Nagroda i kara jako element motywacji zawodowej w środowisku piwowarów krakowskich w świetle statutu cechowego z 1568 roku

Abstrakt

Artykuł podejmuje tematykę nagrody i kary w wśród grupy mieszczan, reprezentujących słodowników, piwowarów i karczmarzy krakowskich, w świetle statutu cechowego z 1568 r. Warzenie piwa w miastach miało charakter wolny i powszechny. Wynikał z tego odmienny od innych rzemiosł charakter powiązanych z produkcją piwa zawodów. Cechy słodowników, piwowarów i karczmarzy miały charakter otwarty, bowiem mógł do nich należeć każdy obywatel miejski, związany z tymi zawodami. Pozostałe cechy posiadały charakter zamknięty, chroniąc interesy skupionych w nich rzemieślników. Wspomniany statut z 1568 r. (Statuta tabernatorum Cracoviensium) składa się z łacińskiej inwokacji i 35 artykułów spisanych po polsku. W treść wielu artykułów wpisano elementy kary i nagrodykarę i nagrodę, aczkolwiek obserwujemy wyraźną nierównowagę pomiędzy tymi elementami. O ile o jakiejś formie nagrody możemy mówić jedynie w trzech przypadkach, to o tyle kary za różnorakie przewinienia zapisano aż osiemnastokrotnie. Elementem równoważącym są przywileje, których zapisano pięć. Możemy wyróżnić kary o charakterze powszechnym, kary nakładane na towarzyszy cechowych (niekiedy z rozróżnieniem na starszych i młodszych) oraz kary dotyczące wyłącznie mistrzów. Nakładano je w postaci daniny wosku, tygodniowego wynagrodzenia lub były wymierzone w pieniądzu. Kary posiadały różny ciężar gatunkowy, a tym samym różną dolegliwość. Nakładając je, brano pod uwagę status materialny grupy. Uczniowie, nie pobierający wynagrodzenia i pozostający pod opieką mistrzów, byli karani niematerialnie. Funkcja kary, choć posiadała charakter motywujący, miała na celu przywrócenie i utrzymanie utraconej równowagi. Liczne kary posiadały charakter ziemski, zaś na nagrodę można było liczyć najczęściej dopiero po śmierci – w niebie. Tym samym ziemska kara prowadziła do wiecznej nagrody.