Kara i nagroda w trakcie powstania stanowego i jego klęski

Žerotín, Liechtenstein, Wallenstein

Abstrakt

Niniejszy artykuł dotyczy powstania stanów w monarchii habsburskiej jako procesu historycznego, w naszym przypadku uosobionego przez postacie Ladislava Veleny z Žerotína, Karola z Liechtensteinu i Albrechta von Wallensteina, składającego się ze skomplikowanego ciągu kar i nagród. Powstanie stanów w latach 1618–1620, a w szerszym ujęciu 1620–1636, można postrzegać jako złożony system „zbrodni i kar”, a także „zbrodni i nagród”. Chociaż kwestia winy wydaje się oczywista, podlegała ona zmianom zarówno w ówczesnym systemie prawnym i konstytucyjnym, jak i w późniejszej historiografii. Wszystkie części złożonego wyroku były traktowane jako indywidualne sankcje, nawet jeśli przestępstwo zostało popełnione przez grupę lub organ zbiorowy. Jednocześnie dolne i górne granice nałożonej kary odnosiły się do udowodnionego stopnia winy konkretnej osoby, a ściślej – uwzględniały okoliczności obciążające i łagodzące. Równocześnie oczywiste było, że akty łaski stanowiły przeciwwagę dla kary, a co więcej, nagrody były przyznawane osobom stojącym po przeciwnej stronie symbolicznej barykady – za lojalność, aktywną pomoc lub wierną służbę. Jednak nagroda nie była tak jasno określona w ówczesnym systemie prawnym jak kara. Chociaż elity wczesnonowożytne starały się ją usprawiedliwiać, jej charakter miał przede wszystkim wymiar polityczny i zależał od woli oraz intencji głowy państwa. Niemniej jednak nagrody były ściśle powiązane z karami i często stanowiły ich lustrzane odbicie.