The Relation of Natural Sciences to Philosophy and Theology in the Views of Stanisław Ziemiański, S.J.
A Reconstruction and Attempt at a Polemic
Abstract
The purpose of this article is to discuss the views of Fr. Stanisław Ziemiański, S.J., on the significance of the natural sciences for philosophy and theology on top of the relationship between natural science, philosophy and theology. On the background of Ziemiański’s theodicy position proposed within the framework of his natural theology, how he uses the data of natural sciences in his philosophical research is presented. Ziemiański takes a position that is characterized by caution and even by maintaining a certain kind of distance from the view of the world created by modern natural sciences. In particular, he does not share the philosophical interpretation of the scientific image of the world, which would lead to pan-evolutionism extended to the entire history of the universe. Against the background of the contemporary positions of numerous Polish representatives of theistic evolutionism, coming from Catholic intellectual communities, who try to reconcile evolution with creation on the grounds of philosophy, Fr. Ziemiański’s views are less typical and are undoubtedly distinguished by this anti-evolutionist feature. The analysis of Fr. Ziemiański’s position began with the reconstruction of his theoretical-cognitive and methodological approach concerning the status of natural sciences, philosophy, and theology, as well as the images of material reality they provide. In the following part, selected issues are discussed within the area of relations between natural sciences and theology, which were taken up by Ziemiański, particularly the problems concerning the origin of the universe and the origin of life. Then an attempt is made to reconstruct a more general view of the relationship between science and religion (natural sciences and theology) in connection with the way Ziemiański approached the issues of, a.o. the controversy creationism – evolutionism, the question of the moment of animation of the human fetus and original sin, suffering and death. In conclusion, some of Ziemiański’s statements are criticized and polemically discussed. The common ground for these comments is the importance of the impact of the metaphysical assumptions made on the interpretation and use of scientific data in forming a philosophical and theological view of the world.
References
Bugajak Grzegorz, „Pojęcie przypadku i jego zastosowanie w analizach teorii naukowych”, w: Filozofia przyrody współcześnie, red. Monika Kuszyk-Bytniewska, Andrzej Łukasik (Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2010), 235–245.
Bugajak Grzegorz, Latawiec Anna, Lemańska Anna, Świeżyński Adam, Kazimierz Kloskowski (Polska Filozofia Chrześcijańska XX wieku, tom 3) (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2019).
Darowski Roman, „Stanisław Ziemiański SJ, filozof, teolog, pieśniarz”, w: 40 lat filozofii w Uczelni Papieskiej w Krakowie, red. Jarosław Jagiełło (Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, 2018), 193–214.
Kloskowski Kazimierz, Między ewolucją a kreacją (Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1994).
Kowalczyk Stanisław, „Zarys filozoficznej twórczości prof. dra hab. Stanisława Ziemiańskiego SJ”, w: Philosophiae et Musicae. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 75-lecia urodzin księdza profesora Stanisława Ziemiańskiego SJ, red. Roman Darowski (Kraków: Ignatianum – WAM, 2006), 67–74.
Lemańska Anna, „Lubański Mieczysław”, w: Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. 1, red. Andrzej Maryniarczyk i in. (Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011), 892–894.
Lubański Mieczysław, „Ewolucja a przypadek”, w: Stwarzanie i ewolucja, red. Janina Buczkowska, Anna Lemańska (Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2002), 96–108.
Sagan Dariusz, Metodologiczno-filozoficzne aspekty teorii inteligentnego projektu (Zielona Góra: Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2015).
Sagan Dariusz, Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych (Warszawa: Wydawnictwo Megas, 2008).
Świeżyński Adam, „Cierpienie i śmierć jako elementy struktury świata”, w: Problemy współczesnej tanatologii, t. 10, red. Jacek Kolbuszewski (Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 2006), 29–34.
Świeżyński Adam, Filozofia cudu. W poszukiwaniu adekwatnej koncepcji zdarzenia cudownego (Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2012).
Tomasz z Akwinu, O wieczności świata. Teksty i studia, tłum. Andrzej Pokulniewicz (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2003).
„Z biegiem dni, z biegiem lat… Ze Stanisławem Ziemiańskim rozmawia Roman Darowski”, w: Philosophiae et Musicae. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 75-lecia urodzin księdza profesora Stanisława Ziemiańskiego SJ, red. Roman Darowski (Kraków: Ignatianum – WAM, 2006), 217–228.
Ziemiański Stanisław, „Celowość według Arystotelesa i św. Tomasza”, w: W poszukiwaniu istoty życia. Pamięci ks. prof. Szczepana Ślagi, red. Grzegorz Bugajak, Anna Latawiec (Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2005), 159–176.
Ziemiański Stanisław, „Między nadprzyrodzonym a filozoficznym obrazem Boga”, w: Rozum i wiara mówią do mnie. Wokół encykliki Jana Pawła II „Fides et ratio”, red. Krzysztof Mądel (Kraków: Wydawnictwo WAM, 1999), 55–71.
Ziemiański Stanisław, Śladami życiowej i ideowej wędrówki znad Wisłoka nad Wisłę (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2021).
Ziemiański Stanisław, Teologia naturalna. Filozoficzna problematyka Boga (Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, 1995).
Ziemiański Stanisław, „Wprowadzenie”, do José Maria Riaza Morales, w: Kościół i nauka. Konflikt czy współpraca?, tłum. Szymon Jędrusiak (Kraków: WAM, 2003), 5–9.
Ayala Francisco J., „Darwin’s greatest discovery: Design without designer”, Proceedings of the National Academy of Sciences 104 (2007), Suppl. 1: 8567–8573. Heller Michał, „Konieczność i przypadek w ewolucji Wszechświata”, Studia Philosophiae Christianae 46 (2010) 1: 17–24.
Kukowski Jarosław, „Uwagi w sprawie tzw. strzałki czasu”, Studia Philosophiae Christianae 26 (1990)1: 23–40.
Lenartowicz Piotr, Ziemiański Stanisław, „Życie – porządkujący ruch materii”, Znak 32 (1980): 203–215.
Ługowski Włodzimierz, „O dwóch pułapkach kreacjonizmu”, Filozofia Nauki 9 (2001) 2: 31–41.
Miller Kenneth R., „Odpowiedź na biochemiczny argument z projektu”, tłum. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2/3 (2005/2006): 97–119.
Pabjan Tadeusz, „Czy nauka dowodzi istnienia Boga? Naukowa apologetyka Piusa XII”, Studia Philosophiae Christianae 45 (2009) 2: 277–294
Pius XII, „Le prove dell’esistenza di Dio alla luce della scienza naturale moderna”, Acta Apostolicae Sedis 44 (1952): 31–43.
Rahner Karl, „Erbsünde und Evolution”, Concilium 3 (1967): 459–465. Smentek Izabella, „Świętych obcowanie na przykładzie zakonu kartuzów”, Warszawskie Studia Teologiczne 27 (2014) 2: 283–300.
Smolińska Natalia, „Moment animacji płodu jako element dyskusji o dopuszczalności aborcji w Kościele katolickim”, Prawo Kanoniczne 61 (2018) 4: 79–91. Sosińska Patrycja, Mikuła-Pietrasik Justyna, Książek Krzysztof, „Molekularne podstawy komórkowego starzenia: fenomen Hayflicka 50 lat później”, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 70 (2016): 231–242.
Stwora Tomasz, „Próby interpretacji nauki o grzechu pierworodnym w świetle teorii ewolucji w teologii katolickiej”, Studia Ełckie 14 (2021): 453–468.
Świeżyński Adam, „Od idei samorództwa do teorii abiogenezy kosmicznej. Zarys systematyzacji teorii dotyczących pochodzenia życia”, Studia Philosophiae Christianae 52 (2016) 3: 131–153.
Świeżyński Adam, „Sprawozdanie z sympozjum naukowego ‘Stwarzanie i ewolucja. Pogodzone bliźniaki?’, UKSW 23.10.2000 r.”, Studia Philosophiae Christianae 37 (2001) 1: 227–232.
Ziemiański Stanisław, „Czy istnieje więcej niż jeden Bóg?”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie 1991–1992 (Kraków 1993), 157–172.
Ziemiański S., „Filozofia wobec tajemnicy śmierci. Sprawozdanie ze spotkania jezuitów filozofów (JESPHIL) w Cluj (Rumunia) w dniach 31 VIII – 4 IX 2006 r.”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum w Krakowie 12 (2006): 189–204.
Ziemiański S., „Filozoficzne implikacje ortodoksyjnej interpretacji teorii kwantów”, Forum Philosophicum 3 (1998): 77–95.
Ziemiański S., „Filozoficzne uwarunkowania poznania Boga”, Horyzonty Wiary (1990) 2: 5–25.
Ziemiański S., „Grzechy cudze”, Posłaniec Serca Jezusowego 144 (2015): 37–40. Ziemiański S., „Jedna czy wiele dusz?”, Forum Philosophicum 9 (2004): 73–92. Ziemiański S., „Kilka uwag w związku z „Refleksjami” Jolanty Koszteyn”, Forum Philosophicum 9 (2004): 107–110.
Ziemiański S., „Nauki przyrodnicze a filozofia Boga”, Studia Philosophiae Christianae 40 (2004) 2: 107–121.
Ziemiański S., „Platonizm w pieśniach kościelnych”, Musica Ecclesiastica 15 (2020): 79–88.
Ziemiański S., „Possibility – Actuality – God”, Forum Philosophicum, 8 (2003): 35–48.
Ziemiański S., „Prawo wzrostu entropii w kosmologii relatywistycznej”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie 1988 (Kraków 1989), 135–154.
Ziemiański S., „Problem złożenia bytów z substancji i przypadłości w świetle współczesnej fizyki”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie 1990 (Kraków 1991), 25–36.
Ziemiański S., „Spór między kreacjonizmem a ewolucjonizmem”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie 1989 (Kraków 1990), 107–123.
Ziemiański S., „Spór o przygodność”, Forum Philosophicum 2 (1997): 255–261. Ziemiański S., „The Relation Between Science and Philosophy of God”, Studia Aloisiana 4 (2003) 1: 313–320.
Ziemiański S., „Time and Its Philosophical Implications”, Forum Philosophicum. International Journal for Philosophy 13 (2008) 1: 69–82.
Ziemiański S., „Uwagi na temat krytyki dowodów za istnieniem Boga w książce L. Kołakowskiego Jeśli Boga nie ma”, Rocznik Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie 1995–1996 (Kraków 1996), 173–185.
Ziemiański S., „Związek argumentu kinetycznego z argumentem entropologicznym”, Studia Philosophiae Christianae 7 (1971) 2: 277–295.
Copyright (c) 2022 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
