Dlaczego Psalmy w przekładach Miłosza i Brandstaettera nie weszły do liturgii?
Abstrakt
Artykuł skupia się na analizie wersologicznej (przekład Brandstaettera) oraz teologicznej (przekład Miłosza). Na przykładzie różnic, zwłaszcza w przekładzie Psalmu 7, autor stawia tezę, iż polski noblista przyjmuje optykę – rozpowszechnioną w części środowisk katolickich – że w wypadku Starego Testamentu, i tym samym Psalmów, priorytet mają zarówno warianty masoreckie tekstu, jak i judaistyczna tradycja interpretacyjna, co oddala go od wersji przyjętej w Biblii Tysiąclecia i w Brewiarzu. Autor artykułu próbuje wykazać, że ten kierunek interpretacji nie jest uzasadniony ani przez historię tekstów – gdyż psalmy w epoce Jezusa i wczesnego chrześcijaństwa stanowiły „wspólną własność” Żydów i chrześcijan – ani przez współczesną teorię przekładu. Kolejnym argumentem za odrzuceniem przekładu Miłosza w ewentualnym użyciu liturgicznym jest jego tendencja do archaizowania języka, rażąca już w okresie powstania jego przekładu. Na tle obu analizowanych tłumaczeń autor wskazuje na zalety brewiarzowego przekładu Skwarnickiego i Galińskiego.
Bibliografia
Archiwum O. Augustyna Jankowskiego OSB, Opactwo św. Piotra i Pawła w Tyńcu.
BibleGateway.com, https://www.biblegateway.com/
Biblia Hebraica, red. Rudolf Kittel, wyd. 13 (Stuttgart: Württembergische Bibelanstalt, 1962).
Biblia Sacra juxta Vulgatam Clementinam, editio electronica, plurimis consultis editionibus preparata a Michaele Tvveedale (Londini, MMV).
Biblia Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. I, II, III, V (Poznań: Pallottinum, 1965)
Biblia Starego i Nowego Testamentu, oprac. zespół pod redakcją ks. Michała Petera i ks. Mariana Wolniewicza (Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1982).
Księga Psalmów, tłum. z hebrajskiego Czesław Miłosz. Wyd. II (Paryż: Editions du Dialogue, 1982).
Księga Psalmów, tłum., wstęp i wybór komentarzy rabin Sacha Pecaric (Kraków: Stowarzyszenie Pardes, 2022).
Monastyczna liturgia godzin. Zakony Benedyktyńskie w Polsce (Rzym: Tipografia Poliglotta Vaticana, 1985).
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. I, II, III, V (Poznań: Pallotinum, 1965, 1971, 1988, 2003).
Psałterz, przeł. z hebrajskiego Roman Brandstaetter. Układ Psalmów według porządku Nowego Brewiarza Rzymskiego (Warszawa: Pax, 1971).
Psalmy i kantyki. Układ według liturgii godzin, przekład z tłumaczenia filologiczno-naukowego Marek Skwarnicki i Placyd Galiński OSB (Kraków: Znak, 1976).
Psalmy, tłum. Izaak Cylkow (Warszawa: w drukarni Alexandra Ginsa, 1883.
Reprint (Kraków–Budapeszt: Wydawnictwo Austeria, 2008).
Psalmy. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz liturgiczny niedzielno-świąteczny, oprac. ks. Stanisław Łach, uzup. i przygotował do druku ks. Jan Łach (Poznań: Pallottinum, 1990).
Brandstaetter Roman, Krąg biblijny (Warszawa: PAX, 1994).
Ingarden Roman, O dziele literackim.Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, przeł. Maria Turowicz (Warszawa: PWN, 1960).
Nietzsche Friedrich, Wiedza radosna. La gaya scienza, przeł. Lepold Staff (Warszawa: nakładem Jakóba Mortkowicza, 1910–1911).
Kubiś Adam, Wprowadzenie do krytyki tekstu Starego i Nowego Testamentu. Skrypt dla studentów, wersja 6 (Lublin: Instytut Nauk Biblijnych KUL, 2024).
Meschonnic Henri, Les éats de la poétique (Paris: PUF, 1985).
Nord Christiane, Translating as a Purposeful Activity. Functionalist Approaches Explained. 2nd edition (London–New York: Routledge, 2018).
Pytel Jan Kanty et al., Świat Biblii Romana Brandstaettera (Poznań–Szczecin: Ottonianum, 1999).
Pietkiewicz Rajmund, Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. V:
Biblia Tysiąclecia (1965–2015) (Poznań: Pallottinum, 2015).
Sowiński Grzegorz (red.), Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki (Kraków: Wydawnictwo Papieskiej Akademii Teologicznej, 1993).
Świderkówna Anna, Rozmowy o Biblii (Warszawa: PWN, 1994). Świderkówna Anna, Rozmów o Biblii ciąg dalszy (Warszawa: PWN, 1995).
Wittgenstein Ludwig, Rozważania filozoficzne, przełożył i wstępem opatrzył Bogusław Wolniewicz (Warszawa: PWN, 2000).
Brzozowski Jerzy, „Henri Meschonnic: un maître sans école”, Między Oryginałem a Przekładem 2/60 (2023): 57–68.
Brzozowski Jerzy, „Poezja i antypoezja. Komentarze do Psalmu 120”, Między Oryginałem a Przekładem 1/43 (2019): 9–28.
Brzozowski Jerzy, „Czy istnieje w Polsce szkoła hermeneutyczna w przekładzie?”,
Między Oryginałem a Przekładem IX (2004): 23–38.
Meschonnic Henri, „Propositions pour une poétique de la traduction”, Langages 28 (1972).
Piela Marek, „Skąd rozbieżności znaczeniowe pomiędzy przekładami Biblii Hebrajskiej?”, Między Oryginałem a Przekładem 4/66 (2024): 53–85.
Piela Marek, „Czesław Miłosz jako tłumacz Biblii hebrajskiej”, Studia Judaica 8, 1-2/15-16 (2005): 213–239.
Tronina Antoni, Psalmy. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz liturgiczny niedzielno-świąteczny, oprac. ks. Stanisław Łach, uzup. i przygotował do druku ks. Jan Łach (Poznań: Pallotinum, 1990) [recenzja], Roczniki Teologiczne, t. XL, z. 1 (1993).
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
