Myślenie bez języka — problem w ujęciu Thomasa Hobbesa i Olivera Sacksa
Abstract
Thomas Hobbes, który badaniu języka poświęcił wiele miejsca, zastanawiał się, czy możliwe jest myślenie — myślenie w ogóle i myślenie abstrakcyjne — bez języka? Hobbes zakładał, że ludzie pozbawieni języka mogą tworzyć własne, niedoskonałe, prywatne języki, pozwalające im na swoiście rozumiane rozumowanie. Na Hobbesowskie pytanie trzysta lat później odpowiada twierdząco wybitny neurolog i literat Oliver Sacks. Na podstawie danych, jakie przyniosła mu praca z osobami głuchymi, nieznającymi żadnego, nawet migowego, języka, dowodzi, że słowa i inne znaki umowne stają się niezbędne dopiero na pewnym etapie procesu myślowego, że myśl jest czymś znacznie szerszym niż słowo, że można — w pewnym sensie — myśleć bez słów. Jak wcześniej Hobbes, Sacks podkreśla, że myślenie, w którym nie korzysta się z powszechnie przyjętych znaków, ma jednak charakter ułomny i niepełny; myślenie takie nie znajduje uzewnętrznienia, izoluje jednostkę z życia w społeczeństwie.Literaturhinweise
Augustyn, św., 1999. Wyznania. Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Bickerton, D., 2009. Adam’s tongue: How humans made language, how language made humans. Hill and Wang, New York.
Cassirer, E., 1975. The philosophy of symbolic forms. Yale University Press, New Haven, London.
Chomsky, N., 1982. Zagadnienia teorii składni. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Dennett, D. C., 2015. Dźwignie wyobraźni i~inne narzędzia do myślenia. Copernicus Center Press, Kraków.
Dyson, G. B., 2005. Darwin wśród maszyn. Rzecz o~ewolucji inteligencji. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Gadamer, H. G., 1979. Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Gut, A., 2009. O~relacji między myślą a~językiem. Studium krytyczne stanowisk utożsamiających myśl z~językiem. Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Hadamard, J., 1964. Psychologia odkryć matematycznych. PWN, Warszawa.
Heinz, A., 1978. Dzieje językoznawstwa w~zarysie. PWN, Warszawa.
Hobbes, T., 1954. Lewiatan. PWN, Warszawa.
Hobbes, T., 1956. Elementy filozofii. PWN, Warszawa.
Hoffman, P., 1996. The quest of power. Hobbes, Descartes and the emergence of modernity. Humanities Press, Atlantic Highlands, N.J..
Jakobson, R.Mayenowa, M. R. (Ed.), 1989. W~poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Kopania, J., 1996. Descartes i~Kant o~użyteczności poznawczej języka naturalnego. Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa.
Lyons, J., 1984. Semantyka. PWN, Warszawa.
Lyons, J., 1998. Chomsky. Prószyński i~S-ka, Warszawa.
Pinker, S., 2011 ??. The language instinct. How the mind creates language. Wydawca ??, New York, London, Toronto, Sydney ??.
Pinker, S., 2002. Jak działa umysł. Książka i~Wiedza, Warszawa.
Piłat, R. (2011). . In: (Ed.), Przedmowa. Zaskakująco sensowna opowieść o~nieistnieniu sensów, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Platon, 1990. Kratylos. Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.
Przywara, P. (2012). „Język myśli” a~werbalne komunikowanie. In: Kulczycki, E. & Wendland, M. (Ed.), Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Quine, W. V. O., 1998. Od bodźca do nauki. Fundacja Aletheia, Warszawa.
Reber, A. S.Kurcz, I. & Skarżyńska, K. (Ed.), 2002. Słownik psychologii. Scholar, Warszawa.
Sacks, O., 1998. Zobaczyć głos: podróż do świata ciszy. Zysk i~S-ka, Poznań.
Stillman, R. E., 1995. The new philosophy and universal languages in seventeenth-century England: Bacon, Hobbes, and Wilkins, Lewisburg. Bucknell University Press, Associated University Presses, London.
Suchoń, W., 2001. Wykłady o~dziejach logiki dawniejszej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Tomasello, M., 2015. Historia naturalna ludzkiego myślenia. Copernicus Center Press, Kraków.
Żegleń, U. M., 2000. Wprowadzenie do semiotyki teoretycznej i~semiotyki kultury. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Zimbardo, P. G., 1999. Psychologia i~życie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
