Wokół sporu o genezę i tradycję Lajkonika

Abstrakt

W artykule przedstawiono sformułowane na przestrzeni około 200 lat hipotezy dotyczące genezy tradycji pochodu Konika Zwierzynieckiego, zwanego Lajkonikiem, a także możliwe powiązania kulturowe krakowskiego zwyczaju z tradycjami i obrzędami wykształconymi przez inne społeczności. Ze względu na niewyjaśnione do tej pory pochodzenie postaci Lajkonika oraz liczne, dopuszczalne naukowo interpretacje historyczne i kulturowe używanego w pochodzie kostiumu konia w artykule podjęto także próbę analizy porównawczej podobnych zjawisk folklorystycznych na podstawie badania konotacji symbolicznych. We wstępie przedstawiono wieloaspektową symbolikę konia w kulturze europejskiej oraz wykorzystanie jego postaci w rozmaitych obrzędach ludowych, przeważnie o charakterze religijnym lub apotropaicznym. W głównej części tekstu zaprezentowano natomiast historię ewolucji naukowych poglądów dotyczących Lajkonika oraz wyodrębniono najbardziej istotne, możliwe interpretacje zagadki Konika Zwierzynieckiego. Celem artykułu jest usystematyzowanie i zebranie dotychczas nakreślonych, lecz rozproszonych w licznych publikacjach hipotez, dotyczących pochodzenia oraz znaczenia kulturowego i historycznego pochodu Lajkonika. Bezpośredni przedmiot zainteresowania stanowią prezentowane w przypisach i bibliografii opracowania monograficzne, pamiętniki, wspomnienia, protokoły oraz artykuły naukowe, analizowane metodą porównawczą oraz analityczno-syntetyczną. Mimo że w artykule nie sformułowano wyjaśnienia fenomenu Lajkonika, stanowi on istotny naukowo zbiór informacji historycznych, kulturowych, językoznawczych i etnologicznych, dotyczących zwyczaju krakowskiego oraz podobnych tradycji europejskich. Ze względu na wieloaspektowe ujęcie tematu i prezentację pozornie niepowiązanych ze sobą ustaleń naukowych z odrębnych dziedzin niniejszy tekst może przysłużyć się także dalszym badaniom, ukierunkowanym na rozwikłanie i ustalenie genezy krakowskiej tradycji Konika Zwierzynieckiego.