Szkolnictwo elementarne w niekanonicznej diecezji pińskiej w 1797 roku
Abstrakt
Szkolnictwo elementarne prowadzone przez parafie i zakony katolickie obrządku łacińskiego na ziemiach polskich przyłączonych do Rosji w latach 1772–1795 aż do reformy systemu edukacyjnego wprowadzonej w 1803 r. nie były kontrolowane przez władze państwowe. Prowadziły one działalność na podstawie dawnego prawa polskiego lub zgodnie z zasadami wywodzącymi się z tradycji staropolskich, akceptowanymi przez władze kościelne i rodziców posyłających dzieci na naukę. Jedyną instytucją nadzorującą były władze kościelne, które zbierały informacje o stanie szkolnictwa oraz starały się wpływać na plebanów i władze zakonne, by organizowały szkoły elementarne przy każdej parafii i każdym klasztorze. Jesienią 1797 r. w niekanonicznej diecezji pińskiej funkcjonowało 147 szkółek parafialnych lub zakonnych. Szkoły te zorganizowano w 120 miejscowościach (72% ze 166 miejscowości, w których istniała świątynia parafialna lub zakonna nieparafialna). W porównaniu do stanu szkolnictwa elementarnego w ostatnich latach niepodległości Rzeczpospolitej liczba szkół znacznie wzrosła. Należy jednak pamiętać, że raporty z 1797 r. odnotowują każdą formę prowadzonego nauczania. W czasach Komisji Edukacji Narodowej nauczanie przy parafii i w klasztorach sierot i dzieci z ubogich rodzin, a także nauka prowadzona według starych wzorców traktowane byłyby jako nauczanie prywatne, nie szkoła formalna. Zwykle nie odnotowywano takich miejsc nauczania w spisach szkół. Jeśli za szkołę formalną działacze oświatowi uznawali tylko taką, której program pokrywał się z treściami zawartymi w elementarzu wydanym przez Komisję Edukacji Narodowej (nauka pisania i czytania, rachunki, katechizm i nauka powinności moralnych), to tak uczono tylko w 21 szkołach diecezji pińskiej (18%). Widoczne jest także trzymanie się przez duchowieństwo zasady, że szkoła elementarna, przeznaczona z zasady dla dzieci szlacheckich, powinna przygotowywać do nauki w szkołach wyżej zorganizowanych. Świadczy o tym prowadzenie w aż 47 placówkach nauczania języka łacińskiego (39%). W 140 szkółkach elementarnych rządcy parafii lub przełożeni zakonni odnotowali w raportach liczbę dzieci uczących się w szkołach. Jesienią 1797 r. w diecezji pińskiej uczyło się 1669 dzieci, w znakomitej większości chłopców. Do większości szkół uczęszczało kilku lub kilkunastu uczniów. Przeciętnie w szkole elementarnej diecezji pińskiej uczyło się wówczas 11,9 uczniów, czyli niewiele więcej niż w latach poprzedzających trzeci rozbiór Polski (wówczas średnio na szkołę przypadało 11,2 uczniów). Dziewczęta kształcono w 7 konwiktach prowadzonych przez zakony żeńskie, w których uczyło się 122 uczennic, według takich samych zasad jak w Polsce przedrozbiorowej. Wychowaniem i nauczaniem w nich zajmowało się 148 osób, 67 księży i zakonników oraz 81 pedagogów świeckich. Duchowni z zasady nie pobierali wynagrodzenia, uczyli bowiem w ramach obowiązków duszpasterskich. Nauczyciele świeccy za naukę w szkole byli wynagradzani przez plebanów, przełożonych zakonnych, rodziców, właścicieli ziemskich lub pobierali opłatę z funduszu kościelnego z tytułu posługi organisty lub kantora. Wynagrodzeniem za naukę mogła być pensja, dochody fundacyjne, akcydensy (opłaty okazyjne), użytkowanie ziemi ornej, sadu i ogrodu, opłaty uczniowskie, legaty pieniężne i naturalia.
Bibliografia
Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie (VUB), sygn. F2-DC 34, Rezolucye, odezwy y opinie do Rządu, Kommissyi Edukacyi Pybliczney od roku 1797.
Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie (VUB), sygn. F2-KC 524, Rapporta Wizytatora Szkół Guberniy Wołyńskiey, Podolskiey i Kijowskiey, Taynego Konsyliarza Czackiego – Roku 1804.
Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie (VUB), sygn. F2-KC 544, Instrukcja szczególna dla wizytatora szkół gubernii wołyńskiey i podolskiey na rok 1824.
Biblioteka Uniwersytecka w Wilnie (VUB), sygn. F2-KC 577, cz. 1 i 2, Fundusze na Szkoły Parafialne w Gubernij Wołyńskiey – Roku 1803.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 207, Opisanie Stanu Kościoła Klewańskiego, tak Duchownego iako Ekonomicznego podane w czasie Wizyty […] w Roku Tysiąc siedmset dziewięćdziesiąt dziewiątym.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 213b, Wizyty Jeneralne XX. Piiarów, Reformatów, Bonifratrów, Brygidek i Sióstr Miłosierdzia do r. 1799 do r. 1805.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 90, op. 1, sp. 356, Opisanie Stanu Kościoła Parochialnego Ratneńskiego tak Duchownego iako Ekonomicznego…. w Roku 1818m. Dnia 29. Miesiąca Maia.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 90, op. 2, sp. 7, Opisanie wizytacyjne kościołów parafialnych guberni wołyńskiej, 1807.
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 178, op. 4, sp. 5, Rapporta o Szkołach (1796–1806).
Państwowe Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu (DAŻO), sygn. f. 178, op. 51, sp. 14, Wizyty i Opisania Kościołów Zakonnych, 1802–1814.
Narodowe Archiwum Historyczne Białorusi w Mińsku (NIAB), sygn. f. 1781, op. 27, sp. 242, Wizyta Dekanat Postawskiego R[ok]u 1796, M[iesiąc]a Novembra Podług wydaney Informacyi od JW. Gaspara Kazimiera Kolumny Cieciszowskiego…
Narodowe Archiwum Historyczne Białorusi w Mińsku (NIAB), sygn. f. 1781, op. 27, sp. 333, [Akta wizytacji generalnej parafii dekanatu słuckiego, 1818]. Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne (RGIA), sygn. f. 822, op. 12, sp. 1, [Raporty plebanów i przełożonych zakonnych diecezji pińskiej, 1797–1798].
Beauvois Daniel, Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich, 1803–1832, t. 2: Szkoły podstawowe i średnie (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1991).
Bednarski Stanisław, Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce. Studium z dziejów kultury i szkolnictwa polskiego (Kraków: Wydawnictwo Księży Jezuitów, 1933).
Borkowska Małgorzata, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 3: Wielkie Księstwo Litewskie i Ziemie Ruskie Korony Polskiej (Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2008).
Chachaj Jacek, Łacińskie szkolnictwo parafialne na Rusi Koronnej od XVI do XVIII wieku (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2003).
Chodźko Ignacy Borejko, Diecezja mińska około 1830 roku, t. 1: Struktury parafialne, opr. i wyd. Marian Radwan (Lublin: Towarzystwo Przyjaciół KUL, 1998).
Chodźko Ignacy Borejko, Diecezja mińska około 1830 roku, t. 2: Struktury zakonne (Lublin: Towarzystwo Przyjaciół KUL, 1998).
Elementarz dla szkół parafialnych narodowych, zawieraiący I. Naukę pisania i czytania. II Katechizm. III. Naukę obyczaiową. IV. Naukę rachunków. Pierwszy raz wydany (Kraków: Szkoła Główna Koronna, 1785).
Iwaszkiewiczowa Zofia, Nauczanie arytmetyki w szkołach Komisji Edukacji Narodowej (Lwów: Książnica Polska, 1923).
Jamrożek Wiesław, Szablicka-Żak Jolanta, Szkoły w wydziale nowogródzkim, Komisja Edukacji Narodowej, t. 12, red. serii Kalina Bartnicka (Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2018).
Janicka Małgorzata, Edukacja kobiet na ziemiach polskich na przełomie XVIII i XIX wieku (Warszawa, 2017), maszynopis.
Kamińska Janina, Szkoły w wydziale litewskim, Komisja Edukacji Narodowej, t. 11, red. serii Kalina Bartnicka (Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2018).
Kasabuła Tadeusz, Ignacy Massalski biskup wileński (Lublin: Towarzystwo Przyjaciół KUL, 1998).
Kot Stanisław, Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI–XVIII w. (Lwów: Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego, 1912).
Kukulski Zygmunt, „Od wydawcy”, w: Elementarz dla szkół parafialnych narodowych z roku 1785, wyd. Zygmunt Kukulski (Lublin: Gebethner i Wolff, 1930), III–XXIII.
Kumor Bolesław, Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772–1918) (Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980).
Kurczewski Jan, Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace biskupów i duchowieństwa djecezji wileńskiej, oraz wykaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych (Wilno: Józef Zawadzki, 1912).
Litak Stanisław, Edukacja początkowa w polskich szkołach w XIII–XVIII wieku (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2010).
Marczyński Wawrzyniec, Statystyczne, topograficzne i historyczne opisanie Gubernii Podolskiey z rycinami i mappami, t. 2 (Wilno: Józef Zawadzki, 1822).
Massalski Adam, Kula Ewa, Szkoły w wydziale wołyńskim i ukraińskim, Komisja Edukacji Narodowej, t. 7-8, red. serii Kalina Bartnicka (Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2018).
Mizia Tadeusz, Szkolnictwo parafialne w czasach Komisji Edukacji Narodowej (Wrocław: Ossolineum, 1964).
Pelczar Roman, Szkolnictwo w miastach zachodnich ziem województwa ruskiego (XVI–XVIII w.) (Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, 1998).
Raporty szkół niższych i o szkołach parafialnych, 1776–1793, wyd. Teodor Wierzbicki (Warszawa, Kowalewski, 1908).
Studnicki Władysław, Polityka Rosyi względem szkolnictwa zaboru rosyjskiego.
Studyum polityczno-historyczne (Kraków: G. Gebethner i Spółka, 1906).
Szybiak Irena, Buczek Katarzyna, Szkoły w wydziale żmudzkim, Komisja Edukacji Narodowej, t. 10, red. serii Kalina Bartnicka (Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2018).
Szybiak Irena, Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim (Wrocław: Ossolineum, 1973).
Ustawy Komisyi Edukacyi Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane w Warszawie roku 1783, wyd. Stanisław Sobieski (Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1872).
Walasek Stefania, Szkoły w wydziale poleskim, Komisja Edukacji Narodowej, t. 13, red. serii Kalina Bartnicka (Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2018). Wierzbowski Teodor, Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773–1794 (Kraków: Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, 1921).
Voytekhovskaya Marina Petrovna, Istoriya obshchego obrazovaniya v Rossii, cz. 1 (Tomsk: Tomskiy gosudarstvennyy pedagogicheskiy universitet, 2013).
Zarański Stanisław, Zarys dziejów nauki czytania w celu zawiązania dydaktyki narodowej i reformy elementarza (Kraków: Księgarnia Wydawnictwa Dzieł Tanich i Pożytecznych, 1868).
Żytkowicz Leonid, Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–7 (Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, 1938).
Ambros Michał, „Zarys statystyczny szkół wydziału wileńskiego”, Ateneum Wileńskie 14/1 (1939): 145–231.
Antoni J. Dr [Józef Apolinary Rolle], „Oświata na dawnych kresach (1795–1832)”, Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do «Gazety Lwowskiej» 4 (1886): 83–96, 281–288, 378–384.
Ausz Mariusz, „The Piarist College in Vitebsk”, Studia Białorutenistyczne 13 (2019): 41–54.
Beauvois Daniel, „Adam Jerzy Czartoryski jako kurator wileńskiego okręgu naukowego”, Przegląd Historyczny 65/1 (1974): 61–85.
Bieliński Józef, „Zakłady naukowe w guberniach zachodnich do utworzenia Wileńskiego okręgu naukowego”, Kwartalnik Historyczny 16 (1902): 428–444.
Borzyszkowski Marian, „Szkoły diecezji warmińskiej w okresie od XIII do połowy XVI wieku”, Studia Warmińskie 2 (1965): 31–63.
Dębowska Maria, „Rządy biskupa Kaspra Kazimierza Cieciszowskiego w niekanonicznej diecezji pińskiej (1795–1798)”, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 100 (2013): 181–203.
Godlewski Michał, „O Kardynalacie Stanisława Siestrzeńcewicza-Bohusza”,
Kwartalnik Litewski 1/2 (1910): 13–22.
Hans Nicholas, „Polish Schools in Russia 1772–1831”, The Slavonic and East European Review 38/61 (1960): 394–415.
Kallenbach Józef, „Kuratorya Wileńska (1803–1823)”, Biblioteka Warszawska 3 (1904): 421–448.
Kamińska Janina, „Akademia Wileńska w latach 1792–1799”, Rozprawy z Dziejów Oświaty 40 (2000): 3–21.
Korczak-Siedlecka Jaśmina, „Model wychowania dziewcząt w szesnastowiecznej Polsce”, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 58 (2014): 49–71.
Kułakowski Kazimierz, „Ustawy dotyczące szkolnictwa w Rosji na przełomie XVIII i XIX w.”, Studia Teologiczne (Białystok-Drohiczyn-Łomża) 7 (1989): 57–60.
Kurczewski Jan, „Wiadomości o szkołach parafialnych w djecezjii wileńskiej”,
Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie 2 (1908): 17–64.
Majorek Czesław, „Podręczniki Komisji Edukacji Narodowej w aspekcie rozwiązań dydaktycznych”, Rozprawy z Dziejów Oświaty 16 (1973): 69–140.
Marek Gozdawa [Jan Marek Giżycki], „Kimbarówka”, Kwartalnik Litewski 4 (1910): 25–40.
Mizia Tadeusz, „Komisje porządkowe cywilno-wojskowe a szkolnictwo parafialne w okresie Sejmu Czteroletniego”, Rozprawy z Dziejów Oświaty 6 (1963): 40–92.
Mizia Tadeusz, „Przepisy dla szkół parafialnych z 1780 roku”, Rozprawy z Dziejów Oświaty 7 (1964): 22–38.
Niemiec Jan, „Z dziejów szkolnictwa jezuickiego na ziemiach Rzeczypospolitej w latach 1564–1886”, Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej 5 (1998): 263–283.
Pelczar Roman, „Klasztory żeńskie w Polsce w XVI–XVIII w. Problematyka i perspektywy badawcze”, Nasza Przeszłość 98 (1998): 95–109.
Szczepaniak Jan, „Szkoły parafialne na Podolu ok. 1830 r.”, Analecta Cracoviensia 49 (2017): 238–316.
Szylar Anna, „Ideały wychowawcze w klasztornych szkołach żeńskich w okresie potrydenckim do początków XIX wieku”, Pedagogia Christiana 2/30 (2012): 11–27.
Tkachuk Arkadiy, „Rymo-katolyts’ki parafiyal’ni shkoly v systemi osvity na Pravoberezhniy Ukrayini pershoyi chverti KHIKH stolittya”, Rocznik Lubelski 42 (2016): 33–41.
Wałęga Agnieszka, „Autorzy podręczników szkolnych Komisji Edukacji Narodowej. Próba zarysu portretu zbiorowego”, Biblioteka Współczesnej Myśli Pedagogicznej 3 (2014): 172–187.
Wołczuk Janina, „Zakonnicy jako nauczyciele języka rosyjskiego w szkołach Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1787–1832”, Roczniki Humanistyczne 36/7 (1988): 93–114.
Wołyniak [Jan Marek Giżycki], „Zniesione kościoły i klasztory rzymsko-katolickie przez rząd rosyjski w wieku XIX-tym w diecezji łuckiej, żytomierskiej i kamienieckiej (gub. wołyńskiej, kijowskiej i podolskiej)”, Nova Polonia Sacra 1 (1928): 1–312.
Zhurkovich Pavel, „Shkol’noye delo v” Zapadnoy Rossíi v” tsarstvovaníe Yekateriny II”, Zhurnal” Ministerstva Narodnago Prosveshcheníya. Novaya seríya 60/12 (1915): 296–344.
Żongołłowicz Bronisław, „Ustrój Uniwersytetu Wileńskiego (1792–1802)”, Rocznik Prawniczy Wileński 1 (1925): 194–232.
Biernatowicz Tadeusz, „Kościół i klasztor benedyktynek w Nieświeżu”, w: Sztuka Kresów Wschodnich, t. 2, red. Jan Ostrowski (Kraków: Wydawnictwo Text, 1996), 127–146.
Khasimoto Nobuya, „Uchebnaya politika Rossiyskoy imperii v Zapadnykh guberniyakh i «pol’skiy vopros» (konets XVIII v. – pervaya polovina XIX v.)”, w: Sotsial’naya transformatsiya i mezhetnicheskiye otnosheniya na Pravoberezhnoy Ukraine 19 – nachalo 20 vv., red. Kimitaka Matsuzato (Sapporo–Moskwa: Hokkaido University–Politicheskaya entsiklopediya, 2005), 132–174.
Kolendo-Korczak Katarzyna, Kaplica i klasztor Kongregacji Mariae Vitae (mariawitek) w Pińskiu, w Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. Dorota Piramidowicz (Kraków, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2016), 177–184.
Kommisye porządkowe cywilno-woyskowe woiewództw, ziem i powiatów w Koronie, nr CXIII, w Volumina Legum, t. 9 (Kraków: Akademia Umiejętności, 1889), 146–156.
„Kommissye woiewódzkie i powiatowe w Wielkim Xięstwie Litewskim”, nr CIX, w: Volumina Legum, t. 9 (Kraków: Akademia Umiejętności, 1889), 136–142. Morozowska Kamilla, „Uniwersytet Wileński i jego szkoły w latach 1795–1803”, w: Studia z dziejów Uniwersytetu Wileńskiego 1579–1979, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, z. 64, red. Kamilla Mrozowska (Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979), 63–100.
Murawiec Wiesław, Mińsk, Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. Hieronim Eugeniusz (Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo Calvarianum, 1985), 532–533.
„O dostavleníi Kommisíeyu v” Nepremennyy Sovet” polnago svedeníya o shkolakh”, sostoyashchikh” pod” yeya rasporyazheníem”, 8 III 1801”, w: Sbornik” materíalov” dlya istoríi prosveshcheníya v” Rossíi, izvlechennykh” iz Arkhiva Ministerstva Narodnago Prosveshcheníya, t. 1: Uchebnyya zavedeníya v” zapadnykh” guberníyakh” do uchrezhdeníya Vilenskago uchebnago okruga, 1783–1803, red. [Ivan Petrovich Kornilov”] (Sankt-Peterburg”: Ministerstvo narodnogo prosveshcheniya, 1893), 338–340.
„O privedeníi v” blagoustroystvo tserkvey Rimsko-Katolicheskago ispovedaníya v” Velikom” Knyazhestve Litovskom”, 6 IX 1795 g.” (nr 17 380), w: Polnoye sobraníe zakonov” Rossíyskoy imperíi c” 1649 goda, t. 23: C” 1798 po 6 noyabrya 1795, red. Mikhaíl Mikháylovich Speránskiy (Sankt Peterburg”: Tip. II Otdeleniya Sobstvennoy Yego Imperatorskogo Velichestva Kantselyarii, 1830), 763–764.
„Ob’’ ystrebovaniy ot” hrazhdanskykh” hubernatorovb” Mynskaho, Vol’ynskaho, Podol’kaho, Lytovskaho y Kurlyandskaho vedomostey o sostayaniy shkol” y pansionov”ansiykh” huberniyakh”, 19 V 1800”, w: Sbornik” materíalov” dlya istoríi prosveshcheníya v” Rossíi, izvlechennykh” iz Arkhiva Ministerstva Narodnago Prosveshcheníya, t. 1: Uchebnyya zavedeníya v” zapadnykh” guberníyakh” do uchrezhdeníya Vilenskago uchebnago okruga, 1783–1803,
red. [Ivan Petrovich Kornilov”] (Sankt-Peterburg”: Ministerstvo narodnogo prosveshcheniya, 1893), 183–184.
„Ob” uchrezhdeníi dlya Rimskago ispovedaníya v” Guberníyakh” Minskoy, Volynskoy, Podol’skoy, Bratslavskoy i Voznesenskoy dvukh” Yeparkhíy, pod” naimenovaníem” Pinskoy i Letichevskoy, 6 IX 1795 g.” (nr 17 379), w: Polnoye sobraníe zakonov” Rossíyskoy imperíi c” 1649 goda, t. 23: C” 1798 po 6 noyabrya 1795, red. Mikhaíl Mikháylovich Speránskiy (Sankt-Peterburg”: Tip. II Otdeleniya Sobstvennoy Yego Imperatorskogo Velichestva Kantselyarii, 1830), 761–762.
„Przepis dla szkół parafialnych, 1774”, w: Ustawodawstwo szkolne czasów Komisji Edukacji Narodowej. Rozporządzenia, ustawy pedagogiczne i organizacyjne (1773–1793), zebrał, wstępem i przypisami opatrzył Józef Lewicki (Kraków: M. Arct, 1925), 16–23.
Szylar Anna, „«Wychowanie dobre i z młodości ćwiczone». Wzorce osobowe uczennic szkół klasztornych w XVII i XVIII wieku”, w: Wzorce osobowe w dawnej literaturze i kulturze polskiej, red. Bernadetta M. Puchalska-Dąbrowska, Elżbieta A. Jurkowska (Białystok: Wydawnictwo Literacko--Naukowe „Prymat”, 2018), 195–214.
Urban Wacław, „Szkolnictwo małopolskie od XVI do XVIII wieku”, w: Nauczanie w dawnych wiekach. Edukacja w średniowieczu i na progu ery nowożytnej. Polska na tle Europy, red. Wojciech Iwańczak, Krzysztof Brachy (Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 1997), 67–70. W[eyssenhoff] Józef, „Duniłowicze”, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. 2 (Warszawa: Kasa im. Józefa Mianowskiego, 1881),226.
Witkowski Rafał, „Klasztor cysterek w Kimbarówce”, w: Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, red. Andrzej M. Wyrwa, Antoni Kiełbasa, Józef Swastek (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2004), 899–907.
Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
