Architektura współczesna i jej znaczenie dla turystyki kulturowej

Dominik Ziarkowski

doi:10.35765/pk.2025.4902.11

Dominik Ziarkowski Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-2229-5845

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.4902.11

Słowa kluczowe: antropologia turystyki, architektura współczesna, turystyka kulturowa, architurystyka, atrakcje turystyczne

Abstrakt

Wśród trendów turystyki XXI w. wyróżnić można zwiększone zainteresowanie podróżujących współczesnymi budowlami, które często stają się rozpoznawalnymi atrakcjami turystycznymi. Muzeum Guggenheima w Bilbao czy Burj Khalifa w Dubaju funkcjonują jako główne symbole tych miast i turystyczne must see. Wyjazdy połączone z oglądaniem nowoczesnych dzieł architektury doczekały się w literaturze naukowej osobnego określenia: architurystyka (architourism). Można ją traktować jako jedną z form turystyki kulturowej. Artykuł ma na celu przybliżenie niezwykle interesującego z kulturowego punktu widzenia zjawiska, jakim są związki architektury współczesnej z turystyką. Wskazane zostały przykłady budowli ze świata oraz z Polski, cieszące się szczególną popularnością wśród turystów. Na tej podstawie zidentyfikowano najważniejsze atrybuty architektury współczesnej, które czynią ją atrakcyjną dla masowej turystyki, takie jak osoba twórcy, unikatowość obiektu, jego rozmiary, a także powiązanie formy architektonicznej z funkcją. W końcowej części pracy zamieszczono rozważania na temat tego, czy popularność architektury współczesnej przyczyni się do spadku znaczenia zabytków jako wiodących atrakcji turystycznych, czy też nowsze budowle będą jedynie uzupełniały tradycyjną ofertę miast historycznych, takich jak Kraków.

Biogram autora

Dominik Ziarkowski, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Doktor habilitowany w dyscyplinie nauki o sztuce, profesor w Katedrze Turystyki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Prowadzi badania naukowe dotyczące historii sztuki, historiografii artystycznej, ochrony zabytków oraz znaczenia dziedzictwa kulturowego dla turystyki. Poza Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie wykłada także w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (na kierunku ochrona dóbr kultury), a także na studiach podyplomowych Akademia Dziedzictwa. Członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata. Autor ponad 90 prac naukowych, w tym pięciu samodzielnych monografii (m.in.: Przewodniki turystyczne i ich znaczenie dla popularyzacji ustaleń polskiej historiografii artystycznej do końca XIX wieku, 2021; Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej: problemy konserwacji i udostępniania dla turystyki, 2014).

Bibliografia

Augé, M. (2005). Contemporary Tourist Experience as Mise-en-Scène. W: J. Ockman i S. Frausto (red.), Architourism: Authentic, Escapist, Exotic, Spectacular. Munich – Berlin – London – New York: Prestel, 88-91.

Barbier, B. (2005). Wybrane aspekty turystyki kulturowej Francuzów. Turyzm, nr 15 (1-2), 95-120.

Bursiewicz, N. (2019). Architurystyka (Turystyka architektoniczna): w poszukiwaniu spektakularnych obiektów. Turystyka Kulturowa, nr 5, 7-26.

Chang, T.C. (2010). Bungalows, Mansions and Shophouses: Encounters in Architourism. Geoforum, nr 41, 963-971. DOI:10.1016/j.geoforum.2010.07.003.

Cohen, E. (1972). Toward a Sociology of International Tourism. Social Research, nr 39 (1), 164-182.

Cymer, A. (2024). TOP 10 najmłodszych polskich zabytków. Pozyskano z: https://spotkaniazzabytkami.pl/10-najmlodszych-polskich-zabytkow/ (dostęp: 12.11.2024).

Eco, U. (1972). Pejzaż semiotyczny, tłum. A. Weinsberg. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Edensor, T. (2005). Theater of the Exotic: Tourist Space as Stage and Performance. W: J. Ockman i S. Frausto (red.), Architourism: Authentic, Escapist, Exotic, Spectacular. Munich – Berlin – London – New York: Prestel, 98-102.

Herder, J.G. (1962). Myśli o filozofii dziejów, t. 1, tłum. J. Gałecki. Warszawa: PWN.

Jałocha, K. (2023). Turystyka architektoniczna na przykładzie obiektów modernistycznych w Krakowie, praca licencjacka napisana pod kierunkiem dra Krzysztofa Lipeckiego, Kolegium Nauk o Zarządzaniu i Jakości, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, niepublikowana.

Jóźwik, R. (2016). Wartości humanistyczne a przestrzeń miasta europejskiego. W: B. Morzyńska-Wrzosek i D. Mazur (red.), Przestrzeń w kulturze współczesnej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 239-250.

Kłoskowska, A. (1983). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.

Kowalczyk, A. (2008). Współczesna turystyka kulturowa – między tradycją a nowoczesnością. W: A. Kowalczyk (red.), Turystyka kulturowa: spojrzenie geograficzne. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 9-57.

Kozielecki, J. (1988). O człowieku wielowymiarowym: eseje psychologiczne. Warszawa: PWN.

Krasnowolski, B. (2003). Nowa architektura w centrum miasta zabytkowego. W: A. Zwierzchowski (red.), Architektura współczesna w mieście zabytkowym. Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich, 35-37.

Lasansky, D.M. (2004). Introduction. W: D.M. Lasansky i B. McLaren (red.), Architecture and Tourism: Perception, Performance and Place. Oxford – New York: Berg, 1-12.

MacCannell, D. (2002). Turysta: nowa teoria klasy próżniaczej, tłum. E. Klekot i A. Wieczorkiewicz. Warszawa: Muza SA.

Mikos von Rohrscheidt, A. (2008). Turystyka kulturowa: fenomen, potencjał, perspektywy. Gniezno: KMB Druk.

Ockman, J. (2004). New Politics of the Spectacle: “Bilbao” and the Global Imagination. W: D.M. Lasansky i B. McLaren (red.), Architecture and Tourism: Perception, Performance and Place. Oxford – New York: Berg, 227-240.

Ockman, J. i Frausto, S. (red.). (2005). Architourism: Authentic, Escapist, Exotic, Spectacular. Munich – Berlin – London – New York: Prestel.

Przecławski, K. (1997). Człowiek a turystyka: zarys socjologii turystyki, wydanie drugie poprawione. Kraków: Albis.

Schwarzer, M. (2005). Architecture and Mass Tourism. W: J. Ockman i S. Frausto (red.), Architourism: Authentic, Escapist, Exotic, Spectacular. Munich – Berlin – London – New York: Prestel, 12-33.

Sójka, J. (2005). Kulturoznawstwo – od znawstwa do dyscypliny naukowej. Nauka, nr 4, 97-116.

Stec, B. (2024). Wyższe Seminarium Duchowne Księży Zmartwychwstańców. Pobrano z: https://szlakmodernizmu.pl/baza-obiektow/wyzsze-seminarium-duchowne-ksiezy-zmartwychwstancow/ (dostęp: 12.11.2024).

Tarkowska, E. (2016). Kultura teraźniejszości w ujęciu globalnym i lokalnym. Kultura i Społeczeństwo, nr 4, 55-68. DOI: 10.35757/KiS.2016.60.4.4.

The Pritzker Architecture Prize (2024). Pobrano z: https://www.pritzkerprize.com/laureates (dostęp: 14.11.2024).

Tobolczyk, M. (2017). Architektura współczesna: geneza i charakterystyka wiodących nurtów. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.

Trasa Pomoszlak (2024). Pobrano z: https://szlakmodernizmu.pl/postmodernizm/pomoszlak/ (dostęp: 12.11.2024).

Urry, J. (2007). Spojrzenie turysty, tłum. A. Szulżycka. Warszawa: PWN.

Ziarkowski, D. (2012). Turystyka i sztuka – wzajemne relacje z perspektywy semiotycznej. Turystyka Kulturowa, nr 5, 22-37.

Ziarkowski, D. (2015a). Produkt turystyczny muzeów. W: A. Niemczyk i R. Seweryn (red.), Turystyka muzealna: przypadek Muzeum Narodowego w Krakowie. Kraków, Proksenia, 37-44.

Ziarkowski, D. (2015b). Aktualne tendencje i trendy w zakresie muzealnictwa. W: A. Niemczyk i R. Seweryn (red.), Turystyka muzealna: przypadek Muzeum Narodowego w Krakowie. Kraków, Proksenia, 50-58.