Znaczenie i symbolika architektury przemysłowej w Albanii
Abstrakt
Architektura przemysłowa reprezentuje rozwój technologii i przemysłu oraz obecność nowych form urbanistycznych w kontekście miasta. Historia przemysłu w Albanii sięga XIX wieku. Sektor przemysłowy kraju doświadczył znacznego wzrostu i transformacji szczególnie w okresie socjalizmu od 1945 do 1990. Obiekty i kompleksy przemysłowe budowane przez 50 lat miały wpływ na rozwój społeczny i urbanistyczny albańskich miast. Ich architekturę charakteryzuje mieszanka różnych stylów, w tym socrealizmu i funkcjonalizmu. Style te odzwierciedlają historię polityczną, społeczną i gospodarczą Albanii. Budynki, do których zaliczają się fabryki, kopalnie i elektrownie, są rozproszone po całym kraju, a ich symbolika jest różnorodna. Reprezentują one aspiracje Albanii do budowy socjalizmu i modernizacji społeczeństwa. Co więcej, architektura przemysłowa w Albanii była przedmiotem różnych podejść i postaw. Jedni opowiadają się za zachowaniem jej jako części dziedzictwa kulturowego kraju, inni są za wyburzeniem i zastąpieniem jej nowocześniejszymi konstrukcjami. W tym kontekście, nawiązując do Tirany, artykuł analizuje znaczenie i symbolikę architektury przemysłowej w Albanii oraz jej wpływ na tożsamość kraju i krajobraz kulturowy. Architektura przemysłowa w Albanii odgrywa znaczącą rolę w krajobrazie kulturowym i tożsamości kraju. Jej symbolika jest złożona i wieloaspektowa i przedstawia zarówno osiągnięcia, jak i wyzwania związane zarówno z przemysłową przeszłością kraju, jak i z dziedzictwem ideologii komunistycznej. W miarę rozwoju i modernizacji Albanii ochrona i interpretacja jej dziedzictwa przemysłowego pozostaną kluczową kwestią dla jej obywateli i przywódców politycznych.
Bibliografia
Banja Hasan, Ekonomia e Shqipërisë në rrjedhat e historisë të shekullit XX (Tiranë: Shtëpia Botuese “Emal”, 2017).
Besnik Aliaj, Kejda Lulo, Genc Myftiu, Tirana. Sfida e zhvillimit Urban (Tiranë: Co-Plan&SEDA, 2003).
Bushati Etleva, Godinat Industriale 1945–1990 (Tiranë: Botimet Flesh, 2019). Douet James (ed.), Industrial Heritage Re-Tooled: The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation (Lancaster: TICCIH by Carnegie Publishing Ltd, 2012).
Fagu Eled, Qyteti Socialist në Shqipëri. Kombinati i Tekstileve “Stalin”. Dizertacion per fitimin e Gradës Shkencore “Doktor” (Tiranë 2021).
Insituti i studimeve M-L, pranë Kq të PPSH. Historia e partisë së Punës e Shqipërisë (Tiranë: Shtepia Botuese “8 Nëntori”, 1981).
Jürgen Adam, Katharina Hausmann, Frank Jüttner, A design manual. Industrial Buildings (Basel, Berlin, Boston: Birkhäuser – Publishers for Architecture, 2004).
Kote Robert, Godinat Industriale I (Tiranë: Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Inxhinierisë, 1974).
Mëhilli Spiro, Tirana 1920–1944 (Tirana: Mediaprint, 2012).
Parangoni Ilir, Arkeologjia Industriale. Një vlerësim i trashëgimisë industriale në Shqipëri (Tiranë: Albanian Heritage Foundation, 2012).
Uffelen Chris van, Factory Design (Berlin: Braun Publishing AG, 2009).
Za Luigi, Storia e vita quotidiana di un quartiere simbolo di Tirana (Tiranë: Shtëpia Botuese “Besa”, 2012).
Mosko Sokrat, “Takimi Kombëtar i Arkitektëve”, Revista “Nëndori” 6 (1971). Sahatciu Kostaq, “Takimi Kombëtar i Arkitektëve”, Revista “Nëndori” 6 (1971).
Civici Adrian, “100 vjet: Ekonomia shqiptare gjatë regjimit komunist (1945– 1990)”. Revista “Monitor”, 12th November 2012, https://www.monitor.al/100-vjet-ekonomia-shqiptare-gjate-regjimit-komunist-1945-1990/ (access: 10 May 2023).
Monitor, “100 vjet ekonomia shqiptare ne 1921–1924”. Revista “Monitor”, 28th November 2012, https://www.monitor.al/100-vjet-ekonomia-shqiptare-ne-1921-1924/ (access: 10 May 2023).
Copyright (c) 2023 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.