Odkrycie i znaczenie steli z Xi’an dla misji jezuickich w Chinach w XVII w. w ujęciu Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina SJ (1644–1713)
Abstrakt
Artykuł dotyczy odkrycia nestoriańskiej steli w Xi’an, dawnej stolicy Państwa Środka, wzniesionej w 781, a odkrytej w 1625 r. Znalezisko przyciągnęło bardzo szybko uwagę niektórych pracujących w Chinach misjonarzy jezuickich, którzy zarówno badali stelę na miejscu, jak i opisali jej treść w raportach do generała zakonu. Zajmowali się nią również autorzy pierwszych monografii poświęconych historii misji Towarzystwa Jezusowego w Chinach, tacy jak Álvaro de Semedo, Michał Boym, Athanasius Kircher. Stela stanowiła ważne narzędzie ewangelizacyjne, gdyż dobrze wpisywała się w tradycyjne wartości kultury chińskiej, do których należał szacunek do ciągłości historycznej i konserwatyzmu. Tomasz Szpot Dunin wskazuje na potrójne znaczenie odkrycia. Po pierwsze, jej obecność wskazywała, iż wiara chrześcijańska była starożytną religią stojącą na równi z tradycyjnymi chińskimi religiami, takimi jak taoizm, buddyzm, konfucjanizm. Po drugie, zachowana inskrypcja podkreślała monoteizm religii chrześcijańskiej, co wpisywało się w działalność misyjną jezuitów, którzy, jak Matteo Ricci, próbowali udowodnić Chińczykom, że w zamierzchłych czasach byli oni monoteistami. Po trzecie, odnalezienie płyty przyczyniło się do sukcesu misyjnego w samej prowincji Shaanxi.
Bibliografia
ARSI, Jap. Sin.102. ARSI, Jap. Sin. 103.
Michał Boym, Flora Sinensis, fructus floresque humillime porrigens, serenissimo et potentissimo principii, ac Domino, Domino Leopoldo Ignatio, Hungariae Regi Florentissimo, etc. Fructus Saeculo promittenti Augustissimos (Viennae– Austriae: Typis Matthaei Rictij, 1656).
Athanasius Kircher, China monumentis, qua Sacris qua Profanis Nec non variis naturae et artis spectaculis, Aliarumque rerum memorabilium Argumentis illustrata (Amsterdami: Apud Jacobum à Meurs, 1667).
Athanasius Kircher, Prodromus Coptus Sive Aegyptiacus (Romae: Typis S. Cong: de propag: Fide, 1636).
Brill’s Encyclopedia of China, red. Daniel Leese (Leiden: Brill, 2009).
Handbook of Christianity in China. Volume One: 635–1800, red. Nicolas Standaert (Leiden–Boston–Köln: Brill, 2001).
Keevak Michael, The Story of a Stele. China’s Nestorian Monument and its Reception in the West, 1625–1916 (Hong Kong: Hong Kong University Press, 2008).
Latourette Kenneth Scott, A History of the Expansion of Christianity. The Thousand Years of Uncertainty A.D. 500–A.D. 1500, vol. II (New York and London: Harper & Brothers Publishers, 1938).
Miyazaki Ischisada, China’s Examination Hell. The Civil Service Examinations of Imperial China (New Haven–London: Yale University, 1976).
Masson Hervé, Słownik herezji w Kościele katolickim (Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1993).
Moffett Samuel Hugh, A History of Christianity in Asia. Volume I: Beginnings to 1500 (Maryknoll–New York: Orbis Books, 1998).
Moule Arthur Christopher, Christians in China Before the Year 1550 (New York– Toronto: The Macmillan co., 1930).
New Catholic Encyclopedia, t. 3 (New York: McGraw–Hill Book Company, 1967).
Nguyen Duc Ha, Polscy misjonarze na Dalekim Wschodzie w XVII–XVIII wieku (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006).
Nicolini–Zani Matteo, The Interpretation of Tang Christianity in the Late Ming China Mission. Manuel Dias Jr.’s Correct Explanation of the Tang “Stele Eulogy on the Luminous Teaching” (1644) (Leiden–Boston: Brill, 2023).
Ostrogorski Georgij, Dzieje Bizancjum (Warszawa: PWN, 1967).
Pelliot Paul, L’inscription nestorienne de Si-ngan-fou (Kyoto–Paris: Italian School of East Asian Studies et Collège de France, 1996).
Rodzinski Witold, A History of China, t. I (Oxford: Pergamon Press, 1979). Saeki Yoshiro, The Nestorian Monument in China (New York–Toronto: The Macmillan co., 1916).
Barat Kahar, “Aluoben, A Nestorian Missionary in 7th Century China”, Journal of Asian History 36/2 (2002): 184–198.
Malinowski Gościwit, „Chińczycy w Starym Testamencie – Cornelius a Lapide SJ i jego egzegeza wersetu z Księgi Izajasza (49,12)”, Rocznik Filozoficzny Ignatianum 27/1 (2021): 19–42.
Danieluk Robert, „Konfesjonał i pióro: Tomasz Ignacy Szpot Dunin, polski historiograf jezuickiej misji w Chinach”, w: Iesuitae in Polonia – Poloni Iesuitae. Piśmiennictwo łacińskie czasów nowożytnych, red. Jarosław Nowaszczuk (Szczecin: Volumina.pl, 2017), 75–108.
Shu Jian, „The Role of China in the Dissemination of Christianity to the Korean Peninsula in the Early Modern China”, w: Beyond Indigenization. Christianity and Chinese History in a Global Context, red. Tao Feiya, tłum. Max
L. Bohenkamp (Leiden–Boston: Brill, 2022), 406–423.
Stang Charles M., “The (Jingjiao) Monument and its Theology of the Cross”, w: Syriac in its Multi–cultural Context, red. Herman Teule, Elif Keser-Kayaalp, Kutlu Akalin, Nesim Doru, M. Sait Toprak (Leuven: Peeters, 2017), 107–118.
Zhu Donghua, „The Chronology of the Tang Dynasty Jingjiao Nestorian Theologian Jingjing’s Writings and Translations in Relation to His Thought”, w: Beyond Indigenization. Christianity and Chinese History in a Global Context, red. Tao Feiya, tłum. Max L. Bohenkamp (Leiden–Boston: Brill, 2022), 25–45.
Robert Menzies, The Future of the Church in China: Why China’s House Churches will Prevail, https://www.yumpu.com/en/document/read/62177887/ australia-november-2018 (dostęp: 02.12.2023).
Copyright (c) 2023 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
