Czynniki warunkujące dostępność przestrzeni miejskiej dla wszystkich
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza i porównanie kluczowych uwarunkowań skuteczności w systemowym wdrażaniu projektowania uniwersalnego w przestrzeni miejskiej. W badaniach wyjaśniono pojęcia systemowości i skuteczności, a także omówiono niezbędne kryteria i efekty działań konieczne do ich osiągnięcia. Przeanalizowano trzy główne podejścia warunkujące skuteczność projektowania uniwersalnego, porównując implementację projektowania uniwersalnego według normy PN-EN 17161:2019, projektowania dla wszystkich według metody HUMBLES oraz projektowania włączającego, przyjmując podejście Head, Heart, Hand (Empathy, Clarity, Creativity) i metodologię Design Thinking. Artykuł prezentuje również trzy narzędzia wdrażania dostępności stosowane w wybranych krajach europejskich: w Wielkiej Brytanii – mapę drogową RIBA Outlay Inclusive Design, w Irlandii – certyfikat dostępności Disability Access Certificate oraz w Polsce – Wzorcowy Opis Dostępności stosowany w Warszawie. Opisano, w jakim stopniu każde z narzędzi uwzględnia potrzeby użytkowników i komunikację z nimi, oraz oceniono wpływ takiego podejścia na efektywność działań. W końcowej części artykułu przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w ramach pracy doktorskiej pt. „Systemowe podejście do wdrażania projektowania uniwersalnego a standardy dostępności architektonicznej w Warszawie”, w których analizowano czynniki kształtujące mechanizmy wdrażania projektowania uniwersalnego. Interpretacja normy PN-EN 17161 oraz skuteczne strategie wdrażania dostępności w sposób systemowy.
Bibliografia
Aragall Francesc, Montaña Jordi, Universal design. The HUMBLES Method for User-Centred Business (London: Taylor and Francis, 2016).
Aragall Francesc, Neumann Peter, Sagramola Silvio, ECA for Administrations (Luxembourg: EuCAN – European Concept for Accessibility Network, 2008), www.eca.lu (dostęp: 05.08.2024).
Chmielewski Jan Maciej, Teoria i praktyka planowania przestrzennego. Urbanistyka Europy (Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej). DAC application, Possible Format for the layout of a DAC application. Dwelling Units (Flats & Apartments). Part M 2010 (Cork, 2016), https://www.corkcoco. ie/sites/default/files/2022-01/sample-format-for-dac-report-dwelling-units-pdf.pdf (dostęp: 05.08.2024).
Comhairle Contae Dhún na nGall, Disability Access Certificate (Dun Laoghaire: Rathdown County Council, 2011), https://www.donegalcoco.ie/media/don- egalcountyc/buildingcontrol/DAC Guidance Document for LA Access Officers.pdf (dostęp: 01.08.2024).
Gheerawo Rama, Flory Melanie, Ivanova Ninela, „Creative Leadership: design meets neuroscience to transform leadership”, Academic Design Management Conference Proceedings 1 (2020): 679–692.
Historic England, Easy Access to Historic Landscapes (2015), https://historicengland.org.uk/images-books/publications/easy-access-historic-landscapes/ heag011-easy-access-to-historic-landscapes/ (dostęp: 05.08.2024).
Howlett Michael, „Governance modes, policy regimes and operational plans. A multi-level nested model of policy instrument choice and policy design”, Policy Sciences 42/1 (2009): 73–89.
Malik-Trocha Hanna, Systemowe podejście do wdrażania projektowania uniwersalnego a standardy dostępności architektonicznej w Warszawie [praca doktorska], 2024.
Mojduszka Magdalena, Wzór na dostępność. Rozmowa z Markiem Wysockim, ekspertem projektu OWDA – Architektura-Murator, https://architektura. muratorplus.pl/krytyka/wzor-na-dostepnosc-aa-vLDs-iEB9-jska.html (dostęp: 27.08.2024).
PN-EN 17161:2019 Design for All, PN-EN 17161:2019 Design for All. Accessibility following a Design for All approach. Projektowanie dla wszystkich. Dostępność w odniesieniu do wyrobów, towarów i usług zgodna z podejściem „projektowanie dla wszystkich”. Rozszerzanie zakresu użytkowników, 2019.
PN-EN 17161:2019 Projektowanie dla wszystkich, PN-EN 17161:2019 Projektowanie dla wszystkich – Dostępność w odniesieniu do wyrobów, towarów i usług zgodna z podejściem „projektowanie dla wszystkich”. Rozszerzenie zakresu użytkowników., Bruksela 2019.
Pourdehnad John, Dennis Wilson, Wexler Erica, „Systems & Design Thinking: A Conceptual Framework for Their Intergration”, 55th Annual Meeting of the International Society for the Systems Sciences (2011): 1–14.
Solarek Krystyna, „Trzy wymiary integracji w planowaniu dostępnych miast”, Polska Akademia Nauk (2017): 11–36.
Wilson Pareisse, Ryan Alex, McLaughlin Jenny, Simpson Jane, Tait Alex, Warner Ed, Inclusive Design Overlay to the RIBA Plan of Work (Londyn: Royal Institute of British Architects, 2023), https://www.architecture.com/knowledge- and-resources/resources-landing-page/inclusive-design-overlay-to-ribaplan-of-work (dostęp: 17.06.2024).
Wysocki Marek, „Tworzenie miasta przyjaznego wszystkim”, Studia KPZK. Polska Akademia Nauk Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 176 (2017): 37–56.
Wzorcowy Opis Dostępności, Załącznik nr 5 do Zarządzenia 1783/2022 Wzorcowy Opis Dostępności, 2017 (2017).
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
