Edukacja katolickiego szlachcica
Projekty i modele w Padwie i w Polsce
Abstrakt
W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XV wieku kardynał Giovanni Francesco Commendone (1524–s1584) i jego sekretarz Antonio Maria Graziani (1537–1611) otrzymali ważne papieskie misje na ziemiach niemieckich i polskich, zdobywając głębokie zrozumienie sytuacji politycznej i religijnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Rolę tych dwóch papieskich dyplomatów podkreślają ich archiwa polityczne, niezwykły zbiór dokumentów, który jest obecnie przedmiotem projektu badawczego „The Nuncio’s Secret Archives: Papal Diplomacy and European Multi-denominational Societies Before the Thirty Years’ War” (NSA), finansowanego przez włoskie Ministerstwo Edukacji Wyższej i Badań Naukowych. Ta bogata dokumentacja w szczególności podkreśla znaczenie Padwy w sieci relacji nawiązanych przez Commendonego i Grazianiego. Często wracali oni do swojego miasta uniwersyteckiego podczas przerw pomiędzy misjami w rejonie Alp, biorąc udział w kręgach i spotkaniach oraz spotykając się z weneckimi patrycjuszami, profesorami i zagranicznymi studentami. W tym kontekście szczególne znaczenie ma korespondencja między Grazianim a polskim studentem Mikołajem Tomickim – synem zamożnego szlachcica, który przystąpił do ruchu reformatorskiego. Równoległa lektura listów pisanych przez Grazianiego i tych pisanych przez Tomickiego ujawnia projekt edukacyjny oferowany młodemu Polakowi przez dwóch papieskich wysłanników. Co więcej, rzuca ona światło na perspektywę Commendonego i Grazianiego, w której dyplomacja i kultura były ze sobą ściśle powiązane.
Bibliografia
Graziani Archive, Vada (Livorno), Fondo Antonio Maria Graziani (AGV, FAMG), 62B.
Kenneth Spencer Research Library of Kansas University, Lawrence, GrazianiCommendone Collection, ms. 87, 23r-25v.
New York Public Library, Manuscript and Archive Division, MssCol 603, G.F. Commendone, Diplomatic Correspondence, 1563–1565.
Acta Nuntiaturae Polonae, III/1: Aloisius Lippomano (1555-1557), ed. Henryk Damian Wojtyska (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1993).
Poggiani Giulio, Epistolae et orationes alim collectae ad Antonio Maria Gratiano nunc ab Hieronymo Lagomarsinio e Societate Jesu adnotationibus illustratae ac primum editae (Rome: Generoso Salomoni, 1758).
Spicilegium Romanum, VIII, ed. Angelo Mai et al. (Rome: Tipografia del Collegio Urbano, 1842).
Barycz Henryk, Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia (1440-1600) (Kraków: Nakł. Polskiej Akademii Umiejętności, 1938).
Bem Kazimierz, Calvinism in the Polish Lithuanian Commonwealth 1548-1648.
The Churches and the Faithful (Leiden–Boston: Brill, 2020).
Bonora Elena, Giudicare i vescovi. La definizione dei poteri nella Chiesa postridentina (Rome–Bari: Laterza, 2007).
Cipriani Giovanni, La mente di un inquisitore. Agostino Valier e l’Opusculum De cautione adhibenda in edendis libris (1589-1604) (Firenze: NICOMP, 2008).
Odrzywolska-Kidawa Anna, Biskup Piotr Tomicki (1464–1535). Kariera polityczna i kościelna (Warszawa: Semper, 2004).
Pietras Tomasz, Oporowscy herbu Sulima. Kariera rodziny możnowładczej w późnośredniowiecznej Polsce (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014).
Pizzorusso Giovanni, Governare le missioni, conoscere il mondo nel XVII secolo.
La Congregazione de Propaganda Fide (Viterbo: Settecittà, 2018). Pociūtė Dainora, La Riforma in Lituania (Turin: Claudiana, 2021).
Almasi Gabor, “Studenti padovani in Europa centrale e orientale nel Cinquecento”, in Stranieri. Itinerari di vita studentesca tra XIII e XVIII secolo, ed. Maria Cristina La Rocca, Giulia Zornetta (Rome: Donzelli editore and Padova University Press, 2022), 165–181.
Barzazi Antonella, “Fuori dalle aule: circoli e accademie”, in Libertas. Tra religione, politica e saperi, ed. Andrea Caracausi, Paola Molino, Dennj Solera (Roma: Donzelli editore and Padova University Press, 2022), 121–136.
Barzazi Antonella, “Vielmi, Girolamo”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 99 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 2020), 209-211.
Benzoni Gino, “Dolfin, Giovanni”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 40 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1991), 511–519.
Biedrzvcka Agnieszka, “Tomicki, Mikołai”, in Polski słownik biograficzny, 54 (Warszawa-Kraków: IH-PAN, 2022), 326-328.
Bonora Elena, “Comprendre et décrire un autre monde. Le voyage d’un nonce dans l’Europe des confessions et du pluralisme religieux (1560-62)”, in Le Langage et la foi dans l’Europe des Réformes, ed. Tiphaine GuillabertMadinier, Julien Ferrant (Paris: Classiques Garnier, 2019), 215–224.
Caccamo Domenico, “Commendone, Giovanni Francesco”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 27 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1982), 606–613.
De Caro Gaspare, “Caligari, Giovanni Andrea”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 16 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1973), 711–717.
Koller Alexander, “Lippomano, Luigi”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 65 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 2005), 243–246.
Kosthorst Lotte, “Studiare trans Alpes. La mobilità degli studenti di area germanica verso lo Studio di Padova (XV-XVII secolo)”, in Stranieri. Itinerari di vita studentesca tra XIII e XVIII secolo, ed. Maria Cristina La Rocca, Giulia Zornetta (Rome: Donzelli editore e Padova University Press, 2022), 51–62.
Marsili Marcella, “Graziani, Antonio Maria”, in Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 58 (Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, 2002), 801–804.
Miziołek Jerzy, “The Bishop Piotr Tomicki Chapel in the Cracow Cathedral, and its Altarpiece Depicting «The Adoration of the Magi»”, in Die Jagiellonen. Kunst und Kultur einer europäischen Dynastie an der Wende zur Neuzeit, ed. Dietmar Popp, Robert Suckale (Nürnberg: Germanisches Nationalmuseum, 2002), 385–394.
Nuovo Angela, “The Creation and Dispersal of the Library of Gian Vincenzo Pinelli,” in Books on the Move. Tracking Copies through Collections and the Book Trade, ed. Robin Myers, Michael Harris, Giles Mandelbrote (Newcastle–London: Oak Knoll Press–British Library, 2007), 39–67.
Solera Dennj, Valente Michaela, “La Patavina libertas nell’età della Controriforma”, in Libertas. Tra religione, politica e saperi, ed. Andrea Caracausi, Paola Molino, Dennj Solera (Roma: Donzelli editore and Padova University Press, 2022), 167–184.
“Tomicki, Jan”, in Encyklopedia katolicka, vol. 19 (Lublin: TNCUL, 2013), 767.
Bonora Elena, “Come s’egli non fusse al mondo. Paolo IV e l’Europa”, Tiempos modernos 37/2 (2018): 361–386.
Bonora Elena, “Gli archivi segreti del nunzio”, Riforma e movimenti religiosi 12 (2022): 177–184.
McCuaig William, “Andreas Patricius, Carlo Sigonio, Onofrio Panvinio, and the Polish Nation of the University of Padua”, History of Universities 3 (1983): 87–100.
Piacentini Marcello, “Qualche nota sul soggiorno padovano di Mikołai Tomicki e di alcuni suoi connazionali”, Romanica Cracoviensia 2023: 349–359.
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
