Perspektywy Kultury

Edytorial

Krzysztof Homa, Paulina Winiarska — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Oddajemy w Państwa ręce kolejny numer Perspektyw Kultury poświęcony kulturze dialogu i dialogowi kultur. Tak się złożyło, że w bieżącym roku przypadła 20. rocznica śmierci orędownika dialogu międzyreligijnego księdza Stanisława Musiała, który należał do grona wybitnych jezuitów drugiej połowy XX w. Ojciec Stanisław Musiał SJ (1938–2004) znany był nie tylko jako orędownik dialogu międzyreligijnego, ale przede wszystkim pionier dialogu chrześcijańsko-żydowskiego i polsko-żydowskiego. Niniejszy jubileusz stwarza niezwykłą okazję do tego, aby przyjrzeć się dialogowi chrześcijańsko-żydowskiemu w teorii i praktyce. Obecny numer tematyczny Perspektyw Kultury zatytułowany jest Synagoga i Eklezja. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Jest w pewnym stopniu pokłosiem sympozjum związanego z wręczeniem nagrody imienia Stanisława Musiała SJ. W trakcie sympozjum zastanawialiśmy się nad relacjami między Synagogą i Kościołem. Czy Kościół jest nową Synagogą? Czy teologia zastępstwa jest nadal aktualna? Czy można jednocześnie być żydem i chrześcijaninem? Może trzeba być żydem, by być uczniem Jezusa z Nazaretu? Czy Kościół jest nowym Izraelem? Co więc ze „starym” Izraelem? Jak dzisiaj wyglądają relacje żydowsko-katolickie? Wspólnota żydowska i wspólnota uczniów Chrystusa mają za sobą dwa tysiące lat współistnienia, często trudnego i naznaczonego napięciami. Wspólna historia skłania nas do refleksji nad kategorią prawdy i całokształtem relacji chrześcijańsko-żydowskich.

Editorial

Krzysztof Homa, Paulina Winiarska — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

We are pleased to present the latest issue of Perspectives on Culture, dedicated to the theme of dialogue among cultures. This year marks the 20th anniversary of the passing of Father Stanisław Musiał, an eminent advocate of interreligious dialogue and a distinguished member of the Jesuit order in the latter half of the 20th century. Father Stanisław Musiał SJ (1938–2004) was esteemed not only as a proponent of interfaith dialogue but also as a pioneer in advancing Christian-Jewish and Polish-Jewish discourse. This commemorative milestone provides an exceptional opportunity to examine Christian-Jewish dialogue from both theoretical and practical perspectives.

Ksiądz Stanisław Musiał SJ (1938–2004)

Stanisław Cieślak — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Ksiądz Stanisław Musiał SJ (1938–2004) należy do grona wybitnych jezuitów II połowy XX w. Znany jest przede wszystkim jako jeden z pionierów dialogu międzyreligijnego w Polsce oraz orędownik dialogu katolicko-żydowskiego, który rozpoczął się na szeroką skalę wraz z ukazaniem się Deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate Soboru Watykańskiego II z 28 października 1965 r. Artykuł prezentuje etapy jego duchowego i intelektualnego rozwoju, który dokonywał się nie tylko w Polsce, ale także – w czasach zimnej wojny i żelaznej kurtyny – w wielu krajach zachodniej Europy. Wprawdzie nie osiągnął upragnionego doktoratu, do którego przymierzał się trzy razy i któremu poświęcił wiele lat pracy, ale swoją szeroką wiedzą, mądrością i działalnością nie tylko ubogacił wspólnotę polskich jezuitów, ale także Kościół katolicki w Polsce. Pozostawił po sobie pamięć człowieka rozległej wiedzy, jak również wielkiej dobroci i niezwykłej wrażliwości. Dla wielu osób, którzy się z nim zetknęli, stał się kierownikiem i ojcem duchownym.

Dialog jako droga przemiany

Katarzyna Kowalska — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Historia relacji pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem, symbolizowana figurami Synagogi i Eklezji, to dzieje naznaczone często trudnościami i napięciami. To również historia o radykalnej przemianie, która rozpoczęła się od czasów Holokaustu – szczególnie po opublikowaniu dokumentu Soboru Watykańskiego II Nostra aetate w 1965 r. Doświadczenie Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej z Syjonu (zwanego również siostry Syjonu lub Syjon) stanowi pewien paradygmat zmiany, która dokonuje się w Kościele do dzisiaj. Zgromadzenie to zostało założone w połowie XIX w. przez Teodora Ratisbonne’a w celu nawracania Żydów. Z biegiem czasu, pod wpływem ruchów biblijnych, ekumenicznych i teologicznych oraz doświadczeniu Shoah, cel zgromadzenia całkowicie się zmienił. Pamiętając o inspiracji założyciela i pierwszych sióstr, że w Kościele rzymskokatolickim istniała potrzeba zgromadzenia, które przypominałoby chrześcijanom o ich zakorzenieniu w judaizmie, siostry odeszły od nawracania Żydów na rzecz szerzenia nowego zrozumienia trwałego wybrania narodu żydowskiego i ważności judaizmu, zarówno w przeszłości, teraźniejszości, jak i przyszłości. Artykuł pokazuje, jak stopniowa transformacja, która dokonała się w zgromadzeniu, wymagała radykalnej reorientacji w postrzeganiu własnej tożsamości, głęboko zakorzenionych przekonań, tradycji i modlitw oraz podjęcia w tym kierunku pracy i studiów. Przedstawiając historię i doświadczenie Syjonu, nawiązałam do tego, jak wyglądały początki zgromadzenia i w jaki sposób ów proces się dokonał, przechodząc na końcu również do niektórych nowych wyzwań i zadań, które w ostatnich latach pojawiły się w dialogu i relacjach żydowsko-chrześcijańskich.

Dialog między chrześcijaństwem a judaizmem jako wartość w perspektywie historycznej, aktualnej i przyszłej

Andrzej Tarchała — nie, 29 wrz 2024 21:44:28 +0000

Wczesne stosunki żydowsko-chrześcijańskie charakteryzowały się zarówno podobieństwami, jak i różnicami pomiędzy obiema tradycjami religijnymi. Relacje pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem jako systemami religijnymi oraz relacje między Żydami i chrześcijanami jako członkami tych wyznań zostały ukształtowane przez powiązania i interakcje historyczne. Propagatorzy dialogu żydowsko-chrześcijańskiego niewątpliwie przyczynili i przyczyniają się do promocji ducha zrozumienia i współpracy między wyznawcami obu religii. Poprzez swoje wysiłki podkreślili oni znaczenie uznania wyjątkowej wartości każdej wiary oraz istniejących między nimi podobieństw i różnic. Przyszłość stosunków żydowsko-chrześcijańskich będzie kształtowana przez ciągły dialog oparty na wzajemnym szacunku i próbie konstytuowania wspólnego świata życia (Lebenswelt).

Żydowska wierność Imieniu Boga jako wyzwanie dla chrześcijan

Marek Kita — nie, 29 wrz 2024 21:46:04 +0000

Artykuł stanowi refleksję nad implikacjami żydowskiej teologii Bożego Imienia, wyłożonej zwięźle w komentarzu do Dekalogu autorstwa André Churaquiego, dla przeżywania wiary chrześcijańskiej. Podjęte studium ukazuje paradoksalny związek między wyrażonym przez słynny Tetragram pietyzmem w odniesieniu do Boskiej transcendencji a głęboką afirmacją immanencji Absolutu w człowieczeństwie. W świetle żydowskiej teologii monoteizm realizuje się jako głęboki humanizm, a etyka odpowiedzialnej wolności, nakierowanej na empatię i solidarność (czyli miłość bliźniego), stanowi optykę dla poznania Boga. Wszystko to sprawia, że żydowska wierność dla tajemnicy Niewypowiadalnego Imienia w sposób paradoksalny daje wsparcie i stoi na straży chrześcijańskiej wierności wobec objawienia Imienia Ojca w Chrystusie. Wierność ta stanowi również wyzwanie dla chrześcijan: pobudza do rachunku sumienia z uważności na bogactwo tajemnicy Chrystusa, ucieleśnionego Imienia Boga.

Naród wybrany w listach Ambrożego z Mediolanu

Anna Grzywa — nie, 29 wrz 2024 21:52:43 +0000

Celem artykułu jest przedstawienie sposobu, w jaki Ambroży, biskup Mediolanu (zm. 397), opisuje w swoich listach naród wybrany i jego relację z chrześcijaństwem. W tekście podjęte zostały wątki dotyczące narodu żydowskiego, jego historii i funkcjonowania w szerszym spojrzeniu, związanym z sytuacją społeczno-religijną Mediolanu II połowy IV w. Artykuł przytacza i charakteryzuje postawę biskupa Mediolanu wobec Żydów w kontekście współczesnych mu wydarzeń, w tym związanych także z relacją między władzą duchowną a świecką. W artykule zostały również przeanalizowane komentarze Ambrożego do poszczególnych fragmentów Pisma Świętego, zawarte w jego korespondencji, ukazujące wzajemną relację Kościoła i Synagogi.

Żydzi – Izrael – Europa Środkowa

Łukasz Tomasz Sroka — nie, 29 wrz 2024 21:57:03 +0000

W artykule podjęty został temat uwarunkowań historycznych i relacji dyplomatycznych pomiędzy Izraelem a państwami Europy Środkowej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Współzależność i trwałość oddziaływania dawnych procesów i wydarzeń na współczesność odsłania czynniki obciążające nas współcześnie, ale również takie, które stanowią istotny potencjał i dobry punkt wyjścia do dalszego rozwoju.

Sprawozdanie z sympozjum naukowego Synagoga i Eklezja – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość (Kraków, 29.02.2024)

Urszula Hermaszewska — nie, 29 wrz 2024 22:00:28 +0000

Sprawozdanie z Sympozjum Naukowego Synagoga i Eklezja – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Wydarzenie odbyło się 29 lutego 2024 r. w Auli Wielkiej im. ks. Grzegorza Piramowicza SJ na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie. Organizatorzy: Centrum Kultury i Dialogu działające w ramach Uniwersytetu Ignatianum, Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze”, a także Fundacja Ignatianum oraz Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie.

Spotkania z Braćmi

Krzysztof Homa — nie, 29 wrz 2024 22:04:05 +0000

Poniższy artykuł nie ma charakteru ściśle naukowego opracowania. Jest egzystencjalną refleksją nad spotkaniami, które czasami przeradzały się w dialog i przybliżały do Prawdy. Składa się z kilku części. Pierwsza to nawiązanie do rocznicy ukazania się dokumentu Dabru emet. Druga część to krótkie wspomnienie jezuity Stanisława Musiała i spotkań na Uniwersytecie Ignatianum przy okazji wręczenia nagród jego imienia. Kolejna część to migawki spotkań autora artykułu z siostrami i braćmi. Pojawia się także pytanie, czy możliwa i potrzebna jest „posługa w imieniu braci”, wypełnienie prawa lewiratu, przez chrześcijan?

Powiedzmy prawdę! Tu i teraz

Janusz Poniewierski — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Autor podejmuje temat obecności judaizmu w dyskursie Kościoła katolickiego w Polsce. Przedstawia, w jaki sposób prezentują się postawy jego hierarchów oraz wyznawców, zwracając uwagę na częste przeinaczania oraz nieścisłości w ich światopoglądzie wpływającym na zakłócenia w dialogu międzyreligijnym. Poddaje również refleksji obecność antysemityzmu w Polsce, zadając pytanie o jego kulturowe podstawy.

Uwagi o dialogu chrześcijańsko-żydowskim w powojennej Polsce

Stanisław Krajewski — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Autor opisuje z pozycji świadka ważne dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego wydarzenia w Polsce po roku 1945 do teraz. Pierwsze inicjatywy w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej; początki poważnego dialogu przypadające na lata 1986–1989; rozkwit instytucji i inicjatyw powiązanych z dialogiem w latach 90.; obecne stulecie. Zwraca uwagę na konkretne organizacje i instytucje, których celem jest wspomniany dialog, oraz przedstawia stanowisko Żydów polskich względem chrześcijan.

Dialog między Synagogą a Eklezją w 2024 r.

Abraham Skorka — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Autor skupia się na relacjach katolików z Żydami w 2024 r., opierając się zwłaszcza na dokumentach wydanych na przestrzeni ostatnich stu lat. Rozmyślając nad znaczeniem Synagogi i Eklezji, podkreśla wagę dokumentów Nostra aetate (1965) oraz Dabru emet (2000), które komentuje, interpretuje i powołując się na innych autorów, uzupełnia. Dostrzega niedopatrzenia zarówno po stronie katolików, jak i Żydów w budowaniu jakościowych więzi. Sugeruje działanie, którym powinna towarzyszyć przyjaźń, braterstwo i spotkanie w dialogu.

The Potential of Unmanned Aerial Vehicles for Use in Crisis Management in Poland

Monika Ostrowska, Michal Pružinský, Cezary Podlasiński — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

W artykule omówiono podstawowe zagadnienia zarządzania kryzysowego (ZK) w odniesieniu do użycia bezzałogowych systemów powietrznych (BSP) w obszarze panowania nad kryzysem oraz zarządzania umożliwiającego efektywne wykorzystanie BSP. Przedstawione rozwiązania aktualizacji ZK w zakresie wykorzystania BSP stanowią istotną część tego opracowania, w którym opisano i podsumowano zasadnicze składowe i funkcje tego systemu. W obszarze ZK funkcjonuje wiele instytucji ustanowionych hierarchicznie od centralnego organu aż po komórki w samorządach lokalnych i siłach oraz środkach realizujących zadania. W opracowaniu podkreśliliśmy, że zadania wykonywane w ramach ZK mają na celu głównie rolę prewencyjną. Przeprowadzone przez nas badanie i uzyskane wyniki pozwoliły na wyciągnięcie wniosków mówiących o możliwych sposobach minimalizowania skutków kataklizmów, np. powodzi, erupcji wulkanów, huraganów, tornad, obfitych opadów śniegu, w tym lawin, ekstremalnych upałów czy mrozów dzięki efektywnemu i racjonalnemu wykorzystaniu ZK. Ponadto, użycie dronów w celach reagowania kryzysowego będzie odgrywać znaczącą rolę w obecnych warunkach i może ułatwić oraz zoptymalizować procesy i przedsięwzięcia pomocowe. Podkreślono nieodłączność wystąpienia ryzyka aktywności terrorystycznej związanej z rozwojem obszaru cyberprzestrzeni i jej bezpieczeństwa jako jednego z czynników związanego z obszarem ZK. W konsekwencji artykuł przedstawia wyzwania ZK w zakresie wystąpienia przyszłych sytuacji kryzysowych w relacji do rozwoju technologii i możliwości użycia BSP. Mając na uwadze wykorzystanie BSP w ZK, zaznaczono konieczność dostosowania procedur do przepisów prawa międzynarodowego i narodowego (szczebel krajowy, resortowy, wojewódzki, powiatowy i gminny). Podsumowując, w naszej opinii dostępne obecnie możliwości BSP zdecydowanie wpłyną korzystnie na wszelkie przedsięwzięcia podjęte w ramach działań zarządzania kryzysowego. Zarządzanie kryzysowe w odniesieniu do BSP jest korzystne zarówno dla dotkniętej kryzysem społeczności, jak i dla udzielających pomocy, np. wykorzystując funkcjonujący do zbierania i przekazywania danych kryzysowych system BSP.

O zróżnicowanych sposobach określania relacji między polskością a katolicyzmem we współczesnej humanistyce (Boski – Bisko)

Dorota Dąbrowska — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Cel artykuł stanowi refleksja nad sposobami postrzegania relacji między polskością a katolicyzmem we współczesnych badaniach humanistycznych. Zagadnienie to zostanie ujęte w perspektywie analizy porównawczej dwóch publikacji, reprezentujących odmienne dziedziny nauki – rozdziału z książki Kulturowe ramy zachowań społecznych Pawła Boskiego (wpisującego się w nurt psychologii międzykulturowej) oraz fragmentu kulturoznawczej pracy doktorskiej autorstwa Agaty Bisko (dysertacja wydana pod tytułem Polska dla średnio zaawansowanych: współczesna polskość codzienna). Wyraziste zróżnicowanie diagnoz wpisanych w te dwa teksty skłania do refleksji nad uwarunkowaniami metodologicznymi oraz perswazyjnym potencjałem wypowiedzi formułowanych na gruncie humanistyki. Intencją autorki artykułu będzie wskazanie elementów retorycznych, prowokujących do namysłu nad subiektywnym naznaczeniem każdej perspektywy badawczej, oraz zwrócenie uwagi na wartościowanie zawarte w tekstach.

Przestrzeń kulturowa dziedzictwa niematerialnego a organizacja przestrzeni turystycznej

Armina Kapusta — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

W artykule przybliżono zagadnienia teoretyczne dotyczące przestrzeni kulturowej, krajobrazu kulturowego oraz organizacji przestrzeni turystycznej. Dzięki obserwacjom uczestniczącym prowadzonym od 2010 r., głównie na Bałkanach, zanalizowano różnorodne formy relacji między przestrzenią kulturową a turystyczną w odniesieniu do kategorii dziedzictwa niematerialnego zaproponowanych przez UNESCO. W efekcie określono ograniczenia prezentacji tradycji oraz możliwości trwałego i czasowego dostosowania przestrzeni do potrzeb turystów, wpływające na autentyczność procesu kulturowego. Wskazano także kierunki dalszych badań.

Korzenie a dziedzictwo kulturowe polskich emigrantów do Teksasu drugiej fali

Małgorzata Bujak, Marek Liszka — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Artykuł podejmuje tematykę drugiej fali osadnictwa polskiego w Teksasie w XIX w. Pogłębia wiedzę na temat dziedzictwa kulturowego ówczesnej Polonii, zwłaszcza emigracji z ziem polskich Wielkopolski i Galicji. Kładzie także podwaliny pod polską wspólnotę etniczną z jej ojcami założycielami: Meyerem Levym, księdzem Feliksem Orzechowskim i Josefem Bartulą. Przebadano 4358 stron, zebranych w 124 tomach Polskiego Towarzystwa Genealogicznego w Teksasie (PGST), które ukazywały się w latach 1984–2021. Materiał przebadano metodą analizy treści (content analysis). Ustalono, że żydowski kupiec, duchowni katoliccy i sołtys pozostawili trwały ślad w historii polskiego osadnictwa w Teksasie. Podkreśla się także wpływ polskich imigrantów na przemysł rolniczy państwa w drugiej połowie XIX w. i ich wkład w zróżnicowaną etnicznie tkankę Stanu Samotnej Gwiazdy. Rola kobiet i dzieci we wspólnym wysiłku na rzecz sukcesu kolonii jest również widoczna na samym początku istnienia tego społeczeństwa w Teksasie.

Organizacja wyjazdów na międzynarodowym rynku turystyki zakupowej

Beata Paliś, Kasper Przenzak — nie, 29 wrz 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu jest identyfikacja determinant w obszarze organizacji wyjazdów przez turystów społeczności międzynarodowej na rynku turystyki zakupowej. Zakupy, zwłaszcza te w podróży, to nieodzowny element naszego życia. Turyści zarówno wyjeżdżają poza miejsca zamieszkania w celach zakupowych, jak i dokonują zakupów przy okazji podróży. Często stają się oni turystami zakupowymi. Każdy lubi bowiem przywieźć z wyjazdu jakąś pamiątkę, ale są także osoby, dla których zakupy poza miejscem zamieszkania stanowią główny cel wyjazdu. W ramach przedmiotowych badań poszukiwano czynników, które determinują respondentów do wyjazdów zakupowych m.in. w aspekcie organizacji wyjazdu. Weryfikacji poddano hipotezę w brzmieniu „Motyw podróży nie ma wpływu na sposób organizacji wyjazdu na międzynarodowym rynku turystyki zakupowej”. Przeprowadzono własne badania ankietowe wśród społeczności międzynarodowej. Badania obejmowały następujące etapy: weryfikacja literatury przedmiotu, stron internetowych, przygotowanie kwestionariusza ankietowego, konsultacja kwestionariusza wśród wybranych uczestników turystyki zakupowej, ustalenia narzędzi badawczych, tj. media społecznościowe, ustalenie listy podmiotów, na których przeprowadzono badania, przeprowadzenie badań ankietowych. Turystyka zakupowa jest jedną z dochodowych form turystyki. Wiele destynacji turystycznych na świecie dostrzega jej znaczenie dla rozwoju rynku turystycznego. Respondenci podróżują w celach zakupowych, a na ich zachowania mają wpływ różne czynniki, m.in. te uwidaczniające się w ramach organizacji wyjazdu. Z badań wynika, że motyw wyjazdu, którym w tym przypadku były zakupy jako główny lub drugorzędny cel podróży, nie ma wpływu na zachowania turystów zakupowych w obszarze kwestii organizacyjnych. Miasta z uwagi na swoją ofertę w obszarze zarówno turystyki, jak i handlu, mogą kształtować produkt turystyki zakupowej, co stwierdzili w większości badani respondenci pochodzący z 33 krajów. Tego typu badania koncentrujące się na turystyce zakupowej wśród konsumentów międzynarodowej społeczności do tej pory nie były robione, dlatego należy to uznać za nowość w nauce.

Lokalna wystawa jako miejsce wymiany komunikatów o wartości lokalnego dziedzictwa na przykładzie wystawy Ostra sztuka: Gotyk na ziemi radomskiej

Agata Morgan — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Artykuł dotyczy zarządzania lokalnym dziedzictwem kulturowym w nurcie zarządzania humanistycznego. Jest to case study radomskiej wystawy o lokalnym gotyku, w którym czasowa wystawa muzealna została odczytana jako sposób porozumiewania się muzeum z publicznością oraz miejsce wymiany komunikatów o wartości lokalnego dziedzictwa kulturowego. Przyjętą metodą badawczą jest podejście narratologiczne w naukach o zarządzaniu, w formie zaproponowanej przez Barbarę Czarniawską. Metoda narracyjna pozwala ocenić wystawę pod kątem nadawania sensu działaniom podejmowanym przez muzeum i współpracujące podmioty w zarządzaniu dziedzictwem w znacznie większym stopniu niż badanie frekwencji czy kosztów zorganizowania wystawy. Po odrzuceniu paradygmatu zysku (a także efektywności kosztowej) jako celu działania muzeum właśnie poszukiwanie sensu może się stać jednym z centralnych zadań zarządzania i kryterium oceny działalności, zwłaszcza w nurcie zarządzania humanistycznego i w odniesieniu do instytucji niedziałających w celu osiągnięcia zysku.

Przejście od fotografii humanistycznej do fotografii humanitarnej

Aleksandra Szczęsna — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Artykuł ma na celu ukazanie zmian zachodzących w fotografii w drugiej połowie XX w. (z uwzględnieniem odniesień do czasów współczesnych), które to zostały nazwane przez André Rouillé przejściem od fotografii humanistycznej do fotografii humanitarnej. Na początku artykułu zostanie udowodnione, iż zauważony zwrot w fotografii reporterskiej był możliwy głównie dzięki kontekstowi wykonywanych zdjęć, czyli fotografiom ukazującym świat w obliczu konfliktów politycznych. Na podstawie konkretnych dzieł fotograficznych zostaną ukazane różnice w fotografii humanistycznej i humanitarnej z opisywanego okresu, z czego wynikać będzie temat manipulacji w fotografii. W dalszej części pracy zawarte zostaną współczesne przykłady fotograficzne, które korespondują ze wskazaną zmianą dyskursu. Pojawią się również odniesienia do zagadnienia manipulacji w fotografii w obliczu współczesnych konfliktów politycznych.

Kultura wizualna selfie z perspektywy „kultury narcyzmu”

Konrad Chmielecki — pon, 30 wrz 2024 12:02:35 +0000

Esej jest próbą nakreślenia problematyki kultury wizualnej selfie z perspektywy historii sztuki autoportretów. W tym artykule poruszam problematykę „kultury narcyzmu” poprzez odniesienia do obrazów i fotografii: „Chrystus jako Mąż Boleści”, „Autoportret artysty trzymającego oset”, „Autoportret w białych rękawiczkach”, „Autoportret w płaszczu ozdobionym futrem” Albrechta Dürera, „Autoukrzyżowanie”, „Autoportret zmultiplikowany metafizyczno-telepatyczny III” Andrzeja Dudka-Dürera, „Narcyz” Caravaggia, „Metamorfoza Narcyza” Salvadora Dalí i „Chrystus przed Piłatem” Jacka Malczewskiego. Druga część tego eseju skupia się na pojęciu „stadium lustra” w psychoanalizie Jacquesa Lacana, opisującego zjawisko zachodzące w rozwoju dziecka między szóstym a osiemnastym miesiącem życia. „Stadium lustra” rozumiane jest jako przejście od porządku realnego do wyobrażeniowego. Spojrzenie na siebie w lustrze, czyli całościowe oglądnięcie ciała, wywołuje u dziecka „pierwotny narcyzm”, polegający na „zakochaniu się” we własnym istnieniu i czerpaniu przyjemności z tego działania. Jest to stan autoerotyczny poprzedzający ukonstytuowanie się ego, w którym niemowlę widzi swoją osobę jako przedmiot wyłącznej miłości. W zakończeniu eseju omawiam selfie z punktu widzenia historii autoportretów i historii sztuki, gdzie koncepcje Narcyza są prototypem selfie i formą zamkniętą. Ta ostatnia forma sztuki została przedstawiona przez Caravaggia w jego „Narcyzie”, który stał się ikoną neuroestetyki. Selfie z perspektywy historii autoportretu odwołuje się do tych samych mechanizmów, które tworzyły autoportret w historii sztuki.

Rzeczywistość rozszerzona (AR) w komunikacji marek

Agnieszka Barczyk-Sitkowska, Przemysław Szews — sob, 28 wrz 2024 00:00:00 +0000

Połączenie środowiska realnego z wirtualnym, stanowiące istotę rzeczywistości rozszerzonej, interesuje badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Technologia ta ma wiele praktycznych zastosowań, a jednym z obszarów, w których bywa wykorzystywana, jest komunikacja marek. Celem artykułu jest scharakteryzowanie, jak AR została zastosowana w prowadzonych w Polsce kampaniach kilku marek. Uwzględnione w badaniu kampanie, wyszukiwane w internecie (poprzez wpisywanie konkretnych fraz), pochodzą z lat 2009–2022. W badaniu wykorzystano analizę przypadków na podstawie źródeł zastanych.

Kultura gospodarcza IV rewolucji przemysłowej jako fundament rzeczywistości hybrydowej

Magdalena Zdun — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Artykuł podejmuje zagadnienie rzeczywistości hybrydowej, traktując ją jako społeczny i kulturowy fenomen współczesności. Analizie hybrydowej formuły świata służy kategoria kultury gospodarczej. Pojęcie to, dając się poznać jako szczególna odmiana kultury w ogóle, wyprowadzone zostaje z szerzej znanego zjawiska industrializacji i umożliwia wykonanie wielowymiarowej diagnozy rzeczywistości zastanej, z uwzględnieniem trzech różnych, acz powiązanych ze sobą wymiarów rzeczywistości: materialnego, społecznego i symbolicznego. Jednocześnie kategoria kultury gospodarczej uprawomocnia przywołanie kontekstu IV rewolucji przemysłowej, który finalnie staje się matrycą hybrydowości. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie treści poszczególnych warstw kultury gospodarczej Przemysłu 4.0, a rezultatem wskazanie możliwych do identyfikowania hybrydowości. Większość z nich wiązać trzeba z transgresyjnym charakterem kultury, ukierunkowanym na zacieranie granic między tym, co realne i wirtualne, konsumowane i produkowane. Jest to analiza konceptualna. Punktem wyjścia przedstawionym w wywodzie jest pojęcie industrializacji. Finalnej charakterystyce hybrydowej rzeczywistości służy zaś wylistowanie symptomów IV rewolucji.

Technologia w służbie polityki w czeskich utopiach negatywnych w XX wieku

Marcin Pomarański — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Celem artykułu była analiza roli polityki i technologii w czeskich utopiach negatywnych w XX w. Szczególna uwaga została poświęcona dwóm utworom dystopijnym: wydanemu w 1920 r. dramatowi R.U.R. Rossumovi Univerzální Roboti Karela Čapka (1860–1927) oraz opublikowanej w 1967 r. powieści Blažený věk Jiříego Marka (1914–1994). Obydwa utwory stanowią przykłady niezwykłych eksperymentów literackich, w których wykreowane wizje pozornie szczęśliwych społeczeństw są pretekstem do krytyki nie tylko czechosłowackiej, ale również europejskiej rzeczywistości politycznej. Niezależnie od dzielącego obydwa dzieła niemalże półwiecza, jak również ich odmienności gatunkowej, wykazują one wiele wspólnych elementów treściowych, dzieląc również podobne obawy o wpływ nowoczesnej technologii na życie człowieka. Jak się okazuje, każda z wizji wywarła także bardzo duży wpływ na współczesną kulturę popularną, stając się źródłem wciąż aktualnych idei społecznych oraz interesujących debat toczonych nie tylko w kręgach politycznych, ale również w szeroko pojętym środowisku zwolenników fantastyki naukowej.

Pedagogia świętych na kanwie teologii Hansa Ursa von Balthasara i Adrienne von Speyr

Paweł Kaźmierczak — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Tajemnica świętych obcowania jest katolicką prawdą wiary. Dla szwajcarskiego teologa Hansa Ursa von Balthasara i współpracującej z nim lekarki i mistyczki Adrienne von Speyr święci stanowili aktualizację i potwierdzenie prawdziwości Ewangelii, a zarazem jedno ze źródeł teologii dogmatycznej. Zasadniczym pojęciem w tej perspektywie poznawczej jest osobista misja świętych w Kościele, którą Balthasar badał, stosując metodę „nadprzyrodzonej fenomenologii”. Poszukiwał w ten sposób nowych impulsów nie tylko dla duchowości, ale także dla teologii. Jednym ze źródeł poznania świętych był dla Balthasara kontemplacyjno-mistyczny kontakt Adrienne von Speyr ze świętymi, poświadczony kościelnym imprimatur dla jej publikacji, a także teologicznym rozeznaniem Balthasara i wielu innych teologów. Celem artykułu jest, po pierwsze, rekonstrukcja Balthasariańskiej metody „nadprzyrodzonej fenomenologii” w odniesieniu do świętych, również przy wykorzystaniu publikacji A. von Speyr. Drugim krokiem jest natomiast próba wydobycia implikacji teologii świętych Balthasara i Speyr dla pedagogiki religii. Przyjęto metodę analizy tekstów obojga autorów, stanowiących przedmiot zainteresowania, z uwzględnieniem literatury sekundarnej. Konkluzją jest konstatacja ogromnego potencjału pedagogii świętych w wychowaniu katolickim, katechezie, samowychowaniu i osobowej integracji.

Od potestas do ministerium, czyli kompetencje księdza jako lidera

Maria Czajkowska-Białkowska, Maciej Malarski — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Przywództwo w różnych społecznościach, wpływ przywódcy na procesy społeczne, odpowiednie formy zachowania i oddziaływania przywódcy dopasowane do kontekstu to kwestie, które ciągle podlegają badaniom i modyfikacjom pojęciowym. Niniejszy artykuł poświęcony został przywództwu w społeczności kościelnej, w szczególności wybranym aspektom pełnienia funkcji liderów przez księży. W artykule zaprezentowano badania przeprowadzone wśród grupy osób świeckich oraz księży związane z określeniem ważności wymiarów zaufania oraz określeniem częstości występowania kompetencji przywódczych wśród księży. Jako metodę badawczą wybrano ankietę opracowaną na podstawie dwóch modeli: modelu ABCD budowy zaufania oraz zestawu kompetencji lidera skonfrontowanego z nauczaniem papieża Franciszka o współczesnym duchowieństwie. Wyniki badania pokazały, że wszystkie wymiary zaufania są ważne, choć w różnym stopniu. Natomiast częstość występowania kompetencji lidera, które są zauważalne u księży, została przez obie grupy respondentów oceniona dość nisko. Wyniki badań pokazują, że istnieje szerokie pole do rozwoju i doskonalenia cech oraz zachowań przywódczych u księży.

Padwa w dziennikach polskich arystokratek Walerii Tarnowskiej i Rozalii Dunin-Borkowskiej

Anna Ledwina — pon, 30 wrz 2024 13:05:12 +0000

Epoka Oświecenia stworzyła także głównie kobietom możliwości swobodnego podróżowania. Problem ten rzetelnie omówiony w europejskiej historiografii stanowi jednak lukę w odniesieniu do ówczesnych Polek. Niniejszy artykuł porusza kwestię oryginalności dzienników Walerii Tarnowskiej i Rozalii Dunin-Borkowskiej. Ich nietuzinkowe opisy, a także wnikliwe analizy dotyczące krajobrazu oraz wartości estetycznych włoskiej sztuki sprawiają, że na pozór banalne wspomnienia polskich arystokratek, będąc świadectwem kulturowego wymiaru wojażu autorek, stają się wprost unikatową wiedzą źródłową o obu Polkach i mentalności epoki na początku XIX stulecia. Celem artykułu była – w perspektywie intertekstualnej – refleksja nad motywacjami i doznaniami kobiet, które poznały i odkryły piękno Italii. Zastosowana metodologia pozwoliła także dowieść, iż podróż okazała się momentem przełomowym w ich życiu, a zainteresowanie inną kulturą umożliwiło poszerzenie horyzontów, a także przeżycie swoistej przemiany. Ta ostatnia – manifestując się m.in. dopuszczeniem do głosu subiektywnych odczuć – nadała nowy wymiar pisarstwu, osobliwemu rodzajowi autokreacji Tarnowskiej i Dunin-Borkowskiej, których dzienniki uznać można za punkt przełomowy w badaniach dotyczących podróży kobiecych. Wnioski doprowadziły do stwierdzenia, iż wojaże zagraniczne kobiet miały niewątpliwie ogromny walor edukacyjny i były intelektualnie stymulującym doświadczeniem. Dzięki relacjom ciekawych świata obserwatorek, wykształconych i świadomych podróżniczek, czytelnik jest w stanie docenić uroki dziewiętnastowiecznej Italii, odmalowane w mistrzowski sposób dzięki doskonałej znajomości języka Moliera.

Zapewnienie dostępu do kultury osobom z niepełnosprawnościami jako misja instytucji kultury

Maria Bajak — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Podstawowym zadaniem instytucji kultury jest zaspokajanie potrzeb odbiorców w zakresie dostępu do sztuki. W związku z tym odgrywają szczególną rolę w procesie ewolucji poznawczej człowieka i jego uwrażliwienia, a także przyczyniają się do poprawy jakości życia społecznego. Dlatego też szczególnie istotną kwestią jest zapewnienie dostępności instytucji kultury dla wszelkich zainteresowanych odbiorców. Stanowi to bowiem ważną część misji tego typu organizacji. W przypadku osób z niepełnosprawnościami wszelkie udogodnienia wizyty w obiekcie nie tylko prowadzą do uatrakcyjnienia odbioru kultury, ale mogą wręcz być decydujące w kwestii jej percepcji. Głównym celem artykułu jest przedstawienie znaczenia dostępności kultury dla osób z niepełnosprawnościami jako misji instytucji kultury, omówienie potrzeb odbiorców posiadających dysfunkcje o różnorodnym charakterze oraz wskazanie propozycji udogodnień, które mogą wspierać recepcję sztuki i twórczość artystyczną. Ponadto podkreślono znaczenie osób z niepełnosprawnościami jako istotnej grupy odbiorców kultury, dla których może stanowić ona źródło kreowania tożsamości, kształtowania wartości, wzrostu potencjału, a nawet pełnić funkcję terapeutyczną.

Atrakcyjność i autentyczność obiektu dziedzictwa kulturowego w opinii turysty

Witold Warcholik — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Poszukiwanie autentyczności, zdaniem części badaczy, jest jednym z głównych trendów w turystyce kulturowej; w odmiennym stanowisku współczesną turystykę charakteryzuje spadek znaczenia autentyczności w ocenie atrakcyjności obiektów. Na podstawie analizy danych pozyskanych z internetowych agregatorów opinii, w tym serwisów Tripadvisor, Google, Polskie Szlaki i ZamkoMania, dokonano oceny popularności i atrakcyjności obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Zwrócono uwagę na potencjalny związek wystawionych przez turystów opinii i ocen z percepcją autentyczności obiektów. Autentyczny charakter wybieranych atrakcji jest elementem wpływającym na doświadczenie niewielkiego odsetka turystów przebywających w OPN, a dodatkowo różnią się oni w rozumieniu autentyczności. Turyści mają problem z jednoznaczną i poprawną oceną autentyczności atrakcji turystycznych, jakimi są zabytkowe budowle, przykładowo zamki i ruiny zamków.

Budynek Casa Vidua Marfà

pon, 30 wrz 2024 13:21:57 +0000

Escola Universitària Formatic Barcelona (EUFB) jest prestiżową uczelnią wyższą zlokalizowaną w centrum Barcelony, w zabytkowym budynku przy alei Passeig de Gràcia 66. Artykuł zgłębia początki oraz cechy charakterystyczne budynku Casa Vidua Marfà, obecnej siedziby EUFB, rekonstruując jego historię oraz dzieje rodzin, które przyczyniły się do jego powstania. Okres ten trwał od XVIII w. do początku XX w., gdy katalońscy kupcy znani jako „Indianie” odcisnęli swoje piętno na architekturze, gastronomii i tradycjach Katalonii. Analiza Casa Vidua Marfà obrazuje okres, w którym katalońscy kupcy, wyruszając w świat młodzi i ubodzy, udawali się do Ameryk, szczególnie na Kubę i do Portoryko, w poszukiwaniu nowych możliwości zawodowych. Po powrocie z podróży, o ile odnieśli sukces, „Indianie” kontynuowali inwestycje w przedsiębiorstwa i przemysł w całej Katalonii, przyczyniając się do procesu urbanizacji centrum Barcelony.

Złote czasy literatury dźwiękowej non-fiction

Joanna Bachura Wojtasik — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

Recenzowana książka jest publikacją wyjątkową. Po pierwsze dlatego, że dotyczy reportażu dźwiękowego, który narodził się w radiu już w latach 20. XX w., a do tej pory doczekał się tak niewielu opracowań (zob. Białek, 2010; Klimczak, 2011; Pleszkun-Olejniczakowa, 2012), co w zestawieniu choćby z pracami naukowymi o dokumencie filmowym czy literackim wydaje się bardzo zaskakujące i wręcz niezrozumiałe. A po drugie dlatego, że jest to pierwsza tego typu książka, która wyszła spod pióra praktyczki – reportażystki radiowej, ale także, co w tym wypadku bardzo istotne, badaczki gatunku. Istotą rozważań genologicznych dla autorki jest materia semiotyczna reportażu radiowego i rekonstrukcja „najważniejszych mechanizmów funkcjonowania dźwięku w radiowym reportażu artystycznym” (s. 12). Autorka proponuje nowe spojrzenie na literaturę dźwiękową non-fiction jako na literaturę nieprzekładalną na język innego tworzywa, eksponującą cechy i wartości nie do odnalezienia w realizacjach prasowych, literackich czy audiowizualnych. Dźwięk to dla Michalak osobny, autonomiczny, rządzący się swoimi prawami język sztuki narracyjnej. Świadome użycie tworzywa dźwiękowego przez autorów stanowi determinantę gatunkową reportażu audio, wcześniej objętego wyłącznie nomenklaturą reportażu radiowego, związanego z medium, w którym się narodził, współcześnie – za sprawą przemian kulturowych i technologicznych – gatunku realizowanego także poza medium radiowym. Monografia obok pogłębionych rozważań teoretycznych proponuje także cenne wskazówki dotyczące praktycznych realizacji jakościowego reportażu dźwiękowego.

Światło wiedzy, światło pamięci

Kamil Korona — pon, 30 wrz 2024 13:36:18 +0000

Profesora Łukasza Tomasza Srokę i Lili Haber od wielu lat łączy przyjaźń głęboko zakorzeniona we współpracy. On – urodzony w 1979 r. profesor nauk humanistycznych w zakresie historii, ona – urodzona w 1947 r. w Krakowie przysłowiowa kobieta pracująca, która w wieku dwóch lat wyemigrowała wraz z rodzicami do Izraela, a której życiorys połączył ją ponownie z miastem pochodzenia, co stało się przyczynkiem niesłabnącej ciekawości względem dziejów Żydów krakowskich. Zmarnowanym potencjałem byłoby, gdyby uznawany za jednego z czołowych polskich historyków autor, specjalizujący się m.in. w tematyce stosunków polsko-żydowskich, polsko-izraelskich, ale i historii współczesnego Izraela, nie skorzystał z bogactwa doświadczeń kobiety, której pokolenie stało się budowniczym potęgi tego młodego państwa. Na szczęście dla odbiorców książki Ł.T. Sroki do takiego marnotrawstwa nie doszło.

Essays on Joseph Conrad in Memory of Professor Zdzisław Najder (1930–2021)

Sylwia Janina Wojciechowska — pon, 30 wrz 2024 00:00:00 +0000

In Poland, the names of Joseph Conrad and Zdzisław Najder are profoundly intertwined across various domains, including literary and political spheres. This connection is natural, given that Najder was a preeminent Conradian scholar in post-war academia. The volume Essays on Joseph Conrad in Memory of Professor Najder (1930–2021) serves as a testament to Najder’s esteemed global reputation as a leading authority on Conrad. The collection, featuring contributions from distinguished scholars such as John G. Peters, Cedric Watts, Laurence Davies, and Andrzej Busza, highlights the significant impact and enduring legacy of Najder’s work in Conradian studies. Already at first glance, the collection attracts general attention by its careful layout whose focus is the dual linguistic vestige, both English and Polish, which justly reflects the divided national loyalties of Joseph Conrad, a Polish-born English writer: while the first section includes nearly two dozen of essays in English composed by scholars from Poland and abroad, the second part consists of the texts written in the Polish language. Moreover, both sections seem carefully designed counterparts, with their argumentation opened with the biographical details and personal recollections of Professor Najder as a Conradian scholar, through the notes upon Conrad’s prose as explored by prof. Najder, and closing with the articles considering Conrad in the context of intertextuality.