Wu Sangui (Usanqueius) – dowódca i buntownik na kartach Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina

Paweł F. Nowakowski

doi:10.35765/rfi.2023.2904.7

Paweł F. Nowakowski Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-7230-9061

DOI: https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2904.7

Słowa kluczowe: Wu Sangui, Tomasz Szpot Dunin, Rebelia Trzech Lenników, upadek dynastii Ming, Kangxi

Abstrakt

Tomasz Ignacy Szpot Dunin SJ w swoim dziele poświęconym historii Chin nie ominął postaw znaczących chińskich dowódców w okresie przełomu historycznego, jakim był upadek dynastii Ming i jej zastąpienie przez mandżurską dynastię Qing. Jednym z nich był Wu Sangui, który początkowo wspierał Mingów w walce z zewnętrznymi i wewnętrznymi wrogami, by w kluczowym momencie przyczynić się do powodzenia najazdu mandżurskiego, a po niemal trzech dekadach działania pod zwierzchnością nowej dynastii wypowiedzieć jej posłuszeństwo i stanąć na czele tzw. Rebelii Trzech Lenników. Sprawa ta była znana w Europie i stała się nawet przedmiotem zainteresowania literackiego w XVIII w. Szpot Dunin nie poddaje się w swoim opisie skrajnym tendencjom, umiejętnie rozważa okoliczności decyzji i przedstawia zniuansowany, ale jednocześnie wyrazisty obraz postaci Wu Sangui, jego zamiarów i niepowodzeń.

Bibliografia

Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI) Jap. Sin. 102.

de Bary William Theodore, Lufrano Richard, Sources of Chinese Tradition, vol. 2 (New York: Columbia University Press, 2001).

di Cosmo Nicola, The Diary of a Manchu Soldier in Eighteenth-century China. My Service in The Army by Dzengšeo (London–New York: Routledge, 2007). Graff David A., Higham Robin, A Military History of China (Lexington: University Press of Kentucky, 2012).

Hummel Arthur W., Eminent Chinese of the Ch’Ing Period, 1644–1912, vol. 2 (Padstow–New York: Brill, 2010).

Morton William Scott, Lewis Charlton M., Chiny. Historia i kultura, tłum. Bogdan Zemanek (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007).

Swope Kenneth M., The Military Collapse of China’s Ming Dynasty. 1618–1644 (London–New York: Routledge, 2014).

Wakeman Jr. Frederick, The Great Enterprise. The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-Century China (Berkeley–Los Angeles–London: University California Press, 1985).

Weidmann Paul, Usanquei, oder die Patrioten in Sina. Ein deutsches Originaltrauerspiel in Versen von fünf Auzügen (Wien: Trattner, 1771).

Chang Jen-chung, „The Nature of the «Three Feudatories Rebellion» and the Causes of Its Failure”, Chinese Studies in History 15/1-2 (1981): 7–18.

Hsi Angela N.S., „Wu San-kuei in 1644. A Reappraisal”, The Journal of Asian Studies 34/2 (1975): 443–453.

Wakeman Jr. Frederick, „Rebellion and Revolution. The Study of Popular Movements in Chinese History”, The Journal of Asian Studies 36/2 (1977): 201–237.

Danieluk Robert, „Konfesjonał i pióro: Tomasz Ignacy Szpot Dunin, polski historiograf jezuickiej misji w Chinach”, w: Iesuitae in Polonia – Poloni Iesuitae. Piśmiennictwo łacińskie czasów nowożytnych, red. Jarosław Nowaszczuk (Szczecin: „Volumina.pl”, 2017), 75–108.

Deupmann Christoph, „Römische Helden aus der chinesischen Fremde. Paul Weidmanns «Originaltrauerspiel» Usanquei, oder die Patrioten in Sina”, w: Fremde Helden auf europäischen Bühnen (1600–1900), red. Achim Aurnhammer, Barbara Korte, vol. 5 (Würzburg: Ergon Verlag, 2017), 181–190.

Roth Li Gertraude, „State Building before 1644”, w: The Cambridge History of China, vol. 9, red. Willard J. Peterson (Cambridge: Cambridge University Press, 2008), 9–72.

Spence Jonathan D., „The K’ang-hsi Reign”, w: The Cambridge History of China, vol. 9, red. Willard J. Peterson (Cambridge: Cambridge University Press, 2008), 120–182.