Metoda genealogii uzasadniającej
Zarys problematyki
Abstrakt
W ciągu około trzydziestu ostatnich lat w filozofii anglojęzycznej pojawiło się nowe rozumienie metody genealogicznej. Rosnąca grupa autorów, odwołująca się do pionierskiej książki Knowledge and The State of Nature. An Essay in Conceptual Synthesis Edwarda Craiga (1990), proponuje, twórczo wykorzystuje i poddaje refleksji metodologicznej tak zwaną genealogię uzasadniającą (GU). GU polega na konstrukcji quasi-historycznej, naturalistycznej i funkcjonalistycznej narracji na temat genezy i ewolucji wspólnotowej praktyki konceptualnej, np. wykorzystywania w życiu społecznym pewnej idei. GU ma za zadanie wyjaśnienie i jednocześnie rekomendację („uzasadnienie”) tej praktyki. Celem artykułu jest prezentacja metody GU i jej wstępna analiza krytyczna. Ma on następującą strukturę: we wstępie przedstawiam podstawowe różnice pomiędzy GU i dotychczasowym, domyślnym, subwersywnym rozumieniem metody genealogicznej; w pierwszej części analizuję najważniejsze założenia GU, czyli historycyzm, naturalizm metodologiczny i funkcjonalizm; w drugiej części rekonstruuję – dla ilustracji – zastosowanie GU w wyjaśnianiu i uzasadnianiu pozytywnej oceny i traktowania jako cnót różnych form wierności prawdzie (M. Fricker, B. Williams); w trzeciej części omawiam trzy podstawowe zarzuty wobec GU: zarzut fikcji, zarzut błędu genetycznego i zarzut instrumentalizmu. O ile mi wiadomo, ta problematyka nie doczekała się dotychczas opracowania w polskiej literaturze akademickiej.
Bibliografia
Craig Edward, Knowledge and The State of Nature. An Essay in Conceptual Synthesis (New York: Oxford University Press, 1990).
Foot Philippa, Virtues and Vices and Other Essay in Moral Philosophy (New York: Oxford University Press, 2002).
Foucault Michel, Language, Counter-Memory, Practice: Selected Essays and Interviews, red. D.F. Bouchard, tłum. Donald F. Bouchard, Sherry Simon (New York: Cornell University Press, 1977/1996).
Fricker Miranda, Epistemic Injustice. Power & the Ethics Of Knowing (New York: Oxford University Press, 2007).
Głąb Anna, Literatura a poznanie moralne. Epistemologiczne podstawy krytyki literackiej (Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016).
Hume David, Dialogi o religii naturalnej. Naturalna historia religii, tłum. Anna Hochfeld (Warszawa: PWN, 1962).
Koopman Colin, Genealogy as a Critique. Foucault and the Problems of Modernity (Bloomington: Indiana University Press, 2013).
Kymlicka Will, Współczesna filozofia polityczna. Wprowadzenie, tłum. Andrzej Pawelec (Kraków: Wydawnictwo Znak, 1998).
MacIntyre Alasdair, Three Rival Versions of Moral Enquiry. Encyclopaedia, Genealogy, and Tradition (Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1990). Nietzsche Fryderyk, Z genealogii moralności, tłum. Leopold Staff (Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2003).
Pijas Paweł, Etyka i kontyngencja. Bernarda Williamsa projekt etyki antyteoretycznej (Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2021).
Queloz Matthieu, The Practical Origins of Ideas. Genealogy as Conceptual Reverse-Engineering (New York: Oxford University Press, 2021).
Szutta Natasza, Czy istnieje coś, co zwiemy moralnym charakterem i cnotą? (Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2017).
Williams Bernard, Truth and Truthfulness. An Essay in Genealogy (New Jersey: Princeton University Press, 2002).
Bevir Mark, „What is Genealogy?”, Journal of the Philosophy of History 2 (2008): 263–275.
Craig Edward, „The Practical Explication of Knowledge”, Proceedings of the Aristotelian Society. New Series 87 (1986/1987): 211–226.
Faulkner Paul, „A Genealogy of Trust”, Episteme 3 (2007): 305–321.
Fricker Miranda, „Scepticism and the Genealogy of Knowledge. Situating Epistemology in Time”, Philosophical Papers 37 (1) (2008): 27–50.
Judycki Stanisław, „Epistemologia XX wieku: Przegląd stanowisk”, Roczniki Filozoficzne 46/47 (1998/1999): 6–66.
Klement Kevin C., „When is Genetic Reasoning Not Fallacious”, Argumentation 16 (2002): 383–400.
Koopman Colin, „Foucault`s Historiographical Expansion: Adding Genealogy to Archaeology”, Journal of the Philosophy of History 2 (2008): 338–362.
Kusch Martin, McKenna Robin, „The Genealogical Method in Epistemology”, Synthese 197 (2020): 1057–1076.
Pieniążek Paweł, „Dwie genealogie: Nietzsche/Foucault”, Sztuka i Filozofia 16 (1999): 37–58.
Pijas Paweł, „Aretologiczna interpretacja (chrześcijańskiej) wiary religijnej”, Roczniki Filozoficzne 67 (1) (2019): 97–118.
Prescott-Couch Alexander, „Genealogy and the Structure of Interpretation”, Journal of Nietzsche Studies 46 (2) (2015): 239–247.
Queloz Matthieu, „How Genealogies Can Affect the Space of Reasons?”, Synthese 197 (5) (2020): 2005–2027.
Srinivasan Amia, „Genealogy, Epistemology and Worldmaking”, Proceedings of the Aristotelian Society 119 (2) (2019): 127–156.
Biłgorajski Piotr, „Eksperymenty myślowe w literaturze science fiction”, w: Dialogi filozoficzno-literackie. Antologia tekstów, red. Jolanta Prochowicz (Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015).
Craig Edward, „Genealogies and The State of Nature”, w: Bernard Williams. Contemporary Philosophy in Focus, red. Alan Thomas (New York: Cambridge University Press, 2007), 181–200.
Dutilh-Novaes Catarina, „Conceptual Genealogy for Analytic Philosophy”, w:
Beyond The Analytic-Continental Divide. Pluralist Philosophy in the Twenty-First Century, red. Jeffrey A. Bell, Andrew Cutrofello, Paul M. Livingston (New York: Routledge, 2015), 75–108.
Pritchard Duncan, „The Genealogy of the Concept of Knowledge and Anti-luck Virtue Epistemology”, w: Conceptions of Knowledge, red. Stefan Tolksdorf (Berlin: de Gruyter, Berlin, 2012), 159–177.
Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
