Konotacje znaczeniowe wybranych dzieł Adama Lisika

Bogusław Szuba

doi:10.35765/rfi.2024.3001.11

Bogusław Szuba Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Nysie https://orcid.org/0000-0001-8732-7345

DOI: https://doi.org/10.35765/rfi.2024.3001.11

Słowa kluczowe: architektura sakralna, znaki w architekturze, symbolika form architektonicznych, sacrum, estetyka i piękno w architekturze

Abstrakt

Praca poświęcona jest problematyce wartości ideowo-znaczeniowych i estetyczno-przestrzennych w procesie kształtowania architektury. Pole badawcze skoncentrowano na wybranych dziełach Adama Lisika związanych z architekturą sakralną. Praca ma charakter rozważań natury teologiczno-estetycznej, stanowi resumé i wyraz głębokiego szacunku dla wieloletniego, bogatego dorobku twórczego Adama Lisika oraz swoistego rodzaju przekaz dla architektów poszukujących własnych ścieżek wiodących do rozwiązywania problemów związanych z kształtowaniem warstwy znaczeniowej przestrzeni architektury sakralnej. Intencją autora niniejszej wypowiedzi jest także zwrócenie uwagi na powiązania architektury z człowiekiem w subtelnej materii jego odczuć i refleksji. Wszak człowiek to nie tylko zbiór atomów i związków chemicznych, to również obdarzona psychiką, poszukująca transcendentalnych wartości swego życia istota duchowa. Ze względu na objętość praca została podzielona na dwie części.

Część I zawiera wprowadzenie, opis metody badań, tezę, stan badań oraz opis jednego z przykładów obiektów architektury sakralnej Adama Lisika stanowiący zapowiedź do dalszych rozważań, zamieszczonych w części II pracy, w której zawarto także podsumowanie przeprowadzonych rozważań, wnioski oraz bibliografię.

Bibliografia

Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 2, przeł. i oprac. Józef Naumowicz (Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec 1995).

Bouyer Louis, Architektura i liturgia, przeł. Piotr Włodyga (Kraków: Wydawnictwo Astraia, 2009).

Brusiło Jerzy, Tirpák Peter, Petro Marek (red.), Dom Pana. XIX Międzynarodowe Seminarium Sacrum i Przyroda (Kraków–Prešov: Wydawnictwo Naukowe UPJPII, 2011).

Cieślińska Nawojka (oprac.), Sacrum i sztuka (Kraków: Wydawnictwo Znak, 1989).

Daniélou Jean, Teologia judeochrześcijańska, przeł. Stanisław Basista (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002).

Dąbrowska-Budziłło Krystyna, „Treść krajobrazu kulturowego w jego kształtowaniu i ochronie”, Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej. Architektura 46 (Kraków: Politechnika Krakowska. Wydział Architektury, 2002).

Eco Umberto, Art et beauté dans l’esthétique médiévale, trans. Maurice Javion (Paris: Grasset, 1997).

Eco Umberto, Pejzaż semiotyczny, przeł. Adam Weinsberg (Warszawa: PIW, 1972).

Feuillet Michel, Leksykon symboli chrześcijańskich (Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 2006).

Grün Anselm OSB, Krzyż – symbol odkupionego człowieka (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003).

Hani Jean, Symbolika świątyni chrześcijańskiej, przeł. Adam Q. Levique (Kraków: Wydawnictwo Znak, 1998).

Katarzyna ze Sieny, Dialog do Bożej Opatrzności, czyli Księga Boskiej Nauki (Poznań: W drodze, 2015).

Katechizm Kościoła Katolickiego (Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 1994).

Kobielus Stanisław, Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1997).

Krenz Jacek, Architektura znaczeń (Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 1997).

Kruszewski Tomasz, Przestrzenie biblioteki. O symbolicznej, fizycznej i społecznej obecności instytucji (Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2012).

Lisik Adam, Architektura sakralna. Projekty i realizacje (Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2010).

Lisik Adam, Symbolika w architekturze sakralnej (Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 2017).

McGinn Colin, Mental Content (New York: Blackwell, 1989).

Mikołajczyk Mieczysław, Teologia świątyni w dwudziele św. Łukasza (Lublin: Polihymnia, 2000).

Paszkowski Zbigniew, Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną (Kraków: Wydawnictwo Zbigniew Paszkowski – Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011).

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. IV (Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003).

Plazaola Juan, Kościół i sztuka. Od początków do naszych dni, przeł. Magdalena Dutkiewicz-Litwiniuk (Kielce: Jedność, 2002).

Szkodoń Jan, Odpowiedzi na 101 pytań o duchowość w życiu codziennym (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003).

Szuba Bogusław, Elementy architektury i ich harmonia z przyrodą jako jeden z podstawowych warunków kształtowania otoczenia człowieka. Praca doktorska (Gliwice: Politechnika Śląska, 1992).

Szuba Bogusław, Systemy środowiskowe a lokalne otoczenie człowieka (Opole: Politechnika Opolska, 2012).

Tischner Józef, Filozofia dramatu (Paris: Editions du Dialogue, 1990).

Walczak Roman, Symbolika i wystrój świątyni chrześcijańskiej. Przewodnik po współczesnej architekturze wnętrz sakralnych według soborowych dokumentów Kościoła i aktualnego prawa kościelnego (Poznań: Wydawnictwo św. Wojciecha, 2005).

Benedykt XVI, „Fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga”, L’Osservatore Romano 10-11 (2008): 12–16.

Berger Michele, „Architettura monastica orientale”, w: Dizionario degli Istituti di Perfezione, t. 1 (Roma: Ed. Paoline, 1974), 827–871.

Miazek Jan, „Teologia świątyni”, Msza Święta 7-8 (2008): 14–16.

Miłkowski Marcin, Poczobut Robert, „Czym jest i jak istnieje umysł?”, Diametros 3 (2005): 27–55.

Norberg-Schulz Christian, „Architektura jako obraz świata”, Arché 2/2 (1990): 8–9.

Przybyszewski Stanisław, „Sny na jawie”, Zdrój 3 (1918).

Davies John Gordon, „Architettura e religione”, [w:] Enciclopedia delle religioni, t. 2, red. Mircea Eliade (Milano: Marzorati–Jaca Book, 1994), 33.

Khour Adel Theodor (red.). „Chrześcijaństwo”, w: Leksykon podstawowych pojęć religijnych (Warszawa: „Pax”, 1989).

Khour Adel Theodor (red.). „Islam”, w: Leksykon podstawowych pojęć religijnych (Warszawa: „Pax”, 1989).

Khour Adel Theodor (red.). „Judaizm”, w: Leksykon podstawowych pojęć religijnych (Warszawa: „Pax”, 1989).

Królikowski Jeremi, „Sakralne widzenie krajobrazu”, w: Sacrum w Krajobrazie, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 17 (Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, 2012), 41–46.

Lisik Adam, „Autorska prezentacja obiektów sakralnych”, w: Świątynia jest święta. Sympozjum poświęcone architekturze i sztuce sakralnej. 28 października 2006 r., red. Anna Szadkowska (Gliwice: Kuria Diecezjalna w Gliwicach, 2006), 75–92.

Lisik Adam, „Otwarte struktury architektoniczne na przykładzie wybranych realizacji autorskich projektów sakralnych”, w: Architektura, Zeszyty Politechniki Śląskiej, z. 30 (Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 1995), 53–90.

Szuba Bogusław, „Architektura przestrzenią duszy – subiektywna metafizyka chrystocentryczna”. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Architektura 39 (Gliwice: Politechnika Śląska, 2001), 49–63.

Szuba Bogusław, „Piękno i harmonia zasadą kształtowania otoczenia człowieka”, w: Piękno w architekturze. Tradycja i współczesność. Koncepcje, red. Bogusław Szuba, Tomasz Drewniak (Nysa: PWSZ w Nysie, 2018), 51–72.

Szuba Bogusław, „Wielowymiarowość znaczeniowa przestrzeni sacrum w otwartych strukturach architektonicznych Adama Lisika”, w: Adam Lisik, Architektura sakralna. Projekty i realizacje (Gliwice: Politechnika Śląska, 2010), 203–207.

Szubert-Olszewska Alicja, Azyl piękna – kościół w Ławkach, w: Adam Lisik, Symbolika w architekturze sakralnej (Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 2017), 243–245.

Augustyn, Obiektywność piękna, http://wspolnotaswietejmoniki.pl/swmonika/ pdf/augustyn_teksty.pdf (dostęp: 10.02.2019).

Biel Stanisław, Człowiek – piękno i odblask Boga, https://www.deon.pl/religia/ duchowosc-i-wiara/zycie-i-wiara/art,253,czlowiek-piekno-i-odblask-boga. html, 23.04.2015 (dostęp: 08.02.2019).

Carswell Roger, Czy nauka nie podważa Biblii?, 07.02.2017, http://www.jezus.pl/ home/czy-nauka-nie-podwaza-biblii (dostęp: 26.03.2019).

Grzywocz Krzysztof, Doświadczenie piękna, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/ TS/doswiadczenie_piekna.html#4, 05.11.2003 (dostęp: 08.02.2019).

Jan Paweł II, Człowiek – obraz Boży – istotą duchowo-cielesną, https://www. apostol.pl/janpawelii/katechezy/bog-ojciec/cz%C5%82owiek-obraz-bo%C5%BCy-istot%C4%85-duchowocielesn%C4%85 (dostęp: 01.08.2023).

Judycki Stanisław, Natura umysłu: zagadnienia podstawowe, https://www.kul.pl/files/108/Natura_umys.pdf (dostęp: 25.03.2019).

Koźlak Piotr, „…o Opatrzności Bożej”, Homo Dei 1 (2023): 1, za: https://homodei. pl/tomasz-giemza/o-opatrznosci-bozej/ (dostęp: 12.02.2024).

Norwid Cyprian Kamil, Promethidion, w: idem, Pisma wszystkie, t. III: Poematy, zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył Juliusz W.

Gomulicki (Warszawa: 1971), 9. https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/promethidion.pdf (dostęp: 12.02.2024).

Rozmowa 14, w: Bhagawad Gita. Pieśń Pana, przeł. Wanda Dynowska (Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska, 1957). https://sady.up.krakow.pl/rel.bhagawadgita.dynowska.htm#dyn14 (dostęp: 12.02.2024).

Uścinowicz Jerzy, Dialektyka znaku i symbolu w architekturze – powrót do przeszłości?, https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=214239 (dostęp: 08.02.2019).