Padova come punto di riferimento della cultura polacca
Abstract
L’autore presenta le ragioni per cui Padova svolse un ruolo particolarmente importante nel sistema di istruzione straniera della gioventù polaccolituana nel XVI e nei primi decenni del XVII secolo. Sottolinea eccellente reputazione dell’università di Padova e alto livello dei suoi professori, nonché la favorevole posizione geografica ed i buoni contatti politici tra Venezia e la Repubblica di Polonia. Tuttavia, richiama l’attenzione sulla diminuzione della frequenza degli studenti polacchi nella seconda metà del XVII e nel XVIII secolo e individua possibili cause di tale fenomeno. Inoltre, rileva il cambiamento nella composizione sociale della gioventù studentesca, all’interno della quale il numero delle persone interessate ad acquisire conoscenze e competenze che sarebbero state la base per l’attività professionale nel futuro, diminuì gradualmente, mentre un gruppo sempre più numeroso era costituito da rappresentanti di famiglie magnatizie e nobili, per i quali il soggiorno a Padova era solo una parte del Grand Tour, ovvero un tour cognitivo generale dei più importanti centri europei. La lettura dei ricordi dei viaggi, in cui Padova si trovava di percorso, ha confermato la suesposta osservazione. Le esperienze dei visitatori provenienti dalla Repubblica di Polonia ci permettono altresì di distinguere e descrivere diverse tipologie di viaggi di istruzione, nonché di ricostruire le aspettative scientifiche e turistiche delle successive generazioni di visitatori di Padova e di sistemare le osservazioni da loro effettuate sul posto. L’esame dei diari della nobiltà e di altre fonti narrative non direttamente collegate ai viaggi, nonché di diari parlamentari e scritti politici selezionati, ci ha inoltre permesso di sistemare i contesti in cui Padova funzionava nello spazio pubblico dell’antica Polonia. L’università, inizialmente molto esposta, cessò gradualmente di essere un punto di riferimento e un oggetto di descrizione permanente e ovvio, mentre i riferimenti al suo illustre passato apparivano sempre più frequenti. In questo modo, non solo si confermò l’intensa, seppur gradualmente decrescente, presenza polacca a Padova, ma anche la costante, efficacemente tramandata alle generazioni successive, conoscenza dei risultati formativi del centro accademico padovano, che può essere considerata l’essenza della graduale evoluzione del concetto di Padova nella mente degli abitanti della Repubblica di Polonia.
Literaturhinweise
Archiwum nacji polskiej w Uniwersytecie Padewskim, t. I: Metryka nacji polskiej w Uniwersytecie Padewskim (1592–1745), a cura di Henryk Barycz, Karolina Targosz (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971).
Billewicz Teodor, Diariusz podróży po Europie w latach 1677–1678, a cura di Marek Kunicki-Goldfinger (Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004).
Černín Heřman Jakub, Na cestĕ za Alpy a Pyreneje. Cestovní deník Heřmana Jakuba Černina z let 1678-1682, a cura di Zdenĕk Hojda, Eva Chodĕjovská, Milena Hajná, Alexandra Tesařiková (Praha: Nakladatelství Lidové noviny, 2014).
Charkiewicz Juwenalis, Dyjariusz podróży hiszpańskiej z Wilna do miasta Walencyi na Kapitułę Jeneralną Zakonu Mniejszych Braci św. Franciszka, to jest Bernardynów, odprawionej w roku 1768, a cura di Bogdan Rok (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998).
Chrapowicki Jan Antoni, Diariusz, t. II, a cura di Tadeusz Wasilewski (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988).
[Dunin-Borkowscy Rozalia i Stanisław] Podróż europejska Rozalii i Stanisława Dunin-Borkowskich, a cura di Małgorzata Wrześniak, Małgorzata Ewa Kowalczyk (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2018).
Estienne Charles, Lexicon historicum, geographicum ac poeticum (Paris: Jacquin Francois, 1620).
[Kleczewski Stanisław] Stanislai Kleczewski Itinerarium Romanum (1750), Podróż Rzymska, a cura di Marian Chachaj, Bogdan Rok (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016).
Kochanowski Jan, „Satyr, albo Dziki Mąż”, in Jan Kochanowski, Dzieła polskie, t. 1, a cura di Julian Krzyżanowski (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967).
Kossowicz Jan Michał, Diariusz podróży po Europie (1682–1688), a cura di Anna Markiewicz (Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2017).
Kraszewski Józef Ignacy, Kartki z podróży, 1858–1864, a cura di Paweł Hertz (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977).
Kremer Józef, Podróż do Włoch, t. 2: Opisanie Wenecyi – Padwa – Werona (Warszawa: Nakładem i drukiem S. Lewentala, 1878).
[Lanhaus] Jacobi Lanhaus Opis podróży. Itinerarium (1768–1769), a cura di Bogdan Rok, Marian Chachaj (Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka, 2014).
[Ługowski] Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach, 1639–1643, a cura di Krystyna Muszyńska (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974).
Matuszewicz Marcin, Diariusz życia mego, t. 1-2, a cura di Bohdan Królikowski, Zofia Zielińska (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986).
Morawska Teofila Konstancja z Radziwiłłów, Diariusz podróży, 1773–1774, a cura di Bogdan Rok (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002).
[Opalińscy] Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata, Łukasza, 1641-1653, a cura di Roman Pollak (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957).
Ossoliński Jerzy, Pamiętnik, a cura di Władysław Czapliński (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976).
Ossoliński Zbigniew, Pamiętnik, a cura di Józef Długosz (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983).
Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, cz. 1: 1629–1671, cz. 2: 1672–1674, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia 21, a cura di Franciszek Kluczycki (Kraków: Akademia Umiejętności, 1880-1881).
Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy, 1648–1668. Publicystyka – eksorbitancje – projekty – memoriały, t. I-III, a cura di Stefania Ochmann-Staniszewska (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989; Oficyna Wydawnicza Volumen, 1990–1991).
Platerowa Katarzyna z Sosnowskich, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785–1786, a cura di Małgorzata Ewa Kowalczyk (Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2013).
Radziwiłł Albrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1, a cura di Adam Przyboś, Roman Żelewski (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980).
Sobieski Jakub, Peregrynacja po Europie [1607–1613] i Droga do Baden [1638], a cura di Józef Długosz (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991). Vorbek-Lettow Maciej, Skarbnica pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV, a cura di Władysław Czapliński (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968).
Wiszniewski Michał, Podróż do Włoch, Sycylii i Malty, a cura di Henryk Barycz (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982).
[Zawadzki Remigiusz] Diarium itineris Remigii Zawadzki Romam pro capitulo generali peregrinantis (1750), Diariusz podróży Remigiusza Zawadzkiego pielgrzymującego do Rzymu na kapitułę generalną (1750), a cura di Marian Chachaj (Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka, 2014).
[Zawisza Krzysztof] Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666– 1721), a cura di Julian Bartoszewicz (Warszawa: Drukarnia Gazety Polskiej Jan Zawisza, 1862).
Backvis Claude, Szkice o kulturze staropolskiej, a cura di Andrzej Biernacki (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975).
Czapliński Władysław, Długosz Józef, Podróż młodego magnata do szkół. Studium z dziejów kultury XVI i XVII w. (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969).
Dobrowolski Witold, Podróż do Włoch Elżbiety Lubomirskiej i Stanisława Kostki Potockiego. Geneza łańcuckiej kolekcji starożytności (Warszawa–Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Wydawnictwo Tako, 2020).
Lenart Mirosław, „Padewczycy” a kształtowanie się humanistycznych wzorców w polskiej kulturze umysłowej, in Sens humanistyki dzisiaj, a cura di Jerzy Brzozowski, Agnieszka Hennel-Brzozowska, Mirosław Lenart (Kraków: Wydawnictwo Scriptum, 2016).
Lenart Mirosław, „Relacje i zapiski dotyczące pobytu w Padwie peregrynantów z terenu dawnej Rzeczypospolitej w źródłach polskich i włoskich (XVI-XVII w.)”, in Memuarystyka w dawnej Polsce, a cura di Piotr Borek, Dariusz Chemperek, Anna Nowicka-Struska (Kraków: Collegium Columbinum, 2016).
Negro Piero del, The University of Padua. Eight Centuries of History (Padova: Signum Padova Editrice, 2001–2003).
Windakiewicz Stanisław, Padwa (Kraków: F. Kluczycki, 1891).
Windakiewicz Stanisław, „I polacchi a Padova”, in Omaggio dell’Accademia Polacca di Scienze e Lettere all’Universita di Padova nel settimo centenario della sua fondazione (Cracovia: Tipografia dell’Università, 1922): 1–34.
Quirini-Popławska Danuta, „Podróże polskich duchownych do Padwy w XV i XVI wieku; wstępne rozpoznanie”, in Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, a cura di Danuta Quirini-Popławska, Łukasz Burkiewicz (Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, 2014), 225–253.
Quirini-Popławska Danuta, „Studia Polaków na Uniwersytecie Padewskim w XV i XVI wieku. Stan badań oraz wstępne hipotezy”, in Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU, vol. 21, a cura di Jan Machnik, Irena Stawowy-Kawka (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2013), 19–30.
Quirini-Popławska Danuta, „Nieznana Matriculazione Università Legista Polona Uniwersytetu Padewskiego z lat 1591–1598”, Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne PAU 25 (2017): 13–26.
Tygielski Wojciech, „«Patavium virum me fecit» – Padova come luogo di formazione delle anitiche élite polacche”, Italica Wratislaviensia 12/1 (2021): 21–46.
Copyright (c) 2025 University Ignatianum in Cracow

Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.