Esprit de corps kawalerii Królestwa Polskiego (1815–1831)
Abstrakt
Esprit de corps jest niezwykle ciekawym tematem badawczym, gdyż związany jest z grupową samoświadomością żołnierzy danego oddziału lub niekiedy nawet całej formacji. Poczucie wyjątkowości, elitarności oraz duma z przeszłości miały i mają nadal bardzo duże znaczenie zarówno w procesie wyszkolenia, jak i w utrzymaniu wysokiej wartości bojowej w czasie działań wojennych. Należy jednak zwrócić uwagę, że „duch korpusu” wykształca się najczęściej w trudnych sytuacjach – „wypala w ogniu walki”. Oczywiście w dłuższej perspektywie czasu możliwe jest również wykształcenie takiej wspólnoty w warunkach służby pokojowej, zwłaszcza przez charyzmatycznych dowódców. W artykule zaprezentowany został esprit de corps kawalerii polskiej z czasów konstytucyjnego Królestwa Polskiego i powstania listopadowego. W wyniku analizy materiałów źródłowych, przede wszystkim pamiętnikarskich, a także na podstawie wcześniejszych badań źródeł archiwalnych, wysnuty został wniosek o kształtowaniu się w latach 1815 - 1831 wspólnoty emocjonalnej w ramach korpusu kawalerii, w obu formacjach jazdy (strzelców konnych i ułanów) oraz w poszczególnych pułkach. Należy zauważyć, że do czasu wybuchu powstania listopadowego proces ten był utrudniony z powodu wcześniejszego rozformowania oddziałów armii Księstwa Warszawskiego i polskich oddziałów armii Cesarstwa Francuskiego (na przełomie 1814 i 1815 roku), a także ze względu na ścisłe przestrzeganie regulaminów. W związku z tym ogólnokawaleryjski esprit de corps w tym czasie przejawiał się przede wszystkim poprzez kultywowanie i propagowanie pamięci o wydarzeniach z epoki napoleońskiej. Silny impuls w kierunku budowy „ducha korpusu” pojawił się po Nocy Listopadowej i podczas działań wojennych przeciwko armii rosyjskiej, w czasie których kawaleria niejednokrotnie się odznaczała. Chociaż w wyniku klęski powstania listopadowego proces ten został przerwany, tym niemniej stał się jedną z części składowych esprit de corps kawalerii II Rzeczypospolitej.
Bibliografia
Budżet Wojska Polskiego z czasów powstania listopadowego, oprac. Karolina Studnicka-Mariańczyk, Maciej Trąbski, (Częstochowa: Wyd. AJD, 2020).
Lista imienna ludzi dawniej 1. pułku ułanów przedstawionych do szwadronów wzorcowych strzelców konnych, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Teki Wojska Królestwa Polskiego, sygn. 34926 MW.
Roczniki Wojskowe Królestwa Polskiego, 1817–1830 (Warszawa [b.d.w.]).
Pamiętników majora Antoniego Rozwadowskiego część druga 1814–1818, Biblioteka Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, rkps 7977/II.
[Czajkowski Michał], Pamiętniki Sadyka Paszy (Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1898).
Goczałkowski Wojciech, Wspomnienia lat ubiegłych, t. I, (Kraków: nakładem autora, 1862).
Jabłonowski Ludwik, Pamiętniki, oprac. Karol Lewicki, (Kraków: Wyd. Literackie, 1963).
[Komorowski Ignacy A.], Wspomnienia podchorążego z czasów w. x. Konstantego (Lwów: Nakładem redakcyi „Gońca” 1863).
Kruszewski Ignacy, Pamiętniki z roku 1830–1831 śp. generała Ignacego Habdank Kruszewskiego, byłego dowódcy 5-go pułku ułanów, podczas emigracyi dowódcy dywizyi lekkiej kawalerii w wojsku Belgijskiem, wyd. Karolina z Kruszewskich Grabiańska (Kraków: czcionkami drukarni A. Słomskiego, 1890).
Mroziński Józef, „Uwagi urywkowe. Niektóre urywki z rewolucji 1830 przez naocznego świadka Generała Mrozińskiego”, w Dzieła wszystkie, t. II, do druku przygotowała Zofia Florczyk, (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987).
Mrozowski Józef, „Pamiętnik Józefa Mrozowskiego z lat 1830–1848”, Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps 10084.
Rozwadowski Erazm, „Pamiętnik z życia mego od 1825 r. po wstąpieniu do Woyska Polskiego w Warszawie”, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 7977/II.
[Sierawski Napoleon], Pamiętnik Napoleona Sierawskiego oficera konnego pułku gwardii za czasów w. ks. Konstantego (Lwów: nakł. Gubrynowicza i Schmidta, 1907).
Załuski Józef, Wspomnienia, oprac. Anna Palarczykowa (Kraków: Wyd. Literackie, 1976).
[Zamoyski Władysław], Jenerał Zamoyski 1803–1868, t. I 1803–1830, (Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1910).
Bielecki Robert, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. III L–R, (Warszawa: Wyd. Trio, 1998).
Filipiak Mirosław, „Z pól bitewnych na plac Saski. Pułk Strzelców Konnych Gwardii Królewsko-Polskiej (1815–1831)”, w Elita jazdy polskiej, red. Michał Karpowicz, Mirosław Filipiak, (Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1995). Kasparek Norbert, Ostatnie chwile powstania listopadowego. Brodnica 1831 (Brodnica: Wyd. Littera, 2011).
Leadership in Action: A Text for U.S. Marine Corps Junior ROTC, 1974.
López Ignacio J.N., The Spanish Tercios 1536–1704 (Oxford: Osprey Publishing 2012).
Rousset Camille, Les Volontaires, 1791–1794, (Paris: Perrin, 1892).
Strzeżek Tomasz, Kawaleria Królestwa Polskiego w powstaniu listopadowym – mobilizacja i podstawy funkcjonowania w wojnie, (Olsztyn: Wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2006).
Tokarz Wacław, Armja Królestwa Polskiego (1815–1830) (Piotrków: nakł. Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, 1917).
Tokarz Wacław, Obrazy z dziejów Wojska Polskiego (Warszawa: Wyd. M. Arcta, 1920).
Trąbski Maciej, Armia wielkiego księcia Konstantego. Wyszkolenie i dyscyplina Wojska Polskiego w latach 1815–1830 (Oświęcim: Wyd. Napoleon V, 2013).
Trąbski Maciej, „Dyscyplina w oddziałach Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego”, w Na szlakach powstania listopadowego, red. Norbert Kasparek, Andrzej Szmyt, (Olsztyn: Polskie Towarzystwo Historyczne, 2014). Trąbski Maciej, Kawaleria Królestwa Polskiego 1815–1830 (Warszawa: Wyd. DiG, 2010).
Ziółek Ewa M., „Duszpasterstwo w wojsku Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego i w powstaniu listopadowym”, w Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. Jan Ziółek, (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2004).
Jędrysiak Jacek, „«Mała wojna» w pruskiej myśli wojskowej 1815–1848”, Zeszyty Naukowe WSOWL 3/173 (2014): 44–46.
Lynn John A., „Toward an Army of Honor: The Moral Evolution of the French Army, 1789–1815”, French Historical Studies, 16/1 (1989): 152–173.
Rakowski Bronisław, „Przygotowanie kawalerii polskiej do wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 roku”, Przegląd Kawaleryjski 7 (1930): 433–434.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
