Edukacja klasyczna drogą ku prawidłowemu myśleniu i słusznemu działaniu – o jej narzędziach i macierzy kulturowej

Abstrakt

Celem niniejszego tekstu jest próba opisania najtrwalszego z metaprogramów edukacyjnych ukształtowanych w naszym kręgu kulturowym, nazywanego edukacją klasyczną. Wskażemy zdumiewającą trwałość formuły edukacji, którą Grecy nazywali paideią, a Rzymianie – humanitas. Przyjrzymy się temu, jaką drogę przeszły owe praktyki szkolne, poczynając od ich narodzin w starożytnej Grecji, do ich rozwiniętej, w komplet siedmiu sztuk wyzwolonych, postaci. Pokrótce opiszemy narzędzia służące usprawnieniu władz intelektualnych człowieka, których dostarczyła nam ta forma edukacji. Pokażemy też fundament oraz strukturę edukacji klasycznej, wpisując w nią również to, co nazwaliśmy macierzą kulturową, tj. kanon autorów. W tekście tym spróbujemy się zmierzyć z błędnymi, naszym zdaniem, wyobrażeniami dotyczącymi rozumienia edukacji klasycznej. Chociażby tymi, które zdają się przeakcentowywać jej komponent historyczno-filologiczny, zapoznając aspekt propedeutyczny względem wiedzy całościującej i wymiaru mądrościowego, do którego prowadzić miała taka edukacja. Wskażemy także na moment zerwania, z którym mamy do czynienia w dziejach edukacji europejskiej – było to zapoznanie orientacji metafizycznie i teologicznej i powiązana z tym utrata fundamentu antropologicznego, harmonijnie łączącego aspekt biologiczny, rozumność oraz wymiar życia społecznego wynikającego z ludzkiej natury. W sytuacji trwającego od dawna poszukiwania innej niż encyklopedyczna zasady wykształcenia ogólnego to właśnie edukacja klasyczna jawi się jako właściwa droga do prawidłowego myślenia i słusznego działania, a jej implementacja do współczesnych realiów edukacyjnych jest możliwa, a nawet konieczna. Tekst ten stoi na pograniczu historii i filozofii wychowania. Te dwa aspekty widoczne są zarówno w odniesieniu do zastosowanej metody, jak i w wykorzystanej bibliografii (przywołane zostały tylko te pozycje, które bezpośrednio zostały wykorzystane podczas przygotowywania tego artykułu).