Beginnings of the Public Activity of Jerzy Sebastian Lubomirski during the Reign of Władysław IV Vasa
Abstract
The article discusses the beginnings of the public activity of Jerzy Sebastian Lubomirski (1616-1667), a son of the Cracow voivode Stanisław Lubomirski. Using abundant archival material, the author poses the question of whether the early years of Jerzy Sebastian Lubomirski’s political activity influenced his later attitude as a rebel, and raises several other issues. As a young man, J.S. Lubomirski, following the example of many young magnates, took an educational trip around Europe which he continued for several years. J.S. Lubomirski’s public activities began with his position as Speaker of the Proszowice sejmik and then his election to both Sejms in 1637. In his parliamentary activities at the Sejm in 1637, 1638, 1639, 1640, 1643, 1646 and 1647, he usually balanced between the stance of an oppositionist carrying out his father’s plans as the leader of the Lesser Poland nobility and a moderately neutral politician when he became Speaker of the Sejm in 1643. The collected sources indicate that Jerzy Sebastian Lubomirski turned out to be the most talented of Stanisław Lubomirski’s sons, clearly distancing his older brother Aleksander Michał and the younger Konstanty Jacek in terms of leadership skills and popularity among the nobility. After his father’s death in 1649, it was Jerzy Sebastian who became the head of the powerful Lubomirski family.
References
Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Publiczne Potockich, ks. 9, t. II
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. I, nr 7, ks. 66
AGAD, Archiwum Radziwiłłów, dz. V, nr 8668
Archiwum Państwowe w Gdańsku: rkps 300, 29/118, rkps 300, 29/120
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Dokt. 2018/219 (Artur Goszczyński, Lubomirscy w systemie politycznym Rzeczypospolitej za panowania Zygmunta III i Władysława IV, Kraków, 2018)
Biblioteka Czartoryskich: rkps 390, rkps 1320
Biblioteka Jagiellońska: rkps 49, rkps 5816/III
Biblioteka Narodowa: rkps 6634, rkps 6640
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk-Polskiej Akademii Umiejętności: rkps 367, rkps 424, rkps 2251, rkps 2253, rkps 8816
Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego: rkps Zbiór Steinwehra, Polonica Varia, t. III
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: rkps 226/II
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. II, wyd. Adam Przyboś (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1953).
Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1653, red. Roman Pollak, oprac. Marian Pełczyński (Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1957).
Lubomirski Jerzy Sebastian, Jawnej Niewinności Manifest Bogu, światu, ojczyznie przez [...] P. Jerzego Sebastiana [...] Lubomirskiego [...] Podany [...] (Warszawa: drukarnia Krzysztofa Schedla, 1666).
Obodziński Aleksander, Pandora Starożytna Monarchów Polskich: Zacnością [...] Królów, Swiatłością Promieni Białego Orła Królestwa Polskiego [...] Pobożnością Patronów Polskich, poważnie ozdobiona [...] (Kraków: Drukarnia Krzysztofa Schedla, 1641).
Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. I, cz. I, wyd. Franciszek Kluczycki (Kraków: nakł. Akademii Umiejętności Krakowskiej, 1880).
Radziwiłł Albrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, tłum. i oprac. Adam Przyboś et. al., t. II–III (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980).
Sobieski Jakub, Peregrynacja po Europie [1607–1613]. Droga do Baden [1638], oprac. Józef Długosz (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991).
Sumariusz Metryki Koronnej, seria nowa, t. XI, Księga wpisów podkanclerzego i następnie kanclerza Tomasza Zamoyskiego MK 181 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie 1633–1637, oprac. Janusz Dąbrowski (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2019).
Wjazd, koronacja, wesele najjaśniejszej Królowej Jej Mości Cecylii Renaty w Warszawie roku 1637, wyd. Alicja Falniowska-Gradowska (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1991).
Volumina Legum, t. III, IV (Petersburg: Nakładem i Drukiem Jozafata Ohryzki, 1859).
Augustyniak Urszula, Wazowie i „królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczpospolitej XVII wieku (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1999).
Bąkowa Joanna, Szlachta województwa krakowskiego wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego w latach 1661–1667 (Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974).
Borkowski Robert, „Głogowska linia drzewa genealogicznego Lubomirskich”, w: Małe Miasta. Dom polski w refleksji badawczej, red. Mariusz Zemło (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2021), 259–305.
Chłapowski Krzysztof, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (materiały źródłowe) (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017).
Ciara Stefan, Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990).
Cynarski Stanisław, „Początki kariery Wielopolskich”, w: Społeczeństwo staropolskie, t. II (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979).
Czermak Wiktor, Studya Historyczne (Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1901).
Czermak Wiktor, Ostatnie lata Jana Kazimierza, oprac. i wstępem poprzedził Adam Kersten (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972).
Dankowski Michał Zbigniew, Liberum veto. Chluba czy przekleństwo? Zrywanie sejmów w ocenach społeczeństwa drugiej połowy XVII wieku (Toruń: Jagiellońskie Wydawnictwo Naukowe, 2019).
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis. część II 1621–1660, oprac. Dariusz Kupisz (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2017).
Długosz Józef, „Władysław Dominik Ostrogski-Zasławski (1616–1656). Zarys biografii negatywnej”, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003).
Dzięgielewski Jan, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1992).
Follprecht Kamila, Właściciele nieruchomości w Krakowie w 1655 roku (Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2001).
Janas Eugeniusz, „Jerzy Sebastian Lubomirski – mistrz intrygi politycznej”, w: Lubomirscy – wśród ludzi i książek: X Janowieckie Spotkania Historyczne: materiały sesji naukowej 29 czerwca 2013: Zamek w Janowcu (Dom Północny) T. 2, red. Henryk Gmiterek et al. (Janowiec: Towarzystwo Przyjaciół Janowca, 2014).
Kersten Adam, „Jerzy Sebastian Lubomirski”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. III (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1973), t. XVIII, 14–19.
Kłaczewski Witold, Abdykacja Jana Kazimierza: społeczeństwo szlacheckie wobec kryzysu politycznego lat 1667–1668 (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1993).
Kłaczewski Witold, Jerzy Sebastian Lubomirski (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002).
Kłaczewski Witold, W przededniu wojny domowej w Polsce. Walka sejmowa lat 1664–1665 (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1984).
Kołodziej Robert, Pierwszy sejm z 1637 roku (Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003).
Kołodziej Robert, „Uwagi o procedurze parlamentarnej na przykładzie sejmu z 1638 r.”, w: Czasy nowożytne. Studia poświęcone pamięci prof. Władysława Eugeniusza Czaplińskiego w 100. rocznicę urodzin, red. Krystyn Matwijowski (Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, 2005).
Korytko Andrzej, „Na których opiera się Rzeczpospolita”. Senatorowie koronni za Władysława IV (Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2015).
Korytko Andrzej, „Sejm 1646 roku jako przykład sprzeciwu wobec polityki królewskiej”, w: Najjaśniejsza Rzeczpospolita. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Stroynowskiemu, red. Małgorzata Durbas (Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego, 2019).
Kriegseisen Wojciech, Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku) (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1995)
Lewandowska-Malec Izabela, Communis consensus – unanimus consensus. Sejm walny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1586–1668 (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2021).
Lewandowska-Malec Izabela, „Parlamentaryzm w Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako przejaw demokracji deliberatoryjnej”, w: Unie międzypaństwowe – parlamentaryzm – samorządność. Studia z dziejów ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. Wacław Uruszczak et al. (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2020).
Libiszowska Zofia, Żona dwóch Wazów (Warszawa: Książka i Wiedza, 1963).
Lubomirscy – rodu droga na parnas Rzeczypospolitej: IX Janowieckie Spotkania Historyczne: materiały sesji naukowej, 25 czerwca 2011, T. 1, red. Henryk Gmiterek et al. (Janowiec: Towarzystwo Przyjaciół Janowca, 2012).
Marcinkowska Maria, Lubomirscy. Starostowie sądeccy i spiscy (Nowy Sącz: Muzeum Okręgowe, 1998).
Nagielski Mirosław, Rokosz Jerzego Lubomirskiego w 1665 roku (Warszawa: Wydawnictwo Trio, 1994).
Nagielski Mirosław, Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych Rzeczypospolitej u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011).
Ochmann Stefania, Sejmy lat 1661–1662. Przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1977).
Ochmann-Staniszewska Stefania, Staniszewski Zdzisław, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000).
Opaliński Edward, Sejm srebrnego wieku 1587–1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2001).
Sokalski Marcin, „Piotr Szyszkowski”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. L/3, z. 206 (2015), 416418
Sygański Jan, Z dawnych metryk kościoła mariackiego w Krakowie (Lwów: nakł. Towarzystwa Heraldycznego, 1911).
Świderska-Włodarczyk Urszula, Autorytety parlamentarne. Wzorce i wzory osobowe w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2017).
Wisner Henryk, Władysław IV Waza (Wrocław: Zakład Narodowy Ossolińskich, 1995).
Żołądź-Strzelczyk Dorota, Pod każdym względem szlachetne ci daję wychowanie... Studia z dziejów wychowania szlachty w epoce staropolskiej (Wrocław: Wydawnictwo Chronicon, 2017).
Anusik Zbigniew, „Kilka rys na portrecie sławnego rokoszanina. Rzecz o najnowszej biografii Jerzego Sebastiana Lubomirskiego”, Przegląd Nauk Historycznych (2004), R. III, nr 1(5): 145–191.
Dzięgielewski Jan, „O ustrojowo politycznych aspektach orderu Niepokalanego Poczęcia i uznaniu Najświętszej Maryi Panny królową Korony Polskiej”, Studia Claromontana 23 (2005): 17–24
Dorobisz Janusz, „Trifolium-nieformalne porozumienie senatorów koronnych z lat trzydziestych XVII w.”, Przegląd Sejmowy nr 2(157) (2020): 59–80.
Filipow Krzysztof, „Vicisti Vince. Początki Orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny”, Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 7 (1993): 5–21.
Kurdybacha Łukasz, „Wychowanie Aleksandra i Jerzego Lubomirskich w XVII wieku”, Minerwa Polska, R. II, z. 1–4 (1930).
Przyboś Kazimierz, „Materiały do dziejów latyfundium Lubomirskich. Podział majątku Stanisława Lubomirskiego w latach 1642–1649”, Przemyskie Zapiski Historyczne, R. VIII–IX (1991–1992): 215–258.
Sokalski Marcin, „Działalność parlamentarna i sejmikowa Marcjana Ścibora Chełmskiego (1576–1641)”, Rocznik Filozoficzny Ignatianum, Vol. 25, No. 1 (2019): 71–98.
Sokalski Marcin, „Kilka uwag o działalności sejmowej Franciszka Dembińskiego”, Studia Historyczne, R. XLII (1999), z. 3: 349–360.
Sokalski Marcin, „Na pograniczu dwóch epok. Działalność parlamentarna Mikołaja Korycińskiego (1586–1637)”, Studia Historyczne, R. XLI (1998), z. 4: 495–508.
Stankiewicz Aleksander, „Triumphus meritorum gentilitio. Kreacja zasług i pochodzenia Franciszka Wielopolskiego (1670–1732)”, Krakowski Rocznik Archiwalny 22 (2016): 21–69.
Tomaszek Andrzej, „Sejm 1638 r. w obronie szlacheckiej równości”, Czasopismo Prawno-Historyczne 39/2 (1987): 17–32.
Tomaszek Andrzej, „Projekt Orderu Niepokalanego Poczęcia NMP”, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 32 (1987): 107–124.
Wisner Henryk, „Litwa i plany wojny tureckiej Władysława IV. Rok 1646”, Kwartalnik Historyczny R. 85, nr 2 (1978): 255–268.
Zemeła Krzysztof, „Adam Kazanowski – dzierżawca żup wielickich w latach 1642–1647”, Przegląd Historyczny (1985), t. 76, z. 2: 255–268.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
