Uwagi na temat stopnia digitalizacji i udostępnienia rękopiśmiennych ksiąg miejskich średnich i małych miast ziemi krakowskiej w XIV–XVI wieku
Abstrakt
Artykuł ukazuje problematykę związaną z korzystaniem z najstarszych rękopiśmiennych ksiąg wpisów, będących jednymi z najstarszych wytworów kancelarii miejskich. Księgi te są podstawowym źródłem do badań nad najdawniejszymi dziejami miast polskich. Artykuł miał na celu po pierwsze ukazać, jaki jest stopień zachowania tego typu źródeł, po drugie – zasygnalizować stopień udostępnienia ich kopii cyfrowych w sieci. Stosując metody opisową i indukcyjną, zarysowano stan zachowania zasobu źródłowego ksiąg rękopiśmiennych wybranych miast oraz wskazano, w jakich kolekcjach archiwalnych i bibliotecznych są one przechowywane. Określono także, czy wymienione jednostki dostępne są w formie cyfrowej. Następnie przy wykorzystaniu metody statystycznej analizowano stopień rozproszenia ksiąg miejskich oraz stopień ich digitalizacji i udostępnienia.
Uwaga została skupiona na grupie sześciu miast leżących na obszarze dawnego województwa krakowskiego, reprezentujących ośrodki średnie i małe (Biecz, Bochnia, Ciężkowice, Nowy Sącz, Olkusz, Proszowice). Przeprowadzone analizy ukazują, że stopień digitalizacji i udostępniania tych źródeł jest niezadowalający, co w połączeniu z rozproszeniem archiwaliów – znacznym w przypadku niektórych miast, zwłaszcza Olkusza – nadal stanowi pewną barierę dla badaczy wykorzystujących tego typu źródła.
Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Varia Archiwalne z Biblioteki Baworowskich, Księga ławnicza miasta Ciężkowice. Akta landwójtowsko-ławnicze, sygn. 1/396/0/-/275.
Księga radziecka i wójtowsko-ławnicza miasta Olkusza, sygn. 1/140/0/-/1.
Archiwum Narodowe w Krakowie
Akta miasta Biecza, sygn. 29/101/0/3/26. Akta miasta Bochni, sygn. 29/4001/0/2.1/10.
Archiwum Państwowe w Katowicach
Akta miasta Olkusza, Liber formularum actorum [miasta Olkusza] 15051669, sygn. 12/1204/2/1.
Księga radziecka miasta Olkusza 1599-1634, sygn. 12/1204/2/4.
Biblioteka Jagiellońska
sygn. rkp. przyb. 82/91, rkp. 1, rkp. 1108.
Biblioteka Naukowa PAU i PAN
Księga cechu powroźników miasta Bochni, rkp. 3307.
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego
Księga rachunkowa miasta Olkusza, sygn. 42.
Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni
Księga bractwa religijnego cechu kowali miasta Bochni, sygn. MB-H/1622. Księga dochodów cechu kuśnierskiego miasta Bochni, sygn. MB-H/1623.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
Lauda, constitutiones, decreta et plebiscitum ciuitatis Vlkussiensis, sygn. 9819/ II.
Fragmenty księgi radzieckiej miasta Olkusza z lat 1346–1359, sygn. 4572/III.
Księgi radzieckie kazimierskie 1369–1381 i 1385–1402. Acta consularia Casimiriensia 1369–1381, wyd. Adam Chmiel (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1932).
Najdawniejsza księga sądowa miasta Biecza, wyd. Bolesław Ulanowski (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1896).
Stanko Przemysław, „Zaginiona najstarsza księga miejska Kęt z XIV – XVI wieku”, Archiwista Polski 2 (2009): 27–42.
Wyrozumska Bożena, „Fragmenty najstarszej księgi miejskiej Olkusza”, Małopolskie Studia Historyczne 2/1 (1959): 49–57.
Bartoszewicz Agnieszka, Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012).
Bogucka Maria, Samsonowicz Henryk, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986).
Inwentarz archiwum miasta Kazimierza pod Krakowem 1335–1802, oprac. Marian Friedberg (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966).
Kiryk Feliks, Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XVI: województwo krakowskie (powiaty południowe) (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1985).
Starzyński Marcin, Średniowieczny Kazimierz. Jego ustrój i kancelaria (Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2015).
Tandecki Janusz, Średniowieczne księgi wielkich miast pruskich jako źródła historyczne i zabytki kultury mieszczańskiej (organizacja władz, zachowane archiwalia, działalność kancelarii) (Warszawa–Toruń: IS PAN, 1990).
Wyrozumska Bożena, Kancelaria miasta Krakowa w średniowieczu (Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1995).
Friedberg Marian, „Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem 1355–1802”, Archeion 36 (1962): 137–170.
Friedberg Marian, „Kancelaria miasta Krakowa do połowy XVIII wieku”, Archeion 24 (1955): 277– 304.
Golachowski Kazimierz, „Inwentarz archiwum miasta Nowego Sącza z lat 1292– 1772 (Inwentarz idealny)”, Rocznik Sądecki 3/36 (1957): 190.
Król Mateusz, Schmidt Michał, „Krakowskie libri iuris civilis z lat 1392 – 1800 na tle zachowanych rejestrów przyjęć do prawa miejskiego w Polsce i wybranych ośrodkach europejskich”, Krakowski Rocznik Archiwalny 21 (2015): 19–52.
Nabiałek Karol, „Księgi korporacji rzemieślniczych Proszowic z XV wieku: przyczynek do badań nad piśmiennictwem miejskim w średniowieczu”, Średniowiecze Polskie i Powszechne 13 (2021): 101132.
Nabiałek Karol, „Księgi miejskie Proszowic z XV–XVIII w. Studium kodykologiczne”, Archeion 120 (2019): 283–322.
Starzyński Marcin, „Nad średniowiecznymi księgami rachunkowymi miasta Krakowa”, Roczniki Historyczne 74(208): 165–178.
Bartoszewicz Agnieszka, „Średniowieczne księgi sądowe polskich miast – dzieje powstania zespołów i kolekcji”, w: Dziedzictwo utracone – dziedzictwo odzyskane, red. Anna Kamler, Dorota Pietrzkiewicz (Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2014), 159–173.
Łosowski Janusz, „Dokument i księga wpisów w społecznościach małych miast okresu staropolskiego. Problem funkcji”, w: Kultura piśmienna średniowiecza i czasów nowożytnych. Problemy i konteksty badawcze, red. Piotr Dymmel, Barbara Trelińska (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1998), 151–164.
Samsonowicz Henryk, „Średniowieczne księgi sądowe małych miast w Polsce”, w: Homines et societas: czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. Tomasz Jasiński, Tomasz Jurek, Jan Piskorski (Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1997), 447–484.
Wolff Adam, „Akta partykularne przedrozbiorowe Archiwum Głównego 1381– 1835”, w: Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, t. 1: Archiwum Główne Akt Dawnych, red. Adam Stabelski (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1957), 175–221.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Varia Archiwalne z Biblioteki Baworowskich, Księga ławnicza miasta Ciężkowice. Akta landwójtowsko-ławnicze, sygn. 1/396/0/-/275, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednost- ka/17927032 (dostęp: 15.11.2023).
Archiwum Główne Akt Dawnych, sygn. Olkusz 1, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/17727113 (dostęp: 13.11.2023).
Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta miasta Biecza, Księga przyjęć do obywatelstwa Biecza, sygn. 29/101/0/3/26, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/ jednostka/-/jednostka/13467927 (dostęp: 13.11.2023).
Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta miasta Bochni, sygn. 29/4001/0/2.1/11, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5992760 (dostęp: 13.11.2023).
Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
