Etos rycerza – obrońcy Ojczyzny w rodzinie Tarnowskich z Dzikowa

Słowa kluczowe: etos rycerski, Tarnowscy, Dzików, ojczyzna

Abstrakt

Tarnowscy to jeden z najbardziej zasłużonych rodów w dziejach Rzeczypospolitej. Czasy ich świetności sięgają panowania Władysława Łokietka, kiedy to ich protoplasta Spycimir stał się jedną z najważniejszych postaci w państwie. W początkach XVI wieku, po utracie rodzinnego Tarnowa, założyli nowe gniazdo rodzinne w Dzikowie, gdzie trwali nieprzerwanie do 1944 roku. Dzieje Tarnowskich z Dzikowa to także historia ich służby na rzecz ojczyzny. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, na przestrzeni wieków, charakteru tej służby, ze szczególnym uwzględnieniem walki w obronie wolności Rzeczypospolitej. Wynikała ona z żywego w rodzinie etosu rycerskiego, dla którego modelem stała się postać hetmana Jana Amora Tarnowskiego. Postawa Tarnowskich, tak w okresie XIX-wiecznych narodowych zrywów niepodległościowych, jak też w czasie wojny 1920 roku oraz II wojny światowej, to przykład wierności temuż etosowi i własnej przeszłości. Artykuł oparty został na publikacjach dotyczących rodziny Tarnowskich oraz pojęcia etosu. W tym ostatnim chodziło li tylko o zdefiniowanie zjawiska. Wykorzystano także źródła archiwalne, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł rodzinnych, gdyż to one najpełniej, właśnie przez swoją subiektywność, ukazują ów stosunek kolejnych pokoleń Tarnowskich do swojego wielkiego przodka. Za pomocą krytycznej analizy źródeł i dostępnej literatury autor postawił tezę główną, iż pielęgnowany przez kolejne pokolenia swoisty „kult” hetmana Jana Tarnowskiego był imperatywem dla kolejnych pokoleń Tarnowskich w ich patriotycznych postawach. Ważnym wnioskiem wynikającym z tego artykułu jest to, że raz kolejny pozwala uświadomić sobie, jak wielkie jest znaczenie wiary, etosu rycerskiego oraz innych imponderabiliów w życiu tak jednostek, jak też zbiorowości.

Bibliografia

Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Dzikowskie Tarnowskich, sygn. 577 i 648.

Tarnowski Adam, „Kronika rodu Tarnowskich”, rękopis w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega.

Dworzaczek Włodzimierz, Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego (Warszawa: Wydawnictwo PAX, 1985).

Dworzaczek Włodzimierz, Leliwici Tarnowscy, od schyłku XVI w. do czasów współczesnych (Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, 1996).

Juros Helmut (red.), Słownik teologiczny (Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1985). Konopczyński Władysław, Konfederacja Barska (Warszawa: Pałac Staszica, 1936), t. 1 i t. 2.

Leliwici Tarnowscy. Listy Artura Tarnowskiego do Włodzimierza Dworzaczka, oprac. Tadeusz Zych, (Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, 2018).

Lubczyński Mariusz, hasło: Jan Amor Tarnowski, PSB, t. 52, (Warszawa–Kraków–Wrocław: Instytut Historii PAN, 2017–2019).

Maczek Stanisław, Od podwody do czołga (Lublin–Londyn: Towarzystwo Naukowe KUL, 1990).

Ossowska Maria, Ethos rycerski i jego odmiany (Warszawa: PWN, 1986).

Piwowarczyk Dariusz, Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej (XIV–XV wiek) (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1998).

Siemieński Lucjan, Dwaj Juliusze, red. Aleksandra Janas i Adam Wójcik (Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, 1994).

Stanisław Tarnowski 1837–1917, red. Tadeusz Zych, (Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, 2017).

Tarnowski Stanisław., „Notatki z życia Juliusza Tarnowskiego”, w Dwaj Juliusze, red. Aleksandra Janas i Adam Wójcik (Tarnobrzeg: Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, 1994).

Zych Tadeusz, hasło: Artur Tarnowski, PSB, t. 52, (Warszawa–Kraków–Wrocław: Instytut Historii PAN, 2017–2019).

Zych Tadeusz, „Dziedzictwo przodków”, Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne 43 (2015): 50–55.

Zych Tadeusz, „Ochotnicy Dzikowscy roku 1920”, Biuletyn IPN 7–8 (2020): 54–61.

Zych Tadeusz, Z pomocą polskim uchodźcom w okupowanej Jugosławii. Raport Marii Potockiej z Tarnowskich „Dzikoviana”, t. II, (Tarnobrzeg: Rocznik Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega, 2016).

Maczek Stanisław, „Wspomnienie o śp. Janie Tarnowskim”, Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza 126 (1966).

Zych Tadeusz, „Dziedzictwo przodków”, Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne 43 (2015): 50–55.

Zych Tadeusz, „Ochotnicy Dzikowscy roku 1920”, Biuletyn IPN 7–8 (2020): 54–61.

Opublikowane
2020-11-25
Jak cytować
Zych, T. (2020). Etos rycerza – obrońcy Ojczyzny w rodzinie Tarnowskich z Dzikowa. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 26(1), 37-54. https://doi.org/10.35765/rfi.2020.2601.4
Dział
Artykuły