeństwa łączy ideę uniwersytetu, kulturę akademicką i kulturę studencką. Elementy te pozostają wobec siebie w relacji fundowania: idea uniwersytetu stanowi aksjologiczną podstawę kultury akademickiej, a kultura akademicka jest aksjologicznym fundamentem kultury studenckiej. Relacja fundowania zachodząca między tymi rzeczywistościami potwierdza ich strukturalną jedność, wyrażającą się w jedności określających je wartości, takich jak prawda, dobro i piękno, a więc wartości intelektualnych, moralnych i estetycznych. Wartości te realizuje człowiek (nauczyciel, student) jako uczestnik życia uniwersyteckiego, kształtowany (wychowywany) w człowieczeństwie, rozumianym jako jego aksjologiczna istota.

The Obraz polskiego studenta początku XVIII w. w libretcie i recepcji teatralnej Studenta żebraka Karla Millöckera

Anna Wypych-Gawrońska — 2024-12-28

W artykule został przedstawiony wizerunek polskiego studenta stworzony w austriackiej operetce Karla Millöckera pt. Student żebrak, wystawionej po raz pierwszy w 1882 r. w Wiedniu i będącej wciąż jednym z najpopularniejszych utworów gatunku operetkowego w teatrze europejskim. Twórcy libretta operetki Camillo Walzel (pracujący pod pseudonimem F. Zell) i Richard Genée umieścili akcję operetki w Polsce w 1704 r. w okresie rywalizacji o tron polski Augusta II Sasa i Stanisława Leszczyńskiego, a polskiego studenta uczynili głównym bohaterem utworu. Operetka jest typowym przykładem dzieła zbudowanego wokół intrygi miłosnej, ale oryginalnego ze względu na akcję osadzoną w historii Polski. W artykule została przedstawiona recepcja teatralna utworu, w tym kontrowersyjne reakcje polskich krytyków XIX w. na obraz polskiego studenta w austriackiej operetce. Obecność na scenach teatralnych operetki Student żebrak powoduje, że w kulturowym europejskim odbiorze wzmacniają się stereotypowe cechy Polaka, w tym wypadku studenta, rzeczywiście biednego, jednak równocześnie honorowego, inteligentnego, wyróżniającego się poczuciem humoru i podejściem do zmiennych kolei losu, a także zaangażowanego w działalność na rzecz państwa i narodu.

„Przerabianie na pożyteczne ogniwo w wielkim łańcuchu”, „zamaszystość w stylu Zagłoby” i „półtrzeźwe, półpijane dionizyjskie wiersze”

Monika Stankiewicz-Kopeć — 2024-12-28

Celem niniejszego artykułu jest pokazanie, na przykładzie aktywności wileńskiego Towarzystwa Filomatów (1817–1824), jaki miała charakter i jaką rolę odegrała szeroko rozumiana „kultura studencka” w życiu pierwszej generacji Polaków urodzonych w niewoli politycznej. Artykuł ten, w znacznej mierze posiadający charakter przeglądowy, zwraca uwagę na rozmaite przejawy, formy i konteksty ówczesnej „kultury studenckiej”.

Bazę źródłową stanowić będą materiały zebrane w Archiwum Filomatów, obejmującym zarówno dokumenty związane z działalnością organizacyjną związku, jak również literackie juwenilia członków grupy oraz ich korespondencję z lat 1819–1823. Zgromadzone tam źródła, obrazujące formację intelektualną i kulturową filomatów oraz ich barwną obyczajowość, zebrane i zachowane zostały dzięki systematyczności oraz wysokiemu stopniowi formalizmu samych studentów wileńskich. W celu rekonstrukcji przejawów i form kultury studenckiej filomatów wileńskich sięgnięto także do pamiętników i wspomnień, jak również do bogatej literatury przedmiotu im poświęconej (dawnej i współczesnej).

Samokształcenie, literatura i spiski

Renata Stachura-Lupa — 2024-12-28

Artykuł ukazuje kulturę studencką w Krakowie w drugiej połowie XIX w. jako zjawisko uwarunkowane politycznie i społecznie. Autorka przedstawia działalność przedstawicieli pokolenia zaliczanego przez badaczy do grona przedburzowców galicyjskich – formacji intelektualnej, która jeszcze przed powstaniem styczniowym, w schyłkowej fazie romantyzmu zapowiadała pojawienie się na ziemiach polskich tendencji pozytywistycznych. W drugiej połowie XIX w. młodzież akademicka podejmuje próby samoorganizowania się. Powołuje do istnienia organizacje, stowarzyszenia i koła (formalne i nieformalne) o charakterze samopomocowym, które zakładają wzajemną troskę członków o swój rozwój intelektualny i naukowy, udział w życiu kulturalno-społecznym miasta i pomoc socjalną dla najuboższych. W okresie przed powstaniem styczniowym w kręgach studenckich nasilają się nastroje patriotyczne. Młodzież krakowska bierze udział w demonstracjach patriotycznych i konspiracji, a także bezpośrednio w walce. Jedną z takich grup zorientowanych samokształceniowo jest „pracownia Filippiego”, działająca w Krakowie u początku lat 60. XIX w., której członkami byli m.in. Michał Bałucki, Adam Bełcikowski, Józef Szujski, Jan Matejko i Tadeusz Wojciechowski.

Juwenalia, Piastonalia, Kortowiada

Edyta Koncewicz-Dziduch — 2024-12-28

Juwenalia to tradycyjne majowe święto polskich studentów, organizowane przez uczelnie, przy wsparciu władz miejskich oraz sponsorów. Jest to kilkudniowy cykl imprez o ludycznym, rozrywkowym charakterze, stanowiący element folkloru miejskiego ośrodków akademickich. Juwenalia posiadają średniowieczne korzenie, podobnie jak zwyczaj otrzęsin, reaktywowano je na polskich uczelniach w latach 50. XX w., najpierw na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, w związku z obchodami jubileuszu 600-lecia uczelni. Zwyczaj rozpowszechnił się na innych uczelniach w Polsce i stał się ważnym elementem kultury studenckiej. W artykule zwrócono uwagę na znaczną liczbę współcześnie organizowanych juwenaliów, ich różnicowanie poprzez oryginalne nazwy, tworzone od nazw miejscowości, regionów, uczelni, dzielnic, kierunków studiów, nazw osobowych oraz tradycji regionalnych. Podkreślono różnorodność oferty juwenaliów; elementy tradycyjne: korowód studentów, gry i zabawy, koncerty oraz innowacyjne, typowe dla wybranych imprez, na przykładzie Piastonaliów i Kortowiady. Juwenalia obecnie podlegają działaniom marketingowym, komercyjnym oraz promocji, głównie poprzez media internetowe. Bogaty program imprez, koncerty gwiazd przekładają się w pozytywny sposób na ocenę atrakcyjności miasta akademickiego.

Współczesne formy zarządzania kulturą studencką

Michał Szanduła — 2024-12-28

Przedmiotem artykułu jest próba oceny wybranego akademickiego ośrodka kultury działającego w strukturach uczelni państwowej Krakowa, który realizuje zadania w zakresie prowadzenia działalności kulturalnej, artystycznej i oświatowej na rzecz studentów i pracowników w latach 2010–2023. Na podstawie przeprowadzonych wywiadów, zebranych dokumentów archiwalnych, sprawozdań i materiałów źródłowych znajdujących się w archiwum Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie podjęto próbę uzyskania odpowiedzi na następujące pytania badawcze: Jakie znaczenie ma akademicka jednostka kultury w kształtowaniu nowych form kultury studenckiej? Jakie są uprawnienia studentów w kontekście zarządzania kulturą studencką? Jakie rozwiązania wprowadzono w zarządzaniu jednostkami kultury? Próba odpowiedzi na te pytania może się przyczynić do dyskusji na forum ogólnopolskim na temat zasadności funkcjonowania jednostek kultury w szkołach wyższych.

Wspieranie kultury studenckiej przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce na przykładzie miasta Lublin

Bartłomiej Suchodolski — 2024-12-28

Prowadzenie i wspieranie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Samorządy organizują kulturę zwłaszcza poprzez powołane przez siebie instytucje kultury. Wspieranie działalności kulturalnej przyjmować może natomiast postać m.in. dotacji, nagród i stypendiów. Szczególnym rodzajem kultury jest kultura studencka, która ze względu na swoją specyfikę jedynie w ograniczonym zakresie może być wspierana finansowo przez samorząd terytorialny. Celem niniejszego artykułu była próba analizy możliwości wspierania kultury studenckiej przez jednostki samorządu terytorialnego w Polsce oraz weryfikacja hipotezy, że możliwości te są istotnie ograniczone. Przedstawione w pracy wnioskowanie pozwoliło na pozytywną weryfikację tej hipotezy. W niniejszym artykule problematyka wspierania kultury studenckiej przez jednostki samorządu terytorialnego przedstawiona została na przykładzie Miasta Lublin. W artykule zaprezentowane zostało także pojęcie kultury i jej znaczenia w życiu ludzi oraz omówiono zagadnienie realizacji zadań z zakresu kultury przez samorząd terytorialny.

Spotkania studenckie w rzeczywistości hybrydalnej w opinii studentów UIK i UPJP2

Przemysław Bukowski — 2024-12-28

W czasie pandemii COVID-19 i związanych z nią ograniczeń studenci stanęli przed wyzwaniami dotyczącymi spotkań studenckich, obejmującymi komunikację, integrację oraz organizację życia akademickiego. Również obecnie studenci zmagają się z wyzwaniami dotyczącymi rzeczywistości hybrydalnej, która łączy przestrzeń tradycyjną i wirtualną życia człowieka. Wyzwania te wpływają na spotkania studenckie, zarówno formalne, jak i nieformalne, odbywające się w ramach uczelni i poza nią. Badanie preferencji studentów dotyczących spotkań w rzeczywistościach tradycyjnej i wirtualnej jest istotne, ponieważ po`zwala wykazać, które formy spotkań w przekonaniu studentów wzmacniają, a które osłabiają relacje interpersonalne, wpływają na rozwój osobisty i ogólną atmosferę panującą na uczelni.

Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących opinii studentów na temat spotkań studenckich w kontekście rzeczywistości hybrydalnej. Zaprezentowano wyniki ankiety przeprowadzonej wśród studentów Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie (UIK) i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie (UPJP2). Celem badania była charakterystyka oddziaływania rzeczywistości hybrydalnej na spotkania studenckie z perspektywy studentów oraz określenie wyzwań, z którymi mierzą się w tej rzeczywistości. Wyniki badania mogą mieć istotne implikacje dla praktyki edukacyjnej i organizacyjnej na uczelniach wyższych, przyczyniając się do lepszego rozumienia potrzeb i oczekiwań studentów. Autorzy traktują przeprowadzone analizy jako badanie pilotażowe, które zamierzają rozwinąć w kolejnym tekście.

Współczesna aktywność kulturalna studentów polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

Ewa Modzelewska-Opara — 2024-12-28

Niniejszy artykuł prezentuje wyniki badań pilotażowych poświęconych aktywności kulturalnej studentów Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przeprowadzona ankieta miała na celu ustalenie motywów uczestnictwa studentów w różnych formach kultury oraz poziomu czytelnictwa. Wyniki uzyskano na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w 2023 r. na grupie 70 studentów II roku polonistyki na studiach licencjackich ze specjalności nauczycielskiej, edytorstwa oraz komparatystyki.

„Trzecia misja” w kulturze akademickiej

Beata Walęciuk-Dejneka — 2024-12-28

Artykuł prezentuje zbiór „Zapomniane polskie pisarki – odkrywanie ich zaginionej historii”, którego celem jest popularyzacja sylwetek pisarek i ich dzieł literackich, a tym samym wskazanie nowych ścieżek w badaniach nad polską tradycją narodową, stworzenie podstaw do dalszych, pogłębionych studiów i analiz zagadnień ważnych dla polskiego dziedzictwa kulturowego (literackiego) i rodzimej polskości. Zbiór o zapomnianych polskich pisarkach wpisuje się w problematykę rozumienia kultury akademickiej na wielu płaszczyznach – jako tworzenia, przekazywania otoczeniu zewnętrznemu nowych wartości w nauce i nauki oraz uwzględniania w jej realizacji studentów, doktorantów i młodych badaczy – jako wnoszących nowe treści intelektualne.

Wkład dziewięciu pokoleń rodu Taylorów do polskiej kultury

Stanisław Tadeusz Sroka — 2024-12-28

Artykuł opisuje wkład przedstawicieli rodu Taylorów w budowanie kultury polskiej. Wywodząca się ze Szkocji rodzina Taylorów przybyła do Polski w XVII w. prawdopodobnie w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Początkowo wyznania kalwińskiego, stopniowo przechodziła na katolicyzm i szybko się polonizowała, a kolejne jej pokolenia wnosiły coraz większy wkład w rozwój kulturalny i społeczny naszego kraju. Swoją obecność jej członkowie początkowo zaznaczyli przede wszystkim w służbie wojskowej, a od szóstego pokolenia także w dziedzinach prawa i ekonomii oraz w naukach ścisłych. Zasłużyli się też w czasach współczesnych, włączając się w przemiany społeczne i demokratyczne po przełomie politycznym 1989 r. w Polsce.

Spotkanie biskupa Iwona Odrowąża ze św. Dominikiem z Caleruegi

Tomasz Szurek — 2024-12-28

Autor ukazuje okoliczności i datę spotkania biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża ze św. Dominikiem z Caleruegi. Źródła polskiego pochodzenia, takie jak Żywot św. Jacka autorstwa lektora Stanisława OP oraz Annales czy Liber beneficiorum Jana Długosza zostały skonfrontowane z przekazami zagranicznymi mówiącymi o tym wydarzeniu. Na tej podstawie autor ustalił, że najprawdopodobniej spotkanie to nastąpiło w Rzymie 12 lutego 1220 r. Wtedy to zapewne zapadła decyzja o sprowadzeniu członków Zakonu Kaznodziejskiego do Krakowa.

Nieistniejąca biblioteka parafialna parafii rzymskokatolickiej w Bełzie i jej zasób w latach 1869–1872

Grzegorz Chajko — 2024-12-28

Niniejszy artykuł omawia historię i zasób nieistniejącej rzymskokatolickiej biblioteki parafialnej w Bełzie, która uległa zniszczeniu wraz z kościołem i przylegającą plebanią-klasztorem w 1944 r. wskutek podpalenia obiektów przez ukraińskich nacjonalistów. Na podstawie zachowanych we Lwowie dwóch inwentarzy parafialnych z 1869 i 1872 r. zdołano odtworzyć spis cennego księgozbioru, w którym znajdowały się liczne starodruki, rękopisy liturgiczne i metrykalne oraz książki z I połowy XIX w. Daty graniczne całości zawierały się w latach 1545–1853. Niniejsza publikacja jest pierwszym opracowaniem historii i zasobu tej biblioteki.

Materiały do produkcji odzieży na siedemnastowiecznym prywatnym dworze magnackim

Anna Penkała-Jastrzębska — 2024-12-28

W artykule została przeanalizowana specyfika materiałów zamawianych na magnacki dwór w końcu XVII w. wraz ze wskazaniem ich zastosowania, kosztów nabycia i skali wykorzystywania. W tym celu analizie zostały poddane obszerne rejestry majątkowe i rachunki wydatków ze skarbu marszałka wielkiego koronnego Józefa Karola Lubomirskiego (zm. 1702), jego żony Teofili Ludwiki z Zasławskich – Ostrogskich 1 voto Wiśniowieckiej (zm. 1709). Analiza materiałów źródłowych pozwoliła na wyodrębnienie i charakterystykę towarów kupowanych wyłącznie na potrzeby właścicieli majątku oraz tych pozyskiwanych na potrzeby dworskiej służby. Określono również koszt zakupu materiałów służących do produkcji odzieży, wraz z wykazaniem relacji pomiędzy poziomem ich cen, jakością wykonania i skalą zastosowania. W artykule wskazano, w jaki sposób strój wykorzystywany był do budowania polityki prestiżu w XVIII w.

Klasztory żeńskie jako enklawy kobiecej niezależności

Monika Kulesza — 2024-12-28

Artykuł posiada strukturę dwudzielną. W pierwszej jego części (po skondensowanym zarysowaniu najistotniejszych wystąpień Kościoła związanych z ruchem emancypacji) zostało ukazane, że na zakony żeńskie w perspektywie ich długiej historii można patrzeć jako na wspólnoty sprzyjające specyficznej „emancypacji” kobiet. Żeńskie klasztory, prócz misji konkretyzowania duchowego powołania, stanowiły bowiem także enklawy wolności od dominującego modelu życia, jaki w danym społeczeństwie był dla kobiet przewidziany (matki, żony, opiekunki domowego ogniska) oraz przestrzenie wolności tworzenia, rozwoju intelektualnego, dostępu do kultury piśmiennej0 i działalności artystycznej. W drugiej części pracy omówione zostały poczynania Marceliny Darowskiej i Józefy Karskiej (założycielek niepokalanek) pod kątem ich wkładu w walkę o godność kobiety w sferze nie tylko kościelnej, ale i społecznej, w poszerzanie kobiecej autonomii i niezawisłości, ukazane zostały także zmagania owych niepokalanek o solidne wykształcenie i samodzielność myślenia polskich kobiet. Artykuł akcentował te aspekty niepokalańskiej formacji, które wyprzedzały wiele XIX-wiecznych emancypacyjnych postulatów, a także wskazał w nauce Darowskiej krąg owych wartości, które Jan Paweł II określił później mianem „nowego feminizmu”.

Nowe i stare media jako kanały komunikacji z widzem

Magdalena B. Król — 2024-12-28

Celem podjętych badań była próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy dynamiczny rozwój Internetu i mediów społecznościowych znacząco wpłynął na zachowania w zakresie poszukiwania informacji o ofercie teatralnej. Artykuł traktuje o działalności informacyjnej Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie, którego publiczność objęta została badaniem ankietowym, zaś media społecznościowe prowadzone przez Teatr poddano analizie. Wyniki badań ujawniły, że rozwój Internetu i mediów społecznościowych znacząco wpłynął i nadal wpływa na zmianę zachowań w zakresie poszukiwania informacji o ofercie teatralnej. Widzowie teatralni poszukują informacji głównie w Internecie, w tym – w mediach społecznościowych.

Konflikt tożsamościowy – geneza i charakterystyka zjawiska

Jordan Klimek — 2024-12-28

Zestawienie dwóch kategorii teoretycznych, tj. konfliktu i tożsamości, odzwierciedla zjawiska występujące w przestrzeni relacji społecznych, które – choć bywają zauważone „między wierszami” – to do tej pory nie zostały w naukach społecznych jednoznacznie zdefiniowane lub dookreślone. W artykule podjęto zatem próbę charakterystyki zjawiska konfliktu tożsamościowego. W szczególności dotyczy to określenia jego genezy, uwarunkowań, zakresu i konsekwencji. W wyniku krytycznej analizy literatury przedmiotu określono także poziomy konfliktu tożsamościowego. Wnioski wskazują między innymi, że konflikt tożsamościowy wymaga reakcji, czyli w pierwszej kolejności uświadomienia sobie problemu i jego źródła, a następnie ustosunkowania się do wartości kluczowej dla przedmiotu sporu tożsamościowego, tj. rezygnacji lub włączenia pewnych atrybutów tożsamościowych.

Literatura dziecięca jako iskra nadziei na zażegnanie konfliktów plemiennych w Zimbabwe

Hanna Dymel-Trzebiatowska — 2024-12-28

W artykule przypomniana jest historia krwawego, plemiennego konfliktu w Zimbabwe o nazwie Gukurahundi (1983–1987) ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń dzieci. Dzieci, które były ofiarami tej wojny, dziś jako dorosłe osoby nadal noszą ją w pamięci, ale również współczesne, najmłodsze pokolenie jest ofiarą obecnych w narodzie reperkusji Gukurahundi w postaci tzw. lingwistycznego ludobójstwa. W kontekście tych wciąż żywych antagonizmów zadane zostało pytanie, czy jedna z nielicznych na rynku zimbabweńskim współczesnych książek obrazkowych dla dzieci My First Book of Shona and Ndebele Words (Moja pierwsza książka ze słowami w shona i ndebele, 2021) stanowi iskrę nadziei na wychowanie nowego pokolenia, które położyłoby kres długoletniej etnicznej polaryzacji.

Drugim z kolejności środkiem zabezpieczającym jest ucieczka

Wiktor Szymborski — 2024-12-28

Celem niniejszego szkicu jest zwrócenie uwagi na interesujący sposób walki z zarazą/ czarną śmiercią, który przedsięwzięli dwaj dominikanie z wrocławskiego klasztoru w drugiej połowie XV w. Wedle rozporządzeń dominikańskich konstytucji zakonnicy nie powinni studiować medycyny, ale postępowanie dwóch braci wskazuje, że posiadali oni podstawową wiedzę z zakresu medycyny i znali ówczesne metody zapobiegania zarazie. Zakonnicy otrzymali specjalną zgodę władz zakonnych na opuszczenie konwentu w przypadku pojawienia się zarazy.

Społeczno-kulturowe dysfunkcje turystyki w Egipcie na przykładzie małżeństw urfi

Iwona Gurga — 2024-12-28

Celem artykułu jest ukazanie społeczno-kulturowych dysfunkcji turystyki w Egipcie na przykładzie małżeństw urfi. Dokonano tego poprzez analizę fenomenu małżeństwa zwyczajowego, zaadaptowanego na grunt turystyczny, i jego interpretację na tle tradycyjnego małżeństwa w kulturze islamu. Małżeństwa urfi mają charakter pozorny – w świetle prawa kobieta i mężczyzna nie są małżeństwem – jednak zawierane pomiędzy Egipcjanami a turystkami służą do legalizacji kontaktów seksualnych, dozwolonych w islamie jedynie w obrębie małżeństwa.

Marek Grechuta i płyty

Paweł Tański — 2024-12-28

W artykule podjęto próbę analizy i interpretacji między innymi takich kwestii, jak formy dostępności płyt Marka Grechuty – na tradycyjnych nośnikach (tak zwane płyty winylowe, CD, kasety) i w serwisach muzycznych (Spotify, YouTube), konstrukcje układów utworów na albumach, czyli ich kolejność. Interpretacje dotyczą takich spraw, jak czasowość, realizacje sposobów poznawania i rozumienia piosenek, refleksja nad kompozycją płyt, wytwarzania i używania sensotwórczych systemów aksjonormatywnych dzięki kontemplacji muzyki, w tym muzyki popularnej. Artykuł wpisuje się w nurt badań popular music studies oraz song studies.

Jedność historii zbawienia w koncepcji pedagogicznej Sofii Cavalletti przykładem wychowania do dialogu międzyreligijnego

Barbara Surma — 2024-12-28

Biblijna idea jedności historii zbawienia zaproponowana w koncepcji edukacji religijnej autorstwa Sofii Cavalletti jest przedmiotem naukowej refleksji, przedstawionej w tym artykule. Jej celem jest wskazanie i wyjaśnienie założeń teoretycznych i praktycznych wychowania do dialogu międzyreligijnego opracowanych w programie katechezy „La Catechesi del buon Pastore” jako jeden z przykładów dobrych praktyk. Metodą zastosowaną w opracowaniu wyników badań była jakościowa analiza treści. Na jej podstawie wskazano, że kluczem szukania wspólnych korzeni między judaizmem i chrześcijaństwem jest przymierze, które Bóg zawiera ze swoim ludem. Metoda typologiczna zastosowana przez S. Cavalletti w odczytywaniu historii zbawienia, obejmująca trzy jej etapy, pomaga dzieciom w odkrywaniu jej jedności oraz komplementarności w odczytywaniu Starego i Nowego Przymierza, co jest punktem wyjścia dla wychowania do dialogu. Przedstawione założenia edukacji religijnej w tej koncepcji pracy z dziećmi realizują wytyczne zapisane w dokumentach katechetycznych Kościoła katolickiego. Nauczanie o judaizmie, w tym przypadku, różni się doborem treści oraz zastosowanymi metodami od tych stosowanych w tradycyjnym nauczaniu.

Zmysłowe krupówki

Katarzyna Ceklarz — 2024-12-28

Artykuł oraz przeprowadzone na jego potrzeby badania mają za zadanie przedstawić aktualny krajobraz dźwiękowy (cultural soundscape) i zapachowy (smellscape) ulicy Krupówki w Zakopanem, a także odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób audiosfera i odorantosfera doświadczana percepcyjnie na tym deptaku wpływa na postrzeganie i interpretowanie Krupówek przez mieszkańców i turystów. W badaniach nad tym zagadnieniem zastosowano metodę wielozmysłowej obserwacji uczestniczącej, połączonej z aktywnym słuchaniem, pomiarem decybeli i nagrywaniem dźwięku oraz percepcyjnym rozpoznawaniem zapachów. Dopełnieniem badań terenowych była ankieta przeprowadzona wśród 50 informatorów. Na podstawie otrzymanych wyników opracowano nowatorskie mapy sensoryczne zapachów i dźwięków najpopularniejszej ulicy Podhala. Możliwe stało się także przeanalizowanie ambiwalentnego stosunku względem tej ulicy wyrażanego przez mieszkańców i turystów. Uogólniając, należy stwierdzić, że kongruencja dźwięków z zapachami przekłada się na wysokie oceny tej destynacji wśród turystów, a sensoryczne doświadczenia przestrzeni w dużej mierze konstruują genius loci Krupówek. Z drugiej strony skomercjalizowana przestrzeń Krupówek wartościowana jest negatywnie przez stałych mieszkańców, co wpływa na postępującą gentryfikacje centrum Zakopanego.

Pojęcie zgody małżeńskiej w prawie kanonicznym

Maria Lusina — 2024-12-28

Małżeństwo będące sakramentem jest analizowane przez różne dziedziny nauki, w tym prawne. O istocie małżeństwa można się dowiedzieć przede wszystkim z Pisma Świętego, ale także z różnych dokumentów historycznych, zarówno kościelnych, jak i państwowych. Do najważniejszych dokumentów kościelnych, wydanych po Soborze Watykańskim II, należy Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r., który powyższe zagadnienie porusza w kanonach 1055–1062, natomiast w dalszej części reguluje aspekty związane z małżeństwem, takie jak: moment jego zawarcia, przeszkody, skutki, kwestie związane z unieważnieniem ślubu kościelnego z różnych przyczyn. W niniejszym artykule zostały przedstawione podstawowe pojęcia dotyczące kanonicznego prawa małżeńskiego uregulowane w kodeksie z 1983 r. oraz w innych dokumentach kościelnych.

Etyka i wartości z perspektywy nauki i studentów zarządzania

Wojciech Jarecki — 2024-12-28

W funkcjonowanie szkół wyższych od zawsze wpisane były tradycyjne wartości akademickie, takie jak: prawda, wolność, odpowiedzialność, rzetelność. Z uwagi na zauważalną destrukcję etosu uczelnie zaczęły kodyfikować normy i zasady regulujące postawy i zachowania członków wspólnoty akademickiej. W artykule zaprezentowano wybrane zagadnienia dotyczące etyki i wartości w szkole wyższej oraz podjęto próbę identyfikacji hierarchii wartości w życiu i pracy studentów. Jako metody badawcze zastosowano krytyczny przegląd literatury oraz ankietowanie.

Na podstawie przeprowadzonych badań własnych można stwierdzić, iż dla badanych studentów najważniejszymi wartościami w życiu są rodzina i dobre zdrowie. Najmniejsze zaś znaczenie mają zasady religii i podróże. Z kolei podstawowe wartości w sferze zawodowej wskazane przez badanych to najczęściej praca dająca radość z jej wykonywania i dobra atmosfera, przy czym najniżej oceniona wartość to duża odpowiedzialność w wykonywaniu obowiązków zawodowych.

Wartości pracy z perspektywy różnych pokoleń

Anna Adamus-Matuszyńska — 2024-12-28

Głównym celem badania było ustalenie różnic w wartościach pracy pomiędzy czterema pokoleniami pracowników, które mogą pracować razem w tym samym czasie. Podstawowym pytaniem, na które starano się odpowiedzieć w badaniu, było to, czy przynależność do określonego pokolenia może mieć wpływ na uznawane wartości pracy. W artykule przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego wśród studentów i członków ich rodzin reprezentujących różne pokolenia pracowników, które zrealizowano w 2023 r. Próbę stanowiło 396 respondentów z pokoleń: Baby Boomers oraz X, Y, Z. Różnice w wartościach pracy pomiędzy tymi pokoleniami analizowano za pomocą skali Manhardta (1972). W analizie danych wykorzystano statystyki opisowe i testy nieparametryczne. Wyniki badań wskazują, że wymiary wartości pracy dla respondentów mają istotne znaczenie, gdyż wszystkie otrzymały średnie wartości powyżej 5 punktów w siedmiopunktowej skali. Analizy wykazały także, że pomiędzy czterema badanymi pokoleniami istnieją istotne różnice w wartościach pracy. Celowa metoda doboru próby oznacza, że wyniki badania nie są reprezentatywne i nie można ich uogólniać. Respondenci z tych samych pokoleń różnili się wiekiem, co mogło mieć wpływ na ich podejście do wartości pracy. Badane osoby mogły także różne doświadczenia zawodowe, co także może wpływać na wyznawane wartości pracy. Dostarczając wglądu w różnice pokoleniowe w wartościach pracy, badanie może się przyczynić do sformułowania skutecznych polityk związanych z wiekiem, dostosowanych do specyfiki pokoleń pracowników. Badanie dostarczyło dowodów empirycznych na temat różnic w preferowanych wartościach pracy między pokoleniami.

Relacje między ludźmi a zwierzętami w języku i zachowaniach polskich katolików

Magdalena Jankosz — 2024-12-28

Celem artykułu było opisanie relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami ujawniających się w języku i zachowaniach, czyli w różnych praktykach komunikacyjnych, z uwzględnieniem katolickiego punktu widzenia. Jako materiał badawczy wykorzystane zostało Pismo św., Katechizm Kościoła Katolickiego oraz encyklika papieża Franciszka Laudato si. Metodą badawczą była krytyczna analiza dyskursu i obserwacja. W pierwszej części tekstu zbadano, jaki obraz relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami pokazany jest w oficjalnym nauczaniu Kościoła, w drugiej zaś, jak wygląda to w praktykach językowych i społecznych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na podkreślanie różnic pomiędzy ludźmi i zwierzętami oraz ich zacieranie, czyli antropomorfizację.

Recenzja tomu Szlachta, B. (red.) (2022). Wielokulturowość. Seria „Słowniki społeczne”, [t. VI]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, ss. 440.

Agnieszka Kazibut — 2024-12-29

Umberto Eco we wprowadzeniu do eseju Definiowanie przez listę cech i definicja istotowa (Eco, 2009, s. 217) przypomina czytelnikowi:

Marzeniem każdej filozofii i każdej nauki już od greckich początków było poznać i zdefiniować istotę rzeczy. Od czasów Arystotelesa definicja istotowa charakteryzowała się tym, że mogła określić daną rzecz jako indywiduum danego gatunku, a gatunek ze swej strony jako element danego rodzaju (Eco, 2009, s. 217).

Włoski semiotyk zwraca uwagę, że filozofia zmierzała do wprowadzenia porządku: klasyfikując, katalogując, nazywając, segregując… Katalogowanie nie tylko miało zaprowadzić ład, ale także wskazać różnice zachodzące pomiędzy zjawiskami, oznaczyć ich granice, zasięg i cechy.