Mikołaj Zebrzydowski as the Captain of Cracow (1585–1620)
Abstract
The aim of this paper is to present some selected issues concerning Mikołaj Zebrzydowski as the Captain of Cracow (1585–1620). The author focuses on three issues: Zebrzydowski’s assumption of the captainship, his involvement in judiciary, and the impact of the Sandomierz sedition (1606–1608) on the activities of captainship. The text is based on primary sources, i.e., the books of records of the captainship of Kraków that are preserved in the National Archives in Kraków. Being a case study, the paper explores particular problems from a legal-historical perspective. It evaluates primary sources, utilizes statistics and applies comparative methods. Due to this, it was possible to provide a detailed reconstruction of the course of assuming the office by Zebrzydowski (1585). By comparison, his commitment to the execution of law was not notable, nevertheless, he was still more dedicated to it than Jan Zamoyski (1582–1585) or Gabriel Tarnowski (1621–1628). While postponing the sessions of the court Zebrzydowski frequently brought up his private matter, but Tarnowski raised them even more eagerly. The impact of the Sandomierz sedition (1606–1608) on the captainship was significant. The judicial castrensial court of law was inactive for over 3½ years, the official castrensial court of law was suspended for more than 17 months in total, and the castrensial chancellery was closed for almost a year. One of the symbolic representation of the conflict between Zebrzydowski and king Sigismund III Vasa was the dispute over the captain’s house situated in the Wawel Hill. There was no doubt that the king was the rightful owner of the building, however, his conduct led to the aggravation of disagreement between the two.
References
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD): Księgi Wpisów Metryki Koronnej (MK): 131.
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK): Castrensia Cracoviensia (CC): 133, 134, 187, 228, 782, 783, 832, 833, 834, 1030, 1031, 1032, 1033, 1034, 1038, 1047, 1048, 1061. Castrensia Cracoviensia Relationes (CCR): 11, 12, 32, 34, 52.
Archiwum Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie (APB): IV-a-1: Historia Calvariae... seu descriptio situs, fundationis, privilegiorum... conventus Zebrzydovicensis... collecta.
Archiwum Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 3: 1582–1584, wyd. Józef Siemieński (Warszawa: F. Wyszyński i S-ka, 1913).
Archiwum Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 4: 1585–1586, wyd. Kazimierz Lepszy (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948).
Bartosza Paprockiego dwie broszury polityczne z lat 1587 i 1588, wyd. Jan Czubek (Kraków: Akademia Umiejętności, 1900).
Cilli Alessandro, Historia buntów możnowładczych w Polsce w latach 1606–1608. Historia Moskwy, tłum. Anna Broczkowska-Nguyen, oprac. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski (Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2012).
Dyaryusze sejmowe r. 1585, wyd. Aleksander Czuczyński (Kraków: Akademia Umiejętności, 1901).
Elementa ad fontium editiones, t. 6 :Res Polonicae Iacobo I Angliae regnante conscriptae ex archivis publicis Londoniarum, wyd. Charles H. Talbot (Romae: Institutum Historicum Polonicum Romae, 1962).
Heidenstein Reinhold, Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594, ksiąg XII, tłum. Michał Gliszczyński, oprac. i wyd. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski (Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2015).
Listy ks. Piotra Skargi T.J. z lat 1566–1610, wyd. Jan Sygański (Kraków: Wydawnictwa Towarzystwa Jezusowego, 1912).
Łubieński Stanisław, „Rozruchy domowe w Polsce”, w: Droga do Szwecji Zygmunta III, króla polskiego i szwedzkiego, w 1593 roku. Rozruchy domowe w Polsce w latach 1606–1608, tłum. Adam Benedykt Jocher, Sylwia Szczygieł, wyd. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski (Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2009).
Piasecki Paweł, Kronika, tłum. Antoni Chrząszczewski, wyd. Julian Bartoszewicz (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1870).
Radziwiłł Albrycht Stanisław, Rys panowania Zygmunta III, tłum. Edward Kotłubaj, wyd. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski (Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2011).
Rangoni Claudio, Relacja o Królestwie Polskim z 1604 roku, tłum. Kajetan Wincenty Kielisiński, Wojciech Kazimierski, wyd. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski (Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2013).
Reszka Stanisław, Diarium 1583–1589, wyd. Jan Czubek (Kraków: Akademia Umiejętności, 1915).
Rokosz Zebrzydowskiego. Materyały historyczne, wyd. Aleksander Rembowski (Warszawa: Świdzińscy, 1886–1892).
Volumina Constitutionum, t. II: 1550–1609, vol. 1: 1550–1585, wyd. Stanisław Grodziski, Irena Dwornicka, Wacław Uruszczak (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2005) [VC II/1].
Volumina Constitutionum, t. II: 1550–1609, vol. 2: 1587–1609, wyd. Stanisław Grodziski, z przedmową Wacława Uruszczaka (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2008) [VC II/2].
Volumina Constitutionum, t. IV: 1641–1668, vol. 1: 1641–1658, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Krzysztof Fokt, z przedmową Wacława Uruszczaka (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015) [VC IV/1].
Wawel, t. 2 (Materyały archiwalne do budowy zamku), oprac. Adam Chmiel (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1913).
Wielewicki Jan, Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1600 do r. 1608 (włącznie), wyd. Władysław Chotkowski (Kraków: Akademia Umiejętności, 1886).
Zbiór aktów do historyi ustroju sądów prawa polskiego i kancelaryi sądowych województwa krakowskiego z wieku XVI–XVIII, wyd. Stanisław Kutrzeba (Kraków: Akademia Umiejętności, 1909).
Besala Jerzy, Stefan Batory, wyd. 2 (Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2010).
Byliński Janusz, Sejm z 1611 roku. W nowym opracowaniu (Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2016).
Chłapowski Krzysztof, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (materiały źródłowe) (Warszawa–Bellerive-sur-Allier: Wydawnictwo DiG, 2017).
Dopierała Kazimierz, Stosunki dyplomatyczne Polski z Turcją za Stefana Batorego (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986).
Górski Kacper, Jurysdykcja karna sądu i urzędu grodzkiego krakowskiego w latach 1585–1620. Studium z dziejów staropolskiego wymiaru sprawiedliwości (Kraków: maszynopis rozprawy doktorskiej, 2021).
Graff Tomasz, Wołyniec Bartłomiej, Wróbel Elżbieta Elena, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020).
Kutrzeba Stanisław, Katalog Krajowego Archiwum aktów grodzkich i ziemskich w Krakowie (Kraków: Grono Konserwatorów Galicyi Zachodniej, 1909).
Lepszy Kazimierz, „Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w.”, w: Janusz Tandecki, Krzysztof Kopiński, Edytorstwo źródeł historycznych (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2014), 359–384 (załącznik 4).
Lubczyński Mariusz, „Tarnowski Gabriel h. Leliwa”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 52: 394–396.
Pawłowska-Kubik Agnieszka, Rokosz sandomierski 1606–1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu (Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019).
Mikołaj Zebrzydowski (1553–1620), palatinus et capitaneus Cracoviensis, fundator et defensor Ecclesiae. W czterechsetną rocznicę śmierci, red. Aleksander Krzysztof Sitnik (Kraków: Wydawnictwo Homini, 2021).
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Stanisław Cynarski, Alicja Falniowska-Gradowska, red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1990).
Wrede Marek, Itinerarium króla Zygmunta III 1587–1632 (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2019).
Górski Kacper, „Zawieszenie jurysdykcji w grodzie krakowskim ze względu na sejmik lub sejm w świetle praktyki przełomu XVI i XVII wieku”, Miscellanea Historico-Iuridica 21 (2022), z. 1: 201–230.
Kutrzeba Stanisław, „Dawny zarząd Wawelu”, Rocznik Krakowski 8 (1906): 69–102.
Spieralski Zdzisław, „Egzorbitancje Jana Zamoyskiego. Z dziejów pamfletu politycznego w Polsce”, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 5 (1960): 145–172.
Copyright (c) 2023 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
