W stronę neotomizmu

Czesław Miłosz jako czytelnik Art et scolastique Jacques’a Maritaina

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie, jaki wpływ wywarła na młodego Czesława Miłosza i jego twórczość lektura dzieła filozoficznego Art et scolastique Jacques’a Maritaina i jak (czy) kształtowała poglądy poety na sztukę także w kolejnych latach. Autorka dokonuje analizy zarówno wyżej wymienionego dzieła Maritaina, poświęconego sztuce w kontekście teologii, jak i artykułów Miłosza publikowanych w międzywojniu. W zakresie metodologii artykuł czerpie z koncepcji intertekstualności, wskazując na zależność myśli poety w tym okresie twórczości od myśli francuskiego filozofa. Kreacjonizm estetyczny Maritaina postrzegany był przez część międzywojennej krytyki literackiej, także przez samego Miłosza, jako trzecia droga między estetyką mimetyczną czy sztuką w służbie idei a „anielstwem” symbolizmu i wizją sztuki dla sztuki. W estetyce Maritaina pisarz znalazł system pojęć, dzięki którym otworzył się na problematykę związaną z duchowością człowieka, ontologią i religią. Maritainowskie rozróżnienie celu dzieła i celu twórcy skierowało uwagę Miłosza na autora (artifex), który został wyróżniony jako mający dążyć do samodoskonalenia się i rozwoju wewnętrznego. W dużo mniejszym stopniu koncepcja ta wpłynęła na jego poetykę. Jego utwory powstałe w Dwudziestoleciu nasycone są ciemnym symbolizmem i modernistyczną manierą.