Padwa jako punkt odniesienia kultury polskiej

Abstrakt

Autor przedstawia przyczyny, dla których Padwa odgrywała szczególnie dużą rolę w systemie zagranicznej edukacji młodzieży polsko-litewskiej w XVI i pierwszych dekadach XVII w. Podkreśla znakomitą renomę tamtejszej uczelni oraz wysoki poziom jej profesury, a także dogodne położenie geograficzne i dobre kontakty polityczne Wenecji z Rzecząpospolitą. Zwraca jednak uwagę na malejącą frekwencję polskich studentów w drugiej połowie XVII i w XVIII w. oraz wskazuje ewentualne przyczyny tego zjawiska. Odnotowuje też zmianę składu społecznego studiującej młodzieży, w obrębie której stopniowo malała liczba zainteresowanych zdobywaniem wiedzy oraz umiejętności mających w przyszłości być podstawą aktywności zawodowej, natomiast coraz większą grupę stanowili przedstawiciele rodów magnackich i szlacheckich, dla których pobyt w Padwie był tylko częścią Grand Tour, czyli ogólnopoznawczego objazdu najważniejszych centrów europejskich. Lektura wspomnień z podróży, na trasie których znalazła się Padwa, potwierdziła tę obserwację. Tamtejsze doświadczenia przybyszy z Rzeczypospolitej pozwalają ponadto na wyodrębnienie i opisanie różnych rodzajów wyjazdów edukacyjnych, a także zrekonstruowanie naukowo-turystycznych oczekiwań kolejnych generacji przyjeżdżających do Padwy oraz uporządkowanie obserwacji, jakich na miejscu dokonywali. Przejrzenie pamiętników szlacheckich oraz innych źródeł narracyjnych niezwiązanych bezpośrednio z podróżami, a także wybranych diariuszy sejmowych oraz pism politycznych dodatkowo pozwoliło uporządkować konteksty, w jakich Padwa funkcjonowała w staropolskiej przestrzeni publicznej. Uniwersytet, początkowo bardzo eksponowany, stopniowo przestaje być stałym i oczywistym punktem odniesienia oraz przedmiotem opisu, coraz częściej natomiast pojawiają się nawiązania do jego znakomitej przeszłości. Potwierdzona zatem została nie tylko intensywna, choć stopniowo raczej malejąca polska obecność w Padwie, lecz także stała, skutecznie przekazywana kolejnym pokoleniom, wiedza o dokonaniach edukacyjnych padewskiego ośrodka akademickiego, co uznać można za istotę stopniowej ewolucji pojęcia Padwy w świadomości mieszkańców Rzeczypospolitej.