Mikołaj Zebrzydowski (1553–1620) as an Epistolographer
Abstract
The aim of article is to present Mikołaj Zebrzydowski as an epistolographer. For this purpose there have been analyzed both his unpublished letters (housed in national libraries and archives) and the published ones. The examined correspondence comes from the years 1581–1615. The article discusses the themes covered explicitly and implicitly (deep meaning layer) in the letters, the relations with the addressees, the language and the style. The subjects of correspondence conducted by Mikołaj Zebrzydowski are strictly related to his public activity. So far, no letters of the voivode that were addressed to the members of the immediate family or were exclusively private in nature have been found. Most of the letters written by Zebrzydowski are concise, catious and focused on specifics, which seems to correspond to the secretive and pragmatic nature of the sender. There are already in the correspondence some traces of contesting the actions of Sigismund III before the Sandomierz sedition, which, of course, increase in the years 1606–1609. Letters addressed to a collective addressee deserve special attention. Unlike the ones intended for individual recipients, in the correspondence addressed to the wider public, the voivode expresses his feelings, often refers to authorities, tries to play with the emotions of readers, stylises his behavior and manipulates facts. To strengthen the power of expression he willingly uses amplification, one of the basic rhetorical devices. It should be considered that this type of correspondence was one of the most important propaganda tools used by the voivode.
References
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Archiwum Radziwiłłów, dz. II, ks. 7; dz. V, 18670, 18671, 18672. Archiwum Zamoyskich, 632, 635, 637, 708, 712, 716, 752. Extranea Polen, 104 (zbiór z Riksarkivet Stockholm dostępny na mikrofilmach). Zbiór Branickich z Suchej, 148/172.
Archiwum Narodowe w Krakowie: 29/637/0/-/2881. Księgi grodzkie krakowskie, 29/5/0/2/681, 29/5/0/2/682, 29/5/0/2/683, 29/5/0/2/685.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie: 999.
Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku: 289, 293, 1069, 1403, 1539.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie: 103, 337, 341, 1577, 1621, 2723, 2724.
Biblioteka Narodowa w Warszawie: 3087.
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk: 399, 1048, 1910, 2255, 8410.
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu: 33.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu: 314, 6603.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. I: 1572−1632, cz. 1: 1572−1616, wyd. Włodzimierz Dworzaczek (Poznań: PWN, 1957).
Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572–1655, wyd. Michał Zwierzykowski, Robert Kołodziej (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020).
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572–1620, wyd. Stanisław Kutrzeba (Kraków: nakł. Polskiej Akademji Umiejętności, 1932).
Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572–1632, oprac. Henryk Gmitrek (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2016).
Archiwum domu Sapiehów, t. 1: Listy z lat 1575–1606, oprac. Antoni Prochaska (Lwów: nakładem rodziny, z Drukarni Zakładu Narodowego im. Ossolińskich pod zarządem Juliusza Birkenmaiera, 1892).
Archiwum Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 1: 1553–1579, wyd. Wacław Sobieski (Warszawa: Druk Piotra Laskauera i S-ki, nakładem Maurycego Zamoyskiego, 1904); t. 2: 1580–1582, wyd. Józef Siemieński (Warszawa: Druk Piotra Laskauera i S-ki, nakładem Maurycego Zamoyskiego, 1909); t. 3: 1582–1584, wyd. Józef Siemieński (Warszawa: Druk F. Wyszyńskiego i S-ki, nakładem Maurycego Zamoyskiego, 1913); t. 4: 1585–1588, wyd. Kazimierz Lepszy (Kraków: nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1948).
Chłapowski Krzysztof, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (Materiały źródłowe) (Warszawa: Wydawnictwo DiG; Bellerive-sur-Allier: Edition La Rama, 2017).
Korrespondencye Jana Karola Chodkiewicza, wyd. Władysław Chomętowski (Warszawa: nakładem Świdzińskich, w Drukarni Jana Jaworskiego, 1875).
Kronika Pawła Piaseckiego, biskupa przemyślskiego, wyd. Julian Bartoszewicz (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Konst. Mańkowskiego, 1870).
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, wyd. Jan Czubek, t. 2: Proza (Kraków: nakł. Akademji Umiejętności, 1918).
Pisma Stanisława Żółkiewskiego kanclerza koronnego i hetmana: z jego popiersiem, wyd. August Bielowski (Lwów: Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, nakładem Wojciecha Manieckiego, 1861).
Rokosz Zebrzydowskiego. Materyały historyczne poprzedzone przedmową i rozprawą pod tytułem Konfederacya i rokosz w dawnem prawie państwowem polskiem, wyd. Alexander Rembowski (Warszawa: Świdzińscy, 1893).
Augustyniak Urszula, Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 1981).
Barłowska Maria, „Amplifikacja retoryczna”, w: Retoryka, red. Piotr Wilczek, Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska-Daca (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008), 98–115.
Barwicka Aleksandra, „Magnat-regalista Zygmunt Myszkowski w świetle pism politycznych z okresu rokoszu Zebrzydowskiego”, w: Wobec króla i Rzeczpospolitej. Magnateria w XVI–XVIII wieku, red. Ewa Dubas-Urwanowicz, Jerzy Urwanowicz (Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2012), 297–310.
Byliński Janusz, „Mikołaj Zebrzydowski, zasłużony rotmistrz królewski – niefortunny wódz rokoszu 1606−1608”, w: Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu, red. Ewa Kozerska, Marek Maciejewski i Piotr Stec (Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2015), 291−348.
Całek Anita, Nowa teoria listu (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2019).
Graff Tomasz, Wołyniec Bartłomiej, Wróbel Elżbieta Elena, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny (Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2020).
Guzowski Piotr, „Bernard Maciejowski i Mikołaj Zebrzydowski – biografie (prawie) równoległe”, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI−XVII wieku, red. Jerzy Urwanowicz (Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003), 71−93.
Korolko Mirosław, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny (Warszawa: Wiedza Powszechna, 1998).
Maciszewski Jarema, Wojna domowa w Polsce (1606–1609). Studium z dziejów walki przeciw kontrreformacji, cz. 1: Od Stężycy do Janowca (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960).
Okopień-Sławińska Aleksandra, „Amplificatio”, w: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989), 27.
Ormanty Augustyn, Wybrane epizody z życia i działalności Mikołaja Zebrzydowskiego (1553–1620) (Kraków: Wydawnictwo Calvarianum, 2003).
Pawłowska-Kubik Agnieszka, Rokosz sandomierski 1606–1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu (Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019).
Augustyniak Urszula, „Racje i emocje w staropolskiej polityce”, Przegląd Humanistyczny 23/1 (1979): 57–68.
Korolko Mirosław, „«Rola „retoryki» w piśmiennictwie polskim w wieku XVI (Przegląd badań i propozycje metodologiczne)”, Przegląd Humanistyczny 10/5 (1966): 17–34.
Kowalska Danuta, „O stylu biblijnej prozy Mikołaja Reja (na podstawie «Psałterza Dawidowego»)”, Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego 5 (2019): 209–223.
Pawłowska-Kubik Agnieszka, „Pragmatyzm czy zdrada? Relacje pomiędzy przywódcami rokoszu sandomierskiego, Mikołajem Zebrzydowskim i Januszem Radziwiłłem, po klęsce pod Guzowem”, Studia Historica Gedanensia 12 (2021): 132–157.
Płonka Mirosław, „Przedstawianie Mikołaja Zebrzydowskiego w literaturze pięknej i sztukach plastycznych”, Folia Historica Cracoviensia 26/2 (2020): 39–68. Ryś Jan, „Związki Mikołaja Zebrzydowskiego (1553–1620) z Krakowem”, Studia Historyczne, R. 29 (1986), z. 2: 181–193.
Tygielski Wojciech, „Epistolografia staropolska jako źródło do badania mechanizmów politycznych”, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 33 (1988): 63–79. Wróbel Elżbieta Elena, „Bractwo pana wojewody”, Folia Historica Cracoviensia 12 (2006): 151–164.
Copyright (c) 2023 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The Yearbook only accepts materials for publication that are free of all conflicts of interest, and that in no way involve conflicts over authorship, copyright, etc. The Editors will take action against any cases of plagiarizing, ghostwriting1, guest/honorary authorship2, etc. Where co-authored work is concerned, the Author listed first is expected to take responsibility for the submission, and is required to make clear the contributions of all of the Co-Authors involved. In the event of the publication owing its existence to funding dedicated to this purpose, this fact should be made clear: e.g. in any note of thanks/acknowledgement, or in a footnote, etc. Explicit notification should be given of any form of reprinting, with the appropriate evidence of permission to publish being furnished as required. Any impropriety on the part of Authors/Reviewers risks exposing them to appropriate responses from the relevant institutions.
______
1 This term refers to instances of a person who has made an essential contribution being omitted from the list of authors, or from notes conveying gratitude and/or acknowledgement.
2 This occurs when a person who has made either an insignificant contribution or no contribution at all nevertheless appears on the list of authors.
