Filozoficzna krytyka literacka Stanleya Cavella
Zarys metody
Abstrakt
Stanley Cavell (1926–2018) jest jednym z tych filozofów, którzy świadomie wychodząc od założenia wzajemnego dopełniania się filozofii i literatury, rozwijają swą refleksję teoretyczną na przecięciu obu tych dziedzin, traktując ową refleksję jako formę pisarstwa. W opinii Cavella literatura w niczym nie ustępuje poznawczo filozofii w kategoriach wartości poznawczych. Cavell posuwa się nawet do zakwestionowania zasadności sztywnego, nieprzezwyciężalnego podziału na te dwie dziedziny, zaś własne pisarstwo określa mianem krytyki epistemicznej, będącej swego rodzaju krytyką literacką. Choć sam wywodzi się ze szkoły analitycznej, Cavell pozostaje niezwykle krytyczny wobec tej tradycji filozofowania, zarzucając jej, jak sam to ujmuje, „zapomnienie o ludzkim głosie”, utratę kontaktu z rzeczywistością, jak również wyalienowanie się z życia – ostatecznie nazywając filozofię analityczną „dyscypliną najbardziej obcą życiu i pisaniu”. Równocześnie sam zwraca się ku tradycji kontynentalnej, próbując połączyć te dwie odmienne tradycje intelektualne w ramach własnej refleksji filozoficznej. Tak oto Cavell sytuuje się na skrzyżowaniu rozmaitych obszarów i nurtów intelektualnych, zaś jego pole badawcze jest niezwykle szerokie i zróżnicowane – obejmuje filozofię, literaturę, film, teatr i muzykę. W niniejszym artykule zamierzam skupić się na kilku wybranych aspektach dzieła Cavella, nadal nie do końca rozpoznanych w ramach poświęconych mu studiów – takich jak użytek z pojęć filozoficznych oraz wybrane metody, wykorzystywane przez Cavella do interpretacji tekstów literackich, jak problem parafraz, metoda literalizacji języka (w kontekście Cavellowskiej analizy Końcówki Becketta), problem dzieła otwartego, zagadnienie zwyczajności związane z Cavellowską wersją filozofii języka potocznego (w kontekście wybranych cech filozofii Wittgensteina). Pod koniec tekstu kilka uwag poświęcam również hermeneutyce Cavella i sugeruję kontekst, w jakim można ją powiązać z innymi nurtami filozofii, zwłaszcza z filozofią Innego, wypracowaną przez Emmanuela Levinasa.
Bibliografia
Austin John Langshaw, “A Plea for Excuses: The Presidential Address”, Proceedings of the Aristotelian Society, New Series 57 (1956-1957): 1-3.
Bakhtin Mikhail Mikhailovich, Problems of Dostoevsky's Poetics, ed. and trans. Caryl Emerson (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984).
Bearn Gordon, “Staging Authenticity: A Critique of Cavell’s Modernism,” Philosophy and Literature 24/2 (2000): 294-311.
Bell Millicent, Shakespeare’s Tragic Skepticism (Yale and London: Yale University Press, 2002).
Bernstein Charles, “Reading Cavell Reading Wittgenstein,” Boundary 2, 9/2 (1981): 295–306.
Blumenberg Hans, “Speech Situation and Immanent Poetics (1966)” in idem, History, Metaphors, Fables (Ithaca: Cornell University Press, 2020): 449-468.
Borradori Giovanna, “American Philosopher. An Apology for Skepticism”, in eadem, American Philosopher, Conversations with Quine, Davidson, Putnam, Nozick, Danto, Rorty, Cavell, MacIntyre, and Kuhn (Chicago: University of Chicago Press, 1994).
Bradshaw Graham, Shakespeare’s Scepticism (Brighton: Harvester 1987).
Bruns Gerald L., “Stanley Cavell’s Shakespeare”, Critical Inquiry 16/ 3 (1990): 612-632.
Cavell Stanley, “The Investigations’ Everyday Aesthetics of Itself”, in The Literary Wittgenstein, eds. John Gibson, Wolfgang Huemer (London – New York: Routlege, 2004).
Cavell Stanley, A Pitch of Philosophy. Autobiographical Exercises (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1994);
Cavell Stanley, Conditions Handsome and Unhandsome: The Constitution of Emersonian Perfectionism (Chicago: Univ. of Chicago Press, 1990);
Cavell Stanley, Disowning Knowledge: In Seven Plays of Shakespeare (Cambridge: Cambridge University Press, 2003);
Cavell Stanley, In Quest of the Ordinary: Lines of Skepticism and Romanticism (Chicago: University of Chicago Press, 1988);
Cavell Stanley, Little Did I Know. Excerpts from Memory (Stanford: Stanford University Press, 2010).
Cavell Stanley, Must We Mean What We Say? A Book of Essays (Cambridge: Cambridge University Press, 1976);
Cavell Stanley, The Claim of Reason (New York: Oxford University Press, 1979);
Cavell Stanley, The Senses of Walden (New York: The Viking Press, 1972);
Critchley Stanley, “Cavell’s «Romanticism» and Cavell’s Romanticism”, in Contending with Stanley Cavell, ed. Russel B. Goodman (Oxford: Oxford University Press, 2005);
Eco Umberto, The Role of the Reader: Explorations in the Semiotics of Texts (Bloomington: Indiana University Press, 1984).
Filipczuk Magdalena, “Epistemological Reading”: Stanley Cavell’s Method of Reading Literature, The Polish Journal of Aesthetics 43/4 (2016): 65-83.
Filipczuk Michał, „Shakespeare and Skepticism. Stanley Cavell’s Interpretation of Skepticism in Othello”, Zagadnienia Rodzajów Literackich 61/1 (2018): 25-36.
Filipczuk Michał, „Szekspir a sceptycyzm. Otello w interpretacji Stanleya Cavella”, IDEA – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych 29/1 (2017): 240-263
Fischer Michael, Stanley Cavell and Literary Skepticism (Chicago: University of Chicago Press, 1989);
Gould Timothy, Hearing things (Chicago: University of Chicago, 1998): 53-84,
Literature and Philosophy. A Guide to Contemporary Debates, ed. David Rudrum (London: Palgrave MacMillan, 2006).
Mulhall Stephen, Stanley Cavell: Philosophy’s Recounting of the Ordinary (Oxford: Oxford Univ. Press, 1994);
Noggle James, “The Witgensteinian Sublime”, New Literary History 27/4 (1996): 605-619.
Pierce Robert B., “Shakespeare and the Ten Modes of Scepticism”, Shakespeare Survey 46 (1993): 145-158;
Reading Cavell, eds. Alice Crart, Shieh Sanford (London: Routledge, 2006);
Richard Eldridge and Bernard Rhie, eds. Stanley Cavell and Literary Studies: Consequences of Skepticism (New York: Continuum, 2011)
Rorty Richard, ”Philosophy as a Kind of Writing: an Essay on Derrida” in idem, Consequences of Pragmatism (Essays: 1972-1980) (Minneapolis, University of Minnesota Press, 1982)
Rudrum David, Stanley Cavell and the Claim of Literature (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1974);
“Stanley Cavell’s Wittgenstein,” in Redrawing the Lines: Analytic Philosophy, Deconstruction, and Literary Theory, ed. Reed Way Dasenbrock (Minneapolis: Univ. of Minnesota Press, 1989): 49-60.
Ludwig Wittgenstein, Philosophical Investigations, transl. G. Anscombe, Blackwell Publishing 1986.
Zarębianka Zofia, “Filozofia wobec literatury. Literatura wobec filozofii. Warianty wzajemnych odniesień. Rekonesans”, Filo-Sofija 34 (2016): 141-152.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
