„Przestrogi dla Polski” Augustyna Debolego, posła Rzeczypospolitej w Petersburgu, w świetle jego korespondencji z czasów Sejmu Wielkiego (1788–1792)

Abstrakt

Artykuł przedstawia rady polskiego przedstawiciela dyplomatycznego w Petersburgu Augustyna Debolego w latach obradowania Sejmu Wielkiego, kierowane do ówczesnych polskich elit. Miały one wzmocnić stronników reform i wskazać im narzędzia do obrony przed potencjalnym atakiem Rosji. Podstawą opracowania jest obszerna – pozostająca w rękopisie – korespondencja Debolego. Jego sugestie, dotyczące działań zwolenników reform – którym sam sprzyjał – były trafne. Co również istotne, dobrze przewidywał politykę Rosji wobec zreformowanej Rzeczypospolitej, wskazując jej główne cele. Przestrzegał przed atakiem z jej strony, ale też przed ufnością w pomoc potencjalnych sojuszników państwa polsko-litewskiego. Racjonalnie pokazywał zagrożenia bytu państwa, ale też z podobną trzeźwością umysłu wskazywał sposoby zapobiegania owym niebezpieczeństwom. Co istotne, w jego ocenie Rzeczypospolita nie była bez szans. W swych osądach i opiniach sugestywny, z pewnością miał wpływ na postępowanie polskich elit politycznych w tym czasie, pozostaje wszak otwarte pytanie, kogo swoimi treściami listów i w jakim stopniu przestraszył przed obroną Konstytucji 3 maja, a kogo nakłonił do reformowania kraju, by ten był przygotowany do odparcia przewidywanego ataku Rosji. W artykule pokazano wyraźnie, że w Rzeczypospolitej współcześni doskonale zdawali sobie sprawę z zagrożeń, byli ich świadomi, a Deboli trafnie radził, co zrobić, by zażegnać wiszące nad jego ojczyzną niebezpieczeństwo.