Myślenie bez języka — problem w ujęciu Thomasa Hobbesa i Olivera Sacksa
Abstract
Thomas Hobbes, który badaniu języka poświęcił wiele miejsca, zastanawiał się, czy możliwe jest myślenie — myślenie w ogóle i myślenie abstrakcyjne — bez języka? Hobbes zakładał, że ludzie pozbawieni języka mogą tworzyć własne, niedoskonałe, prywatne języki, pozwalające im na swoiście rozumiane rozumowanie. Na Hobbesowskie pytanie trzysta lat później odpowiada twierdząco wybitny neurolog i literat Oliver Sacks. Na podstawie danych, jakie przyniosła mu praca z osobami głuchymi, nieznającymi żadnego, nawet migowego, języka, dowodzi, że słowa i inne znaki umowne stają się niezbędne dopiero na pewnym etapie procesu myślowego, że myśl jest czymś znacznie szerszym niż słowo, że można — w pewnym sensie — myśleć bez słów. Jak wcześniej Hobbes, Sacks podkreśla, że myślenie, w którym nie korzysta się z powszechnie przyjętych znaków, ma jednak charakter ułomny i niepełny; myślenie takie nie znajduje uzewnętrznienia, izoluje jednostkę z życia w społeczeństwie.References
Augustyn, św., 1999. Wyznania. Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków.
Bickerton, D., 2009. Adam’s tongue: How humans made language, how language made humans. Hill and Wang, New York.
Cassirer, E., 1975. The philosophy of symbolic forms. Yale University Press, New Haven, London.
Chomsky, N., 1982. Zagadnienia teorii składni. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Dennett, D. C., 2015. Dźwignie wyobraźni i~inne narzędzia do myślenia. Copernicus Center Press, Kraków.
Dyson, G. B., 2005. Darwin wśród maszyn. Rzecz o~ewolucji inteligencji. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Gadamer, H. G., 1979. Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Gut, A., 2009. O~relacji między myślą a~językiem. Studium krytyczne stanowisk utożsamiających myśl z~językiem. Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Hadamard, J., 1964. Psychologia odkryć matematycznych. PWN, Warszawa.
Heinz, A., 1978. Dzieje językoznawstwa w~zarysie. PWN, Warszawa.
Hobbes, T., 1954. Lewiatan. PWN, Warszawa.
Hobbes, T., 1956. Elementy filozofii. PWN, Warszawa.
Hoffman, P., 1996. The quest of power. Hobbes, Descartes and the emergence of modernity. Humanities Press, Atlantic Highlands, N.J..
Jakobson, R.Mayenowa, M. R. (Ed.), 1989. W~poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Kopania, J., 1996. Descartes i~Kant o~użyteczności poznawczej języka naturalnego. Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa.
Lyons, J., 1984. Semantyka. PWN, Warszawa.
Lyons, J., 1998. Chomsky. Prószyński i~S-ka, Warszawa.
Pinker, S., 2011 ??. The language instinct. How the mind creates language. Wydawca ??, New York, London, Toronto, Sydney ??.
Pinker, S., 2002. Jak działa umysł. Książka i~Wiedza, Warszawa.
Piłat, R. (2011). . In: (Ed.), Przedmowa. Zaskakująco sensowna opowieść o~nieistnieniu sensów, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Platon, 1990. Kratylos. Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.
Przywara, P. (2012). „Język myśli” a~werbalne komunikowanie. In: Kulczycki, E. & Wendland, M. (Ed.), Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Quine, W. V. O., 1998. Od bodźca do nauki. Fundacja Aletheia, Warszawa.
Reber, A. S.Kurcz, I. & Skarżyńska, K. (Ed.), 2002. Słownik psychologii. Scholar, Warszawa.
Sacks, O., 1998. Zobaczyć głos: podróż do świata ciszy. Zysk i~S-ka, Poznań.
Stillman, R. E., 1995. The new philosophy and universal languages in seventeenth-century England: Bacon, Hobbes, and Wilkins, Lewisburg. Bucknell University Press, Associated University Presses, London.
Suchoń, W., 2001. Wykłady o~dziejach logiki dawniejszej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Tomasello, M., 2015. Historia naturalna ludzkiego myślenia. Copernicus Center Press, Kraków.
Żegleń, U. M., 2000. Wprowadzenie do semiotyki teoretycznej i~semiotyki kultury. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Zimbardo, P. G., 1999. Psychologia i~życie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
