Etos rycerza – obrońcy Ojczyzny w rodzinie Tarnowskich z Dzikowa

Abstrakt

Tarnowscy to jeden z najbardziej zasłużonych rodów w dziejach Rzeczypospolitej. Czasy ich świetności sięgają panowania Władysława Łokietka, kiedy to ich protoplasta Spycimir stał się jedną z najważniejszych postaci w państwie. W początkach XVI wieku, po utracie rodzinnego Tarnowa, założyli nowe gniazdo rodzinne w Dzikowie, gdzie trwali nieprzerwanie do 1944 roku. Dzieje Tarnowskich z Dzikowa to także historia ich służby na rzecz ojczyzny. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, na przestrzeni wieków, charakteru tej służby, ze szczególnym uwzględnieniem walki w obronie wolności Rzeczypospolitej. Wynikała ona z żywego w rodzinie etosu rycerskiego, dla którego modelem stała się postać hetmana Jana Amora Tarnowskiego. Postawa Tarnowskich, tak w okresie XIX-wiecznych narodowych zrywów niepodległościowych, jak też w czasie wojny 1920 roku oraz II wojny światowej, to przykład wierności temuż etosowi i własnej przeszłości. Artykuł oparty został na publikacjach dotyczących rodziny Tarnowskich oraz pojęcia etosu. W tym ostatnim chodziło li tylko o zdefiniowanie zjawiska. Wykorzystano także źródła archiwalne, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł rodzinnych, gdyż to one najpełniej, właśnie przez swoją subiektywność, ukazują ów stosunek kolejnych pokoleń Tarnowskich do swojego wielkiego przodka. Za pomocą krytycznej analizy źródeł i dostępnej literatury autor postawił tezę główną, iż pielęgnowany przez kolejne pokolenia swoisty „kult” hetmana Jana Tarnowskiego był imperatywem dla kolejnych pokoleń Tarnowskich w ich patriotycznych postawach. Ważnym wnioskiem wynikającym z tego artykułu jest to, że raz kolejny pozwala uświadomić sobie, jak wielkie jest znaczenie wiary, etosu rycerskiego oraz innych imponderabiliów w życiu tak jednostek, jak też zbiorowości.