The Split of the Vyshnia Sejmik of 1597
Abstract
The purpose of the article is an in-depth analysis of the causes and consequences of the 1597 split of the Sejmik of Vyshnia, with a focus on the political and social relations covering the territory of the former Ruthenian province and the main political actors of the events: Stanisław Stadnicki of Łańcut, Stanisław Żółkiewski and Jan Zamoyski. Despite the relatively abundant source material in the form of letters, protests and parliamentary journals, Jan Rzonca’s only serious attempt to study the subject fell far short, narrowing the topic of the breakdown of the sejmik to the area of its influence on the deliberations of the subsequent Sejm and the general condition of the state. The critical analysis of the surviving sources carried out in this article has made it possible to reconstruct the deliberations of the Vyshnia Sejmik to a large extent, to determine the exact causes of its breakup, and to link the events that took place at it with the political breakthrough that took place in the Ruthenia province at the end of 1597, in the form of a local alliance between Jan Zamoyski and Stanisław Stadnicki of Łańcut. Exploring the background of the above agreement and the reasons for its failure, on the other hand, allowed us to better understand Stadnicki’s motivations in the first years of the 17th century, during his private war with Zamoyski’s supporters: Jan Szczęsny Herburt and Jan Tomasz Drohojowski. In addition, the article attempts to unravel the problem of the participation of mercenary soldiers in the sejmik and to examine their actual influence on the deliberations. The theory, indiscriminately accepted until now, personally blaming Hetman Stanisław Żółkiewski for the breakdown of the sejmik seems exaggerated, to say the least, completely ignoring the self-policing attitude of the mercenaries serving in the army and their rights as nobility to participate in the public life of the Republic.
References
Archiwum Główne Akt Dawnych.
Archiwum Zamoyskich.
Rkps 190, 247, 639, 707, 2859.
Diariusze sejmowe z roku 1597, wyd. E. Barwiński, Scriptores Rerum Polonicarum, t. 20 (Kraków: Wydawnictwo Komisyi Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie, 1907).
Lauda Sejmikowe t. 1 Lauda wiszeńskie 1572–1648 r. wyd. Antoni Prochaska (Lwów: Drukarnia E. Winiarza, 1909).
Niesiecki Kasper, Herbarz Polski 2, 4, 5, 7–9, wyd. Jan Nepomucen Bobrowicz (Lipsk: Drukiem i Nakładem Breitkopfa i Hartela, 1839–1845).
Solikowski J.-D., Krótki pamiętnik rzeczy polskich, wyd. Władysław Syrokomla (Warszawa: Książka i Wiedza, 2019).
Volumina Legum 2, wyd. Józafat Ohryzko (Petersburg: Drukiem Józafata Ohryzko, 1859).
Byliński Janusz, „Stadnicki zw. Diabłem łańcuckim Stanisław”, w: PSB 41 (Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 2002).
Choińska-Mika Jolanta, Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998).
Drohojowski Jan, Kronika Drohojowskich cz. 1 (Kraków: W.L. Anczyca i Spółka, 1904).
Janiszewska-Mincer Barbara, Rzeczpospolita Polska w latach 1600–1603 (Narastanie konfliktu między Zygmuntem III Wazą a stanami) (Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, 1984)
Kaniewska Ilona, „Orzechowski h. Oksza Walenty”, w: PSB 23 (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Polska Akademia Nauk, 1979).
Kaniewska Ilona, Uruszczak Wacław, Ferenc Marek, Byliński Janusz, Posłowie Koronni 1493–1600 (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2013).
Konopczyński Władysław, Chronologia sejmów polskich 1493–1793 (Kraków: Wydawnictwo Akademii Umiejętności w Krakowie, 1948).
Kotarski Henryk, „Krasicki h. Rogala Stanisław”, w: PSB 15 (Wrocław–Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 1970).
Kowalska Halina, „Ligęza z Bobrku h. Półkozic Mikołaj”, w: PSB 17 (Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk: Polska Akademia Nauk, 1972)
Kowalska Halina, „Ożga z Ossy h. Rawicz Piotr”, w: PSB 24 (Wrocław–Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 1979).
Król Andrzej, Sejmik ziem lwowskiej, przemyskiej i sanockiej w Sądowej Wiszni za panowania Wazów (1587–1668) (Przemyśl: Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, 2018).
Lepszy Kazimierz, „Drohojowski Jan Tomasz”, w: PSB 5 (Kraków: Polska Akademia Nauk, 1939–1946).
Łozinski Władysław, Prawem i Lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi za panowania Zygmunta III (Lwów: Księgarnia H. Altenberga, 1903).
Opaliński Edward, „Mniszech z Wielkich Kończyc Jerzy”, w: PSB 21 (Wrocław– Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 1976).
Przyboś Adam, „Ligęza z Bobrku h. Półkozic Mikołaj Spytek”, w: PSB 17 (Wrocław–Warszawa–Kraków-Gdańsk: Polska Akademia Nauk, 1972).
Rzońca Jan, Rzeczpospolita Polska w latach 1596–1599. Wybrane zagadnienia polityki wewnętrznej i zagranicznej (Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1990). Rzońca Jan, Sejmy z lat 1597 i 1598. Część I bezowocny sejm z 1597 roku (Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989).
Sokołowski Wojciech, Politycy złotego wieku. Małopolscy przywódcy szlachty i parlamentarzyści w latach 1574–1605 (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997).
Urwanowicz Jerzy, „Wojsko Rzeczypospolitej wobec polityki (na tle postaw armii europejskich)”, w: Dziedzictwo pierwszej Rzeczypospolitej w doświadczeniu politycznym Polski i Europy, ed. J. Ekes (Nowy Sącz: Wydział Studiów Politycznych, 2005).
Gałuszka Justyna, „Sędzia ziemski przemyski Walenty Orzechowski – zapomniany bohater sejmu lubelskiego 1569 roku”, Rocznik Przemyski 57 Literatura i Język 2 (2021): 35–44.
Kempa Tomasz, „Konflikt między kanclerzem Janem Zamoyskim a książętami Ostrogskimi i jego wpływ na sytuację wewnętrzną Rzeczypospolitej w końcu XVI wieku”, Socium: al’manah social’noï istoriï 9 (2010): 67–96.
Rzońca Jan, „Spór o prawomocność wyboru posłów wiszeńskich na sejmie 1597 r.”, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu Historia 23 (1986): 13–22.
Tygielski Wojciech, „Stronnictwo, które nie mogło przegrać”, Przegląd Historyczny 76/2 (1985): 207–231.
Urbaniak Violetta, „Jan Zamoyski i jego ludzie w przededniu sejmu 1605 r.” Miscellanea Historico-Archivistica 5 (1995): 1–17.
Copyright (c) 2022 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
