The Knight and the Burgher – A Competitive or Complementary Ethos? The Case of Poland
Abstract
The subject of this study considers the role played by the two models in transformation of Polish society: the knightly ethos and the bourgeois ethos. The main research question is whether these patterns are competitive with each other or complementary? Must the chivalric ethos disappear from social consciousness so that a bourgeois ethos can appear in its place, or are these value systems complementary? In the literature on the subject, as well as in common knowledge, one often encounters claims (more or less strongly articulated) that one can be either a romantic or a pragmatist, and that it is impossible to combine these two attitudes neither in the sphere of ideas nor in action. It is for this reason that the romantic approach derived from the chivalric ethos is now often analyzed within the framework of the so-called critical theory. In other words, it is deconstructed in order to make room for a paradigm that appeals to utilitarianism and constructivism. The thesis of this article is as follows: the romantic chivalric paradigm, despite many differences, is not opposed to the bourgeois paradigm. These approaches serve to realize the same values and virtues, but under different historical conditions and in dissimilar social and civilizational contexts. The text is based on the analysis of the two ethical models presented in sociological literature, in selected literary texts, and in biographies of selected historical figures. The conclusion presents findings of the undertaken analysis. In the author’s opinion, the two ethoses can play positive roles in Poland’s modernization and they are not completely mutually exclusive, as it is the case in some approaches analyzing social transformations that took place in Poland in the 19th and 20th centuries. This conclusion is also valid in the times of change that Poland is facing today.
References
Andreski Stanisław, Maxa Webera olśnienia i pomyłki, tłum. Kazimierz Z. Sowa, (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992).
Bardach Juliusz, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego (Warszawa: LexisNexis, 2010).
Bocheński Józef Maria OP, De Virtute Militari. Zarys etyki wojskowej (Kraków: Wydawnictwo Philed, 1993).
Cichobłaziński, L., Bylok, F., „Humanistic Approach to Leadership Based on Organizational Conflict Management in Poland”, w 12th European Conference on Management Leadership and Governance – Bukareszt 10–11 November 2016, red. Florina Pinzaru, Constantun Bratnianu, (Reading UK: Academic Conferences and Publishing International Limited, 2016), 40–44.
von Clausevitz Carl, O wojnie, tłum. Jan Dzierzgowski, (Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2009).
Cywiński Bohdan, Rodowody niepokornych (Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 1971).
Harden Fritz Janie M., Professional Civility. Communicative Virtue at Work, (New York: Peter Lang Verlag, 2013).
Herbert Zbigniew, Pan Cogito (Warszawa: Czytelnik, 1974).
Huizinga Johan, Jesień średniowiecza, tłum. Tadeusz Brzostowski, (Warszawa: PIW, 1992).
Le Goff Jacques, „Czas Kościoła i czas kupca”, w Czas w kulturze, tłum. Andrzej Frybes, red. Andrzej Zajączkowski, (Warszawa 1988) s. 331–356.
Jacko Jan F., „Filozofia a kompetencje zarządcze”, w Filozofia a zarządzanie, red. Tadeusz Oleksyn, (Warszawa: Oficyna Wolters Kluwer business, 2013), 92–113.
Jan Paweł II, Homilia w czasie liturgii słowa skierowana do młodzieży zgromadzonej na Westerplatte, Gdańsk, 12 czerwca 1987. http://www.nauczaniejp2.pl/ dokumenty/wyswietl/id/748 (dostęp: 2.08.2021).
Jan Paweł II, Homilia w czasie mszy św. beatyfikacyjnej matki Bolesławy Lament, Białystok, 5 czerwca 1991, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ ii/homilie/20bialystok_05061991.html.
Krasnodębski Zdzisław, Demokracja peryferii (Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/ Obraz Terytoria, 2003).
MacIntyre Alasdair, Krótka historia etyki. Filozofia moralności od czasów Homera do XX w., tłum. Adam Chmielewski, (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000).
„Max Weber nie miał racji, z Hansem Joasem rozmawia Michał Jędrzejek”, Miesięcznik Znak, 749 (2017), https://www.miesiecznik.znak.com.pl/max-weber-nie-mial-racji/ (dostęp: 8.08.2021).
Ossowska Maria, Ethos rycerski i jego odmiany (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000).
Ossowska Maria, Moralność mieszczańska (Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 1985).
Pieśń o Rolandzie, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, (Warszawa: PIW, 1984).
Piwowarski Juliusz, Etos rycerski. Przyczynek do budowy kultury bezpieczeństwa policji, (Kraków: Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa Publicznego i Indywidualnego „Apeiron” w Krakowie, 2014).
Prus Bolesław, Lalka (Warszawa: Wydawnictwo Ossolineum, 1995).
Weber Max, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, tłum. Dorota Lachowska (Warszawa: Wydawnictwa UW, 2011).
Zabierowski Stefan, W kręgu Conrada (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008).
Dopart, B. „Soplicowo i jego wizja równowagi”, Teologia Polityczna 12 (2019/2020): 93–102.
Grabińska Teresa, „Problemy etyki przedsiębiorczości w Ziemi obiecanej Władysława Reymonta”, „Cosmos-Logos” VI (2002): 87–95.
Karłowicz Dariusz, „Modernizacja. Polski projekt”, Teologia Polityczna Co Tydzień, 23, https://teologiapolityczna.pl/dariusz-karlowicz-modernizacji-nie-da-sie-skserowac-tpct-23(dostęp: 9.04.2021).
Mačiukas Žydrūnas, „Książę Witold Wielki w kampanii letniej 1410 r. w ocenie Jana Długosza”, Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis Studia Historica XI (2011): 113–125.
Noworolska Barbara, „Etos rycerski w Trylogii Sienkiewicza”, Bibliotekarz Podlaski 32/1 (2016): 129–142.
Ratajczak Wiesław, „Krytyka jako likwidacja? Jan Kott czyta Josepha Conrada”,
Teologia Polityczna, 87 (2017), https://teologiapolityczna.pl/krytyka-jako-likwidacja-mitologia-i-realizm-jana-kotta-czytane-po-latach (dostęp: 28.03.2021).
Sen Amartya K., „Rational Fools: A Critique of the Behavioral Foundations of Economic Theory”, Philosophy & Public Affairs, 6/4 (1977): 317–344. http://intranet.pe.uni-bayreuth.de/uploads/appointments/UMC4z0fuif0aLrzbJyyT/Sen_Rational%20Fools.pdf (dostęp: 2.08.2021).
Surowiec Piotr, „Miłość i pieniądze. O finansowej karierze Stanisława Wokulskiego”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Historia Literatury 5 (2010): 208–226.
Szulczewski Grzegorz, „Stefan Starzyński. Polityka gospodarcza w świetle etosu niepodległościowego: niezależna gospodarka, silne państwo i rządy pracy”, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy 57/1 (2019): 243–258.
Copyright (c) 2021 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
