Głębia znaczeń
Medialne wizerunki kardynała Stefana Wyszyńskiego
Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie zagadnienia medialnego wizerunku kardynała Stefana Wyszyńskiego (1901–1981) stworzonego na potrzeby kultury popularnej w trzech filmach fabularnych: Prymas. Trzy lata z tysiąca Teresy Kotlarczyk, Wyszyński – zemsta czy przebaczenie Tadeusza Syki oraz Prorok Michała Kondrata. Filmy, z uwagi na fakt pokazywania osoby powołanej do stanu duchownego, kapłana Kościoła katolickiego poświęcającego się działalności religijnej, spełniają kryteria kina o tematyce religijnej. Podjętym zagadnieniem badawczym stało się ustalenie, czy filmowe produkcje o kardynale Wyszyńskim są filmowymi hagiografiami beatyfikowanego Prymasa Tysiąclecia, konfesyjnym kinem religijnym czy też jedynie nawiązują do jego biografii.
Bibliografia
Adamski Franciszek, Modele małżeństwa i rodziny a kultura masowa (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1970).
Arcimowicz Krzysztof, Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Fałsz. Stereotyp (Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2002).
Dobek-Ostrowska Bogusława, Komunikowanie polityczne i publiczne (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007).
Freedberg David, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, tłum. Ewa Klekot (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005).
Gackowski Tomasz, Łączyński Marcin, Metody badania wizerunku w mediach: czym jest wizerunek, jak i po co należy go badać (Warszawa: CeDeWu.pl, 2009).
Hendrykowski Marek, Słownik terminów filmowych (Poznań: Ars Nova, 1994). Jankun-Dopartowa Mariola, Czy kino może nawrócić? Wokół „Pasji” Mela Gibsona (Kraków: Homini, 2004).
Kempna-Pieniążek Magdalena, Formuły duchowości w kinie najnowszym (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013).
Kolasińska‐Pasterczyk Iwona, Piekła Luisa Buñuela: wokół problematyki sacrum i profanum (Kraków: Wydawnictwo Rabid, 2007).
Kornacki Krzysztof, Kino polskie wobec katolicyzmu: (1945–1970) (Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2005).
Lis Marek, Garbicz Adam (red.), Światowa encyklopedia filmu religijnego (Kraków: Biały Kruk, 2007).
Marczak Mariola, Poetyka filmu religijnego (Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2000).
Modrzejewska Ewa, Ray-Ciemięga Marian (red.), Kino i religia, materiały Ogólnopolskiego Seminarium Filmowego 26–29 maja 1987 w Olsztynie (Warszawa: Dom Wojska Polskiego w Warszawie, 1987).
Pisarek Walery, Wstęp do nauki o komunikowaniu (Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008).
Regiewicz Adam, Kino a kultura w świetle antropologii współczesnej. Próba interpretacji kerygmatycznej (Lublin: Norbertinum, 2011).
Renzetti Claire M., Curran Daniel J., Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, tłum. Agnieszka Gromkowska-Melosik (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005).
Sokołowski Marek, Kościół, kino, sacrum. W poszukiwaniu definicji filmów o tematyce religijnej (Olsztyn: Oficyna Wydawnicza „Kastalia”, 2002).
Sokołowski Marek, W lustrze mediów. Wizerunki wybranych subkultur, grup społecznych i zawodowych (Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2012).
Thomson Oliver, Historia propagandy, tłum. Stanisław Głąbiński (Warszawa: PIW, 2001).
Zawisza Anita, Wizerunek osób duchownych i Kościoła katolickiego w polskim filmie fabularnym od 1961 do 2018 roku. Na podstawie wybranych przykładów, rozprawa doktorska (Warszawa: Wydział Dziennikarstwa Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, 2022).
Zaworska-Nikoniuk Dorota, Wzory kobiecości i męskości w polskiej prasie dla kobiet XXI wieku (Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008).
Dąbrowska Dorota, „Obrazy polskiego kleru we współczesnym filmie fabularnym – «W imię…» Szumowskiej i «Kler» Smarzowskiego”, Kultura – Media – Teologia 42 (2020): 37–51.
Kłoskowska Antonina, „Modele społeczne i kultura masowa”, Przegląd Socjologiczny 2 (1959): 46–71.
Kornacki Krzysztof, „Czarni na czarnym. Czas ekranowych pamfletów”, Więź 685 (2021): 177–191.
Maciejewski Łukasz, „Człowiek niezłomny. Rozmowa z Teresą Kotlarczyk, reżyserką filmu «Prymas» – rozmawiał Ł. Maciejewski”, Kino 9 (2000): 6.
Marczak Mariola, „Konwencje melodramatyczne w filmie hagiograficznym na przykładzie «Pieśni o Bernadetcie» Henry’ego Kinga”, Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 3-4 (2007–2008): 238–245.
Marczak Mariola, „Polski film hagiograficzny jako forma komunikowania wiary. Komunikacyjna funkcja struktur genologicznych współczesnego polskiego filmu hagiograficznego”, Studia Filmoznawcze 40 (2019): 99–114.
Marczak Mariola, „Postać filmowa jako nośnik religijnego znaczenia. Ekranowe obrazy osób konsekrowanych w polskim kinie i telewizji od 2000 roku w funkcji socjokulturowego przekazu na temat współczesnej religijności”, Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 2 (12) (2016): 49–69.
Wróblewski Janusz, „Wyszyński jak z HIT-u”, Polityka 46 (2022): 69.
Żaryn Jan, „Prymas Wyszyński w aktach SB”, Studia Prymasowskie 6 (2012): 181–190.
Fiołek-Lubczyńska Bogumiła, „O wartościach egzystencjalnych w filmie artystycznym (na podstawie wybranych utworów Kieślowskiego, Holland i Kotlarczyk)”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 8 (2006), 464–472.
Kolasińska Iwona, „Film biblijny. Wczesne widowiska pasyjne: od cyklu «tableau» do opowieści epickiej”, w: Krzysztof Loska (red.), Wokół kina gatunków (Kraków: Wydawnictwo Rabid, 2001), 197–236.
Sokołowski Marek, „Seriale telewizyjne jako instrument medialny w budowaniu wizerunku polskich policjantów”, w: Jarema Drozdowicz, Maciej Bernasiewicz (red.). Kultura popularna w społeczeństwie współczesnym (Kraków: Oficyna Wydawnicza „IMPULS”, 2010), 129–138.
Filmweb.pl, Wyszyński – zemsta czy przebaczenie, https://www.filmweb.pl/ film/Wyszy%C5%84ski+zemsta+czy+przebaczenie-2021-877701 (dostęp: 30.12.2022).
Gronek Magdalena, Rocznica beatyfikacji kard. Stefana Wyszyńskiego, człowieka wielkiej wiary i męża stanu, https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/rocznica-beatyfikacji-kard-stefana-wyszynskiego-czlowieka-wielkiej-wiary-i-0 (dostęp: 27.12.2022).
Jarzembowski Marcin, Bydgoszczanin reżyserem wojennego filmu „Wyszyński – zemsta czy przebaczenie”, http://diecezja.bydgoszcz.pl/2021/08/01/n-22/ (dostęp: 30.12.2022).
Kruszyńska Anna, Tadeusz Syka: nasz film opowiada nie tylko o księdzu Wyszyńskim, lecz o człowieku w ogóle, https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/ tadeusz-syka-nasz-film-opowiada-nie-tylko-o-ksiedzu-wyszynskim-lecz-o (dostęp: 30.12.2022).
Łupak Sebastian, „Wyszyński – zemsta czy przebaczenie”. Porażka na całej linii. Widzieliśmy film o Prymasie Tysiąclecia, https://film.wp.pl/wyszynski-zemsta-czy-przebaczenie-postac-prymasa-zasluguje-na-lepszy-film-6684201516141536a (dostęp: 29.12.2022).
Mazur Daria, Prymat doświadczenia religijnego nad instytucjonalnością: obraz duchowieństwa w filmach „Faustyna” Jerzego Łukaszewicza i „Prymas. Trzy lata z tysiąca” Teresy Kotlarczyk, https://repozytorium.ukw.edu.pl/handle/ item/5978 (dostęp: 29.12.2022).
Copyright (c) 2023 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
