Po co i jak uczyć patriotyzmu?
Abstrakt
Często zadajemy sobie pytanie, jak uczyć młode pokolenie patriotyzmu,
w jaki sposób? Głównymi celami wychowania patriotycznego są: kształtowanie
więzi z krajem ojczystym i świadomości obywatelskiej, rozwijanie poszanowania postaw prospołecznych i dobra wspólnego, kształtowanie szacunku dla własnego państwa. Patriotyzm, jako pewien stan pozytywnego nastawienia wobec ojczyzny i jej problemów, powinien być wartością leżącą u podstaw pracy wychowawczej nie tylko nauczycieli historii, wiedzy o społeczeństwie czy polonistów, ale też nauczycieli wychowawców. Wychowanie patriotyczne jest procesem ciągłym. Nauczyciel wychowawca zadania wychowania patriotycznego powinien analizować na tle wszystkich elementów wchodzących w skład tego procesu: rodziny, szkoły, organizacji społecznych, w tym młodzieżowych, państwa, Kościoła i najbliższego otoczenia wychowanków. W dzisiejszych czasach, w dobie globalizacji, zjednoczonej Europy jest bardzo ważne, aby nie utracić patriotycznych wartości. Uczenie patriotyzmu w szkołach jest jedną z metod mówienia o tych wartościach. Na aspekt patriotyczny ma wpływ środowisko ucznia, radio, telewizja, Internet, Kościół. Bardzo ważne w edukacji patriotycznej jest kształtowanie takich postaw jak: dyscyplina, przestrzeganie prawa, dbałość, staranność, konsekwencja, samodyscyplina, ufność w stosunku do ludzi, aktywność, spokój. Nauczyciele powinni wspierać uczniów, tworzyć izby pamięci narodowych, odwiedzać miejsca pamięci, uczestniczyć w uroczystościach patriotycznych czy upamiętniających bohaterów narodowych. Zadania szkoły powinny być ukierunkowane na organizowanie różnego rodzaju wydarzeń (spotkań, uroczystości, inscenizacji, wycieczek) wyzwalających przeżycia związane z obchodzeniem różnych świąt państwowych, ważnych dla kraju rocznic, zapoznawanie uczniów z symbolami narodowymi i instytucjami, które mają istotne znaczenie dla funkcjonowania narodu i państwa polskiego, przygotowania do aktywnego, odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu publicznym państwa i społeczeństwa. Zadania programowe muszą być spójne
z treściami programowymi. Efekty edukacyjne są widoczne w postaci osiągnięć
uczniów, takich jak: znajomość hymnu narodowego, symboli narodowych i państwowych, umiejętności zachowania się podczas uroczystości szkolnych i państwowych, uwrażliwienie na pomoc innym, umiejętność podejmowania decyzji, działalność w samorządzie szkolnym i znajomość instytucji państwowych. Dla jednych przejawem patriotyzmu jest śpiewanie hymnu, dla innych dbałość o polskie tradycje i poczucie odpowiedzialności za ojczyznę. Dla wielu patriotyzm to po prostu „miłość do ojczyzny”, „walka w jej obronie”, „to gotowość poświęcenia życia dla niej”. Dla większości młodych prawdziwym patriotą jest wielki człowiek, papież Polak Jan Paweł II, dla niektórych po prostu rodzice, inni przywołują wszystkich żołnierzy, dowódców, którzy walczyli za ojczyznę. Porównując czasy epoki komunizmu i czasy III Rzeczpospolitej w aspekcie wychowania patriotycznego, jest dużo wspólnych wartości, które są realizowane albo warto je realizować w polskiej szkole i w domu rodzinnym. Obecna sytuacja gospodarcza w Polsce nie sprzyja kształtowaniu postaw patriotycznych w rozumieniu: ja i mój kraj. Dlatego w polskiej szkole trzeba szukać wspólnie rozwiązań i pomysłów, co można zrobić, aby było lepiej. Należy apelować do uczniów, by świat, który zbudują, był lepszy niż ten, który zbudowaliśmy dla nich. Trzeba pokazywać, że można dużo zrobić, co da w przyszłości wymierne efekty, a uświadamianie, pokazywanie i wpajanie takich postaw jest ważnym celem opiekuńczych i wychowawczych zadań. Patriotyzmu nie można nauczyć się na kilku lekcjach, trzeba uzmysławiać uczniom ogromne znaczenie patriotyzmu oraz zachowania własnej tożsamości we współczesnym świecie.
Bibliografia
Anderson B., Imagined communities. Reflection on the origin and spread of nationalism, Verso, London.
Bokszański Z., Polacy o sobie: autoidentyfikacje i samooceny, „Kultura Współczesna” 2006, nr 1.
Feshbach S., Ludzka agresja a wojna, 1991.
Frączek A., Wiłkomirska A., Poziom i uwarunkowania wiedzy obywatelskiej polskich nastolatków, „Kolokwia Psychologiczne” 2002, nr 10.
Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005.
Grzybek G., Aktualność idei wychowawczych Józefa Bilczewskiego metropolity lwowskiego w latach 1900-1923, Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała 2003.
Grzybek G., Wielki poprzednik myśli narodowej Prymasa Tysiąclecia-Błogosławiony Józef Bilczewski, „O suwerenność narodu”, Stowarzyszenie Rota w Bielsku-Białej, Bielsko- -Biała 2001.
Grzybek G., Wychowanie moralne a norma etyczna, w: Wokół wychowania, red. D. Czubala, G. Grzybek, Wydawnictwo ATH, Bielsko-Biała 2003.
Grzybek G., Związek Katolicko-Społeczny w nauczaniu pasterskim arcybiskupa Józefa Bilczewskiego, „Horyzonty Wiary” 2001/12, nr 3, s. 70-81.
Jedliński J., Wszystko ginie w medialnym zgiełku, „Przegląd” 2004, nr 15, s. 11-13.
Konieczna-Śliwińska D., Edukacja regionalna w szkolnictwie ponadgimnazjalnym, „Wiadomości Historyczne” R. XLVII, 2004, nr 2, s. 52-55.
Kryńska E., Ideały wychowania i wzory osobowe narodu polskiego w XIX i XX w., t.1, Trans Humana, Białystok 2006.
Książek W., Szkoła nadziei, w: Wychowanie w polityce oświatowej rządu, red. J. Buzek, „Biblioteczka Reformy”, nr 13, Warszawa 1999, s. 13-14.
Lazari A.D., Patriota z Unii, „Przegląd” 2004, 2 maj, s. 34-35.
Malinowski L., Barwy patriotyzmu, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
Maternicki J., Edukacja historyczna młodzieży. Problemy i kontrowersje u progu XXI w., TNOiK „Dom Ogranizator”, Toruń 1998.
Maternicki J., O nowy kształt edukacji historycznej, WSiP, Warszawa 1984.
Młodzież jest taka jak my (rozmowa red. z prof. J. Czapińskim), red. A. Godlewski, „Głos Koszaliński” 131/2006.
Nowicka E., Polskość w świadomości młodzieży szkolnej i studenckiej, w: Inny-obcy- -wróg. Swoi i obcy w świadomości młodzieży szkolnej i studenckiej, red. E. Nowicka, J. Nawrocki, Oficyna Naukowa, Warszawa 1996.
Radomski A., Edukacja historyczna wobec wyzwań ponowoczesności, www.kulturahistoria. umcs, s. 8 (dostęp: 14.12.2005).
Rondomańska Z., Czy lekcje wychowania patriotycznego są potrzebne?, „Wychowanie Muzyczne w Szkole” 2007, nr 1, s. 5-6.
Sawiński P., Po co i jak uczyć patriotyzmu w szkole?, „Wszystko dla Szkoły” 2007, nr 10.
