Kryzys emocjonalny i trauma szansą na rozwój i potęgowanie zdrowia. Wątpliwości i pytania
Abstrakt
Opracowanie podejmuje problematykę kryzysu emocjonalnego i traumy z perspektywy możliwości rozwoju i wzrostu. Artykuł ukazuje złożone psychologiczne uwarunkowania kryzysu emocjonalnego, jego konstruktywnego rozwiązania oraz rozwoju i wzrostu dzięki przebyciu kryzysu. Kwestie te są najczęściej pomijane w piśmiennictwie kryzysu, stanowią jednak podstawę postulowanej przez autorkę konieczności zasadniczego różnicowania między kryzysem emocjonalnym a traumą, między rozwojem i wzrostem poprzez kryzys a adaptacyjnymi pozytywnymi przemianami obserwowanymi w zaburzeniach potraumatycznych. Nie zawsze również przemiany te można utożsamiać z tzw. wzrostem potraumatycznym. Ten ostatni, odnosząc się do teorii Maslowa, autorka opracowania określa jako rozwój „wynikający z braku”, zależny od traumy. Uwzględnienie dorobku psychologii zdrowia oraz sugerowanych różnicowań między kryzysem emocjonalnym a traumą pozostaje istotne z punktu widzenia praktyki interwencyjnej.
Bibliografia
Aguilera DC and Messick JM (1986), "Crisis Interventions: Theory and methodology" C. V. Mosby Company.
Antonovsky A (1995), "Rozwikłanie tajemnicy zdrowia: Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować" Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Antonovsky A (1979), "Health, Stress and Coping" Jossey-Bass.
Bandura A (1982), "Self-Efficacy Mechanism in Human Agency" (37(2)), pp. 122-147.
Bandura A (1977), "Self-Efficacy: Towards a unifying theory of behavioral change" (84(2)), pp. 191-215.
Berg KJ and Miller SD (2000), "Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu: Pomaganie osobom z problemem alkoholowym" Wydawnictwo Galaktyka.
Briere J and Scott C (2010), "Podstawy terapii traumy: Diagnoza i metody terapeutyczne" Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Bryant RA and Harvey AG (2003), "Zespół ostrego stresu: Teoria, pomiar, terapia" Wydawnictwo Naukowe PWN.
Calhoun LG and Tedeschi RG (1995), "Trauma and Transformation: Growing in the Aftermath of Sussering" Sage Publication.
Campbell JD, Assauand SJ and Di Paula A (2004), "Cechy strukturalne pojęcia Ja a przystosowanie", In Ja i tożsamość: Perspektywa psychologiczna. , pp. 70-88. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Caplan G (1984), "Środowiskowy system oparcia a zdrowie jednostki" (2-3), pp. 92-114.
Cierpiałkowska L and Sęk H (2006), "Zdrowie i patologia z perspektywy rozwojowej i procesualnej. Próba integracji podejścia salutogenetycznego i patogenetycznego", In Psychologia zdrowia. Teoria, metodologia i empiria. , pp. 21-40. Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Czapiński J (1991), "Szczęście - złudzenie czy konieczność?", In Złudzenia, które pozwalają żyć: Szkice z psychologii społecznej. , pp. 266-306. PWN.
De Grace GR (1985), "Kryzysy życiowe a rozwój osobowości - wnioski dotyczące terapii" (3-4), pp. 7-22.
Dudek B (2003), "Zaburzenia po stresie traumatycznym" Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Epstein S (1973), "The Self-Concept Revisited: Or a Theory of a Theory" (28(5)), pp. 404-416.
Erikson EH (1968), "Identity Youth and Crisis" W.W. Norton Company.
Frankl VE (1984), "Homo patiens" Instytut Wydawniczy PAX.
Green BL (1994), "Psychosocial research in traumatic stress. An update" (7(3)), pp. 341-362.
Green BL, Wilson JP and Lindy JD (1985), "Conceptualizing Post-Traumatic Stress Disorders: A Psychosocial Framework", In Trauma and Its Wake: The Study and Treatment of Post-Traumatic Stress Disorder. , pp. 53-69. Brunner Mazel.
Herman J (1998), "Przemoc: Uraz psychiczny i powrót do równowagi: Różne oblicza przemocy i sposoby przezwyciężania skutków" Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Heszen I (2013), "Psychologia stresu. Korzystne i niekorzystne skutki stresu życiowego" Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen I and Sęk H (2007), "Psychologia zdrowia" Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hobfoll ES (2006), "Stres, kultura i społeczność" Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hoff LA (1995), "People in Crisis: Understanding and Helping" Addison-Wesley.
Horowitz MJ (1993), "Stress-response Syndromes: A Review of Posttraumatic Stress and Adjustment Disorders", In International Handbook of Traumatic Stress Syndromes. , pp. 49-60. Plenum Pres.
Horowitz MJ (1986), "Stress Response Syndromes" Jason Aronson.
James RK and Gilliland BE (2004), "Strategie interwencji kryzysowej: Pomoc psychologiczna poprzedzająca terapię" Wydawnictwo PARPA.
Kovacs AJ (1986), "Jak przetrwać w latach 80.? O teorii i praktyce psychoterapii krótkoterminowej" (5-6), pp. 12-40.
Kubacka-Jasiecka D (2002), "Zmiany tożsamości w przebiegu zmagania się z kryzysem emocjonalnym", In Człowiek wobec zmiany: Rozważania psychologiczne. , pp. 87-106. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kubacka-Jasiecka D (2010), "Interwencja kryzysowa: Pomoc w kryzysach psychologicznych" Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Lazarus RS (1966), "Psychological Stress and Coping Process" McGraw-Hill.
Lazarus RS and Folkman S (1984), "Stress, Appraisal and Coping" Springer Publishing Company.
Lifton RJ (1993), "From Hiroshima to the Nazi Doktors: The Evolution of Psychoformative Approaches to Understanding Traumatic Stress Syndromes", In International Handbook of Traumatic Stress Syndromes. , pp. 11-24. Plenum Press.
Lifton RJ and Olson E (1987), "Ludzki wymiar kataklizmu" (5), pp. 86-107.
Lindemann E (1944), "Symptomatology and Management of Acute Grief" (101), pp. 141-148.
Lis-Turlejska M (1997), "Adaptacja ocalałych po skrajnie traumatycznych przeżyciach: Modele teoretyczne przezwyciężenia skutków traumy", In Oblicza kryzysu i pracy interwencyjnej. , pp. 45-59. Wydawnictwo ALL.
Lis-Turlejska M (1998), "Traumatyczny stres: Koncepcje i badania" Instytut Psychologii PAN.
Maslow AH (1990), "Motywacja a osobowość" Instytut Wydawniczy PAX.
McCrae RR and Costa PT (2005), "Osobowość dorosłego człowieka: Perspektywa teorii pięcioczynnikowej" Wydawnictwo WAM.
Obuchowski K (1985), "Adaptacja twórcza" Książka i Wiedza.
Ogińska-Bulik N (2012), "Kiedy łzy zmieniają się w perły, czyli o korzyściach wynikających ze zmagania się z traumą", In Zdrowie w cyklu życia człowieka. , pp. 41-59. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Ogińska-Bulik N and Bartczak M (2012), "Determinants of Posttraumatic Growth", In Reflections on Psychological Mechanisms of Trauma and Posttraumatic Development. , pp. 179-196. Krakowska Oficyna Naukowa TEKST.
Ogińska-Bulik N and Juczyński Z (2008), "Osobowość, stres a zdrowie" Wydawnictwo Difin.
Pennebaker JW (2001), "Otwórz się: Uzdrawiająca siła wyrażania emocji" Wydawnictwo Media Rodzina.
Persaud R (1998), "Pozostać przy zdrowych zmysłach: Jak nie stracić głowy w stresie współczesnego życia?" Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.
Pilecka B (2004), "Kryzys psychologiczny: Wybrane zagadnienia" Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Popielski K (2009), "Psychologia egzystencji: Wartości w życiu" Wydawnictwo KUL.
Praszkier R (1986), "Progi" (5-6), pp. 94-104.
Puryear DA (1979), "Helping People in Crisis" Josey-Bass.
Płużek Z (1991), "Psychologia pastoralna" Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy.
Rapaport L (1965), "The State of Crisis: Some Theoretical Considerations", In Crisis Intervention: Selected Readings. , pp. 22-31. Family Service Association of America.
Reykowski J (1966), "Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego" PWN.
Scheier MR and Carver CS (1985), "Optimism, Coping and Health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies" (4(3)), pp. 219-247.
Sęk H (1997), "Rola wsparcia społecznego w sytuacji kryzysu", In Oblicza kryzysu i pracy interwencyjnej. , pp. 143-158. Wydawnictwo ALL.
Sęk H (1991), "Wybrane zagadnienia psychoprofilaktyki", In Społeczna psychologia kliniczna. , pp. 472-503. PWN.
Seligman MEP (1995), "Co możesz zmienić, a czego nie możesz (ucząc się akceptować siebie): Poradnik skutecznego samookreślenia się" Media Rodzina.
Slaikeu KA (1990), "Crisis Intervention: A Handbook for Practice and Research" Allyn and Bacon.
Taylor SE (1984), "Przystosowanie do zagrażających wydarzeń" (6-7), pp. 15-38.
Tedeschi RG and Calhoun LG (2007), "Podejście kliniczne do wzrostu po wydarzeniach traumatycznych", In Psychologia pozytywna w praktyce. , pp. 230-248. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tedeschi RG and Calhoun LG (1996), "The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma" (9(3)), pp. 455-471.
Trzebiński J and Zięba M (2003), "Kwestionariusz nadziei podstawowej BHJ-12: Podręcznik" Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Tyszkowa M (1977), "Osobowościowe i wychowawcze wyznaczniki psychicznej odporności dzieci i młodzieży", In Zachowanie się młodzieży w sytuacjach trudnych i rozwój osobowości. , pp. 91-97. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza.
Viorst J (1996), "To, co musimy utracić, czyli miłość, złudzenia, zależności i niemożliwe do spełnienia oczekiwania, których każdy z nas musi się wyrzec, by móc wzrastać" Zysk i S-ka.
Wortman CB (1983), "Coping with Victimization: Conclusions and Implications for Future Research" (39(2)), pp. 195-221.
Wrona-Polańska H (2003), "Zdrowie jako funkcja twórczego radzenia sobie ze stresem: Psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania zdrowia w zawodzie nauczyciela" Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej.
Zając T (2009), "Tożsamość a ryzyko kryzysu: Funkcjonowanie struktur centralnego systemu integrującego a ryzyko wystąpienia kryzysu w sytuacji trudnej" Instytut Psychologii Stosowanej UJ.
(1995), "Doświadczenie kryzysu - szansa rozwoju, czy ryzyko zaburzeń?" Uniwersytet Śląski.
(2007), "Psychologia pozytywna w praktyce" Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
