The Tower as a Symbol of Axis Mundi and Axis Personae
Abstract
Referencing the concepts of “thing” (M. Heidegger, Ch. Norberg-Schulz), this paper presents the symbolism of architectural and existential spaces as records of human spiritual transformation. In European culture, the spatial and axiological order is based on a vertical reference, establishing a connection to the center (axis mundi). This order gives meaning and unity to beings and harmonizes the relationship between the earth and the sky, i.e., what is below man (nature) and what is above him (God). The tower is an architectural form that manifests the unity between humans and the paternal figure of the sacred. The tower introduces a normative spatialsymbolic reference into the universe. Three modules can be distinguished within it. Its extreme parts show the relationship with the earth (the body) and heaven (the moral order). Between them, there is a spatial and functional layer in which human life takes place. This three-part system and the manner in which “down” and “up” occur within corresponds to the levels of the human spirit, according to G. Bachelard: what is prehuman (non-human), what is human, and what is superhuman. Hidden and unobjectified emotions, desires, drives, and needs (the foundations, basement, and dungeon) are situated at the base of personal life. From them grow human activities directed towards the world (dwelling), which should be directed through the axiological center (axis personae, conscience) towards the divinity that transcends man (the roof, the dome). In Calderón’s drama, the tower plays the roles of a place of isolation and imprisonment, as well as a pedagogical experiment. Emotionally, this place is filled with the father’s fear of the son and the son’s hatred of him. It also becomes a place of radical transformation for the main character. Using Zygmunt as an example, I analyze the regressive-progressive dynamics of human spirituality. This process involves transcending and restraining nature and is accompanied by the objectification of faults, the assimilation of errors, and experience of suffering. I demonstrate that in this process transforms the antagonistic father-son relationship, which is influenced by Christian symbolism depicting a just and merciful father and an obedient son.
References
Anderson Bernhard W., From Creation to New Creation. Old Testament Perspectives (Minneapolis: Fortress Press, 1994).
Arystoteles, Poetyka, przeł. Henryk Podbielski (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983).
Baczyńska Beata, Dramaturg w wielkim teatrze historii. Pedro Calderón de la Barca (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005).
Bałus Wojciech, Gotyk bez Boga. W kręgu znaczeń symbolicznych (Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu UMK, 2011).
Calderón de la Barca Pedro, Życie snem, przeł. Józef Szujski (Lwów: Gubrynowicz i Schmidt, 1882).
Dąbrowski Kazimierz, Osobowość i jej kształtowanie poprzez dezintegrację pozytywną (Warszawa: Polskie Towarzystwo Higieny Powszechnej, 1975).
Descartes René, Medytacje o pierwszej filozofii, przeł. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie (Kęty: Wydawnictwo ANTYK, 2001).
Elzenberg Henryk, „Tragizm”, w Pisma estetyczne (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie), 249–268.
Фёдоров Николай Ф., Собрание сочинений в четырех томах (Москва: Прогресс, 1995), t. 2-3.
Foucault Michael, Le „non“ du père, w Dits et Écrits I (1954-1969) (Paris: Gallimard, 1994), 189–203.
Frankl Victor, Homo patiens. Próba wyjaśnienia sensu cierpienia, przeł. Roman Czernecki, Józef Morawski (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984).
Grygiel Stanisław, W kręgu wiary i kultury (Warszawa–Kraków: Michalineum, 1990).
Harbison Robert, Zbudowane, niezbudowane i nie do zbudowania. W poszukiwaniu znaczenia architektonicznego, przeł. Barbara Gadomska (Warszawa: Murator, 2001).
Heidegger Martin, Hölderlins Hymne „Der Ister” (Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1984).
Krasicki Jan, Człowiek i Bóg w tradycji rosyjskiej (Kraków: Homini, 2012). Krenz Jacek, Architektura znaczeń (Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 1997).
Lévinas Emannuel, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. Małgorzata Kowalska (Warszawa: PWN, 1998).
Milczarek Michał, Z martwych was wskrzesimy. Filozofia Nikołaja Fiodorowa (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013).
Nitschke Claudia, Der öffentliche Vater. Konzeptionen paternaler Souveränität in der deutschen Literatur (1755-1921) (Berlin–Boston: De Gruyter, 2012).
Norberg-Schulz Christian, Genius loci. Towards a Phenomenology of Architecture (New York: Rizzoli, 1979).
Norberg-Schulz Christian, Bycie, przestrzeń, architektura, przeł. Barbara Gadomska (Warszawa: Murator, 2000).
Pasierb Janusz St., Pionowy wymiar kultury (Kraków: Wydawnictwo Znak, 1983).
Patočka Jan, Heretical Essays in the Philosophy of History, przeł. Erazim Kohák (Chicago and LaSalle: OPEN COURT, 1996).
Platon, Hippiasz Mniejszy. Hippiasz Większy, przeł. Władysław Witwicki (Warszawa: Wydawnictwo Recto, 1992).
Ratzinger Joseph, Wprowadzenie w chrześcijaństwo, przeł. Zofia Włodkowa (Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006).
Ricoeur Paul, Zło: wyzwanie rzucone teologii, przeł. Ewa Burska (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1992).
Ricoeur Paul, Filozofia osoby, przeł. Małgorzata Frankiewicz (Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 1992).
Risé Claudio, Ojciec. Niezgoda na nieobecność, przeł. Dariusz Chodyniecki (Kielce: Jedność, 2005).
Sarna Nahum M., Understanding Genesis. Heritage of Biblical Israel (New York: Schocken Books, 1970).
Sedlmayr Hans, Verlust der Mitte, (Salzburg–Wien: Otto Müller Verlag, 1998). Sloterdijk Peter, Kryształowy pałac. O filozoficzną teorię globalizacji, przeł. Borys
Cymbrowski, (Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2011).
Sloterdijk Peter, Musisz życie swe odmienić, przeł. Jerzy Janiszewski (Warszawa: PWN, 2014).
Tischner Józef, Filozofia dramatu (Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006).
Bachelard Gaston, „Dom rodzinny i dom oniryczny”, w Wyobraźnia poetycka, przeł. Henryk Chudak, Anna Tatarkiewicz (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975), 301–330.
Baczyńska Beata, „Życie jest snem i Książę Niezłomny, czyli dwa «polskie» dramaty Pedra Calderóna de la Barca”, w Arcydzieła literatury hiszpańskiej. Dziesięć wykładów, red. Magda Potok (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016), 131–158.
Galarowicz Jan, „Aksjologia domu jako przestrzeni duchowej”, w Powrót do wartości (Kraków: Pertrus, 2011), 185-203.
Heidegger Martin, „Wozu Dichter?”, w Holzwege (Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 1977), 169–220.
Heidegger Martin, „…poetycko mieszka człowiek…”, w Odczyty i rozprawy, przeł. Janusz Mizera (Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2002), 165–181.
Rymkiewicz Jarosław Marek, „Co to jest imitacja?”, w Pedro Calderón de la Barca, Życie jest snem, imitował Jarosław Marek Rymkiewicz (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971), 5–12.
Rewers Ewa, „Podążając za Cassirerem: moc i przemoc metafory”, w Symbol a rzeczywistość, red. Bolesław Andrzejewski (Poznań: Wydawnictwo UAM, 1996).
Schrade Ulrich, Wolniewicz Bogusław, Zubelewicz Jan, „Dom jako wartość duchowa”, w Bogusław Wolniewicz, Filozofia i wartości II (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2018), 163–185.
Szymik Stefan, „«Wieża Babel» P. Breughla czytana oczami biblisty”, w Biblia kodem kulturowym Europy, red. Stefan Szymik, (Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013), 71–86.
Adamczyk Dariusz, „Występek mieszkańców całej ziemi w świetle Księgi Rodzaju (11, 1-9)”, Poznańskie Studia Teologiczne 25 (2011): 57–83.
Eloy Cichocka Marta, „Życie to sen: Calderón w nowej odsłonie”, Przekładaniec 31 (2015): 182–200.
Goliński Janusz K, „«Do smaczniejszego snu przysposobienia…» Igraszki oniryczne Stanisława Herakliusza Lubomirskiego (?)”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne. Filologia Polska 38 (1995): 7–24.
Borchmeyer Dieter, Schiller. Die Tragödie vom verlorenen Vater, https://literaturkritik.de/id/8136 (dostęp: 10.09.2023).
Copyright (c) 2025 Ignatianum University in Cracow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
