Mądrość jako przejaw dojrzałości osobowościowej
Abstrakt
Mądrość jest wyjątkową cechą psychologiczną, współcześnie szeroko analizowaną w naukach humanistycznych. Od około 30 lat problematyka mądrości jest dyskutowana w literaturze psychologicznej. Pomimo wielu opracowań, nie wypracowano dotąd jednej klarownej definicji tej zmiennej. Celem artykułu jest dokonanie przeglądu psychologicznych definicji mądrości. Większość proponowanych ujęć definicyjnych można zgrupować w czterech kategoriach. Pierwsza grupa obejmuje definicje traktujące mądrość jako układ osobowościowych właściwości bądź kompetencji. Druga traktuje mądrość jako pozytywny rezultat ludzkiego rozwoju. Trzecia traktuje ją jako złożony system wiedzy o sensie życia i sposobach życia, a więc wiedzy pragmatycznej. Ostatnia, czwarta grupa traktuje mądrość jako proces, który wyłania się w kontekście realnego życia. Wielu autorów zwraca uwagę, że mądrości warunkowana jest dobrze zintegrowaną strukturą.
Bibliografia
Allport GW (1961), "Pattern and Growth in Personality" Holt, Rinehart and Winston.
Ardelt M (2004), "Wisdom as Expert Knowledge System: A Critical Review of a Contemporary Operationalization of an Ancient Concept" (47(4)), pp. 257-285.
Atchley RC (1997), "Everyday Mysticism: Spiritual Development in Later Life" (4(2)), pp. 123-134.
Baltes PB, Dittmann-Kohli F and Dixon RA (1984), "New Perspectives on the Development of Intelligence in Adulthood: Toward a Dual-Process Conception and a Model of Selective Optimization with Compensation", In Life-Span Development and Behavior. Vol. 6, pp. 33-76. Academic Press.
Baltes PB, Glück J and Kunzmann U (2002), "Wisdom: Its Structure and Function in Regulating Successful Life Span Development", In Handbook of Positive Psychology. , pp. 327-347. Oxford University Press.
Baltes PB and Staudinger UM (2000), "Wisdom: A Metaheuristic (Pragmatic) to Orchestrate Mind and Virtue Toward Excellence" (55), pp. 122-136.
Chandler MJ and Holliday SG (1990), "Wisdom in a Postapocalyptic Age", In Wisdom: Its Nature, Origins, and Development. , pp. 121-141. Cambridge University Press.
Clayton VP (1982), "Wisdom and Intelligence: The Nature and Function of Knowledge in the Later Years" (15(4)), pp. 315-323.
Clayton VP (1975), "Erikson's Theory of Human Development as it Applies to the Aged: Wisdom as contradictory cognition" (18), pp. 119-128.
Erikson EH (2002), "Dopełniony cykl życia" Dom Wydawniczy Rebis.
Erikson EH, Erikson JM and Kivnick HQ (1986), "Vital Involvement in Old Age" W.W. Norton and Company.
Frankl VE (1978), "Homo patiens" Instytut Wydawniczy PAX.
Gałdowa A (2005), "Rozwój i kryteria dojrzałości osobowej", In Psychologiczne i egzystencjalne problemy człowieka dorosłego. , pp. 41-56. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gurba E (2011), "Wczesna dorosłość", In Psychologia rozwoju człowieka. , pp. 287-311. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen-Niejodek I and Gruszczyńska E (2004), "Wymiar duchowy człowieka, jego znaczenie w psychologii zdrowia i jego pomiar" (1), pp. 15-31.
Holliday SG and Chandler MJ (1986), "Wisdom: Explorations in Adult Competence" Kargel.
Karelitz TM, Jarvin L and Sternberg RJ (2010), "The Meaning of Wisdom and its Development throughout Life", In The Handbook of Lifespan Development, Vol. 1: Cognition, Biology, and Methods. , pp. 837-881. John Wiley and Sons.
Kałużna-Wielobób A (2014), "Psychologiczne koncepcje mądrości" (68(4)), pp. 63-79.
Kohlberg L (1973), "The Claim to Moral Adequacy of a Highest Stage of Moral Judgment" (18), pp. 630-646.
Kramer DA (1990), "Conceptualizing Wisdom: The Primacy of Affect-Cognition Relations", In Wisdom: Its Nature, Origins, and Development. , pp. 279-313. Cambridge University Press.
Kramer DA (2000), "Wisdom as a Classical Source of Human Strength: Conceptualization and Empirical Inquiry" (19), pp. 83-101.
Kunzmann U (2007), "Różne podejścia do dobrego życia: emocjonalno-motywacyjny wymiar mądrości", In Psychologia pozytywna w praktyce. , pp. 284-301. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Labouvie-Vief G (1990), "Wisdom as Integrated Thought: Historical and Developmental Perspectives", In Wisdom: Its Nature, Origins, and Development. , pp. 52-83. Cambridge University Press.
Maslow AH (1990), "Motywacja a osobowość" Instytut Wydawniczy PAX.
McCrae RR and Costa PT (2005), "Osobowość dorosłego człowieka: Perspektywa teorii pięcioczynnikowej" Wydawnictwo WAM.
Meeks TW and Jeste DV (2009), "Neurobiology of Wisdom: A Literature Overview" (66(4)), pp. 355-365.
Oleś PK (2011), "Psychologia człowieka dorosłego: Ciągłość - zmiana - integracja" Wydawnictwo Naukowe PWN.
Peterson C and Seligman MEP (2004), "Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification" Oxford University Press, American Psychological Association.
Pietrasiński Z (2001), "Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu" Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Płużek Z (1991), "Psychologia pastoralna" Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy.
Rathunde K (1995), "Wisdom and Abiding Interest: Interviews with Three Noted Historians in Later Life" (2(3)), pp. 159-172.
Reznitskaya A and Sternberg RJ (2007), "Jak nauczyć podopiecznego mądrego myślenia: program „Edukacja dla mądrości”", In Psychologia pozytywna w praktyce. , pp. 132-152. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rogers CR (2002), "O stawaniu się osobą" Dom Wydawniczy Rebis.
Staudinger UM, Dorner J and Mickler C (2005), "Wisdom and Personality", In A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives. , pp. 191-219. Cambridge University Press.
Sternberg RJ (1990), "Wisdom and its Relations to Intelligence and Creativity", In Wisdom, its Nature, Origins, and Development. , pp. 142-159. Cambridge University Press.
Sternberg RJ (2003), "Wisdom, Intelligence, and Creativity Synthesized" Cambridge University Press.
Sternberg RJ (1998), "A Balance of Theory and Wisdom" (2), pp. 347-365.
Sternberg RJ (1985), "Implicit Theories of Intelligence, Creativity, and Wisdom" (49(3)), pp. 607-627.
Straś-Romanowska M (2011), "Późna dorosłość", In Psychologia rozwoju człowieka. , pp. 326-350. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Straś-Romanowska M (2002), "Starzenie się jako kontekst rozwoju duchowego człowieka", In Ludzie starsi w trzecim tysiącleciu: Szanse - nadzieje - zagrożenia. , pp. 27-34. Uniwersytet Trzeciego Wieku.
Takahashi M and Overton WF (2005), "Cultural Foundations of Wisdom: An Integrated Developmental Approach", In A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives. , pp. 32-60. Cambridge University Press.
Uchnast Z (2006), "Mądrość: inteligencja praktyczna - kompetencja osobowa", In Psychologia kliniczna okresu dzieciństwa i adolescencji. , pp. 53-68. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Yang S-Y (2008), "A Process View of Wisdom" (15(2)), pp. 62-75.
(2000), "Duchowy rozwój człowieka: Fazy życia, osobowość, wiara, religijność : Stadialne koncepcje rozwoju w ciągu życia" Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
(2000), "The Psychology of Mature Spirituality: Integrity, Wisdom, Transcendence" Routledge.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
