Podróże nuncjusza Antonia Santa Crocego w czasie jego misji w Rzeczypospolitej (1627–1630)
Przyczynek do badań nad mobilnością dyplomatów papieskich
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza mobilności Antonia Santa Crocego – tytularnego arcybiskupa Seleucji i nuncjusza apostolskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1627–1630. Autorzy odtworzyli podróż dyplomaty papieskiego z Rzymu do Rzeczypospolitej odbytą w 1627 r., podróż powrotną nad Tyber z 1630 r. oraz dwa wojaże po Polsce – miesięczny wyjazd do Prus z 1627 r., podjęty w związku z trwającą wojną o ujście Wisły oraz polsko-szwedzkimi rokowaniami prowadzonymi przy udziale mediatorów niderlandzkich, a także – dwumiesięczny objazd Mazowsza, będący w rzeczywistości ucieczką przed zarazą, jaka w drugiej połowie 1629 r. nawiedziła ziemie Korony. Podstawą opracowania jest korespondencja Santa Crocego z Sekretariatem Stanu Stolicy Apostolskiej, nad którym pieczę sprawował kardynał nepot Francesco Barberini. Wspomniana korespondencja przechowywana jest w Archivio Apostolico Vaticano oraz w Biblioteca Apostolica Vaticana. Znaczna jej część została wydana w serii Acta Nuntiaturae Polonae (t. XXIII, vol. 1–2). Interesującym źródłem o charakterze uzupełniającym jest Diario di Roma (1608–1644) autorstwa Giacinto Gigliego, w którym pamiętnikarz uwiecznił wjazd Santa Crocego do Wiecznego Miasta latem 1630 r. Ponadto autorzy wykorzystali literaturę przedmiotu poświęconą zagadnieniu podróży przedstawicieli papieskich, m.in. prace ks. Henryka Damiana Wojtyski, Teresy Chynczewskiej-Hennel czy Tadeusza Fitycha. Autorzy dokonali analizy rękopiśmiennych materiałów źródłowych pod kątem mobilności nuncjusza Santa Crocego, dzięki czemu udało się uzupełnić jego itinerarium. W publikacji zwrócono uwagę na opisy odwiedzanych przez niego miejsc oraz personalia osób, z którymi przedstawiciel papieski spotykał się podczas swych wojaży. Zarysowano również pewne wątki, które będą kontynuowane w przyszłych badaniach, a dotyczą sfery organizacyjnej nuncjatury w czasie, gdy przedstawiciel papieski przebywał poza dworem. Artykuł może stanowić cenne uzupełnienie do badań nad podróżami w czasach nowożytnych, jak również przyczynek do zagadnienia związanego z mobilnością dyplomatów w czasie realizowania ich misji.
Bibliografia
Archivio Apostolico Vaticano, Nunziatura di Polonia, vols. 42, 42A.
Biblioteca Apostolica Vaticana, Barberiniani Latini, vol. 6159.
Archivio Stato di Roma, Archivio Santa Croce, vol. 774.
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XVIII, Franciscus Simonetta (1606–1612), vol. 1 (21 VI 1606–30 IX 1607), ed. Adalbertus Tygielski (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1990).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXII, Ioannes Baptista Lancellotti (1622–1627), vol. 1: (22 XI 1622 – 31 XII 1623), ed. Thaddaeus Fitych (Cracoviae, Academia Scientiarum et Litterarum Polona, 2001).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXIII, Antonius Santa Croce (1627–1630), vol. 1: (1 III 1627 – 29 VII 1628), ed. Henricus Litwin (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1996).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXIII, Antonius Santa Croce (1627–1630), vol. 2: (1 VIII 1628 – 31 III 1629), ed. Henricus Litwin, Paulus Duda (Cracoviae, Academia Scientiarum et Litterarum Polona, 2021).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXIV, Honoratius Visconti (1630–1636), vol. 1: (20 IV 1630 – 26 VII 1631), ed. Adalbertus Biliński (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1992).
Gigli Giacinto, Diario di Roma (1608–1644), ed. Manlio Barberito, t. 1 (Roma: Colombo, 1994).
Marescotti Galeazzo, Vademecum pro nuntiis apostolicis in Polonia a Geleazzo Marescotti, nuntio apostolico, c.a. 1670 exaratum, quod apud Ciampi inserbitur l’istruzione al nuovo nunzio di Polonia (Petropoli: Alexander Kakowski, 1912).
Nuntiaturberichte aus Deutschland nebst ergänzenden Aktenstücken, Abteilung IV, Nuntiatur des Pallotto 1628–1630, ed. Hans Kiewning, vol. I (Berlin: A. Bath, 1895).
Becker Rotraud, „Madruzzo Carlo Emanuele”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 67 (2006).
Boccolini Alessandro, „Visconti Onorato”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 99 (2020).
Cecchi Emilio, „Buondelmonte Ippolito”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 15 (1972).
Braun Guido, „Kaiserhof, Kaiser und Reich in der Relazione des Nuntius Carlo Carafa (1628)”, w: Kaiserhof –Papsthof (16.–18. Jahrhundert), ed. Richard Bösel, Grete Klingenstein, Alexander Koller (Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2006), 77–104.
Chynczewska-Hennel Teresa, Nuncjusz i król. Nuncjatura Maria Filonardiego w Rzeczypospolitej 1636–1643 (Warszawa: Neriton, Instytut Historii PAN, 2006).
Chynczewska-Hennel Teresa, „Pielgrzymki nuncjuszy do Częstochowy (XVI-XVII w.)”, w Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. Halina Manikowska, Hanna Zaremska (Warszawa: Instytut Historii PAN, 1995), 221–224.
Coniglio Giuseppe, „Agnelli Soardi Vincenzo”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 1 (1960).
D’Amico Antonio, „Pallotta Giovanni Battista”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 80 (2014).
Duda Paweł, Krzyż i karabela. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ocenie dyplomacji papieskiej w latach 1623–1635 (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019).
Duda Paweł, „Wojna o ujście Wisły w relacjach i ocenie dyplomacji papieskiej. Kampania zimowo-wiosenna 1627 roku”, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. V, red. Zbigniew Hundert, Karol Żojdź, Jan J. Sowa (Oświęcim: Napoleon V, 2017), 97–118.
Eder Karl, „Eggenberg Johann Ulrich Freiherr von”, w: Neue Deutsche Biographie, bd. 4 (1959), 331–332.
Fitych Tadeusz, Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622–1627) (Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, 2005).
Fudalej Krzysztof, „Bitwa pod Tczewem 17–18 sierpnia 1627 roku”, w: Różne oblicza wojny. Materiały Sekcji Historii Wojskowości Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Warszawskiego, red. Michał Buława, Krzysztof Fudalej, Mirosław Nagielski (Zabrze: Inforteditions, 2009), 96–110.
Hoszowski Stanisław, „Klęski elementarne w Polsce w latach 1587–1648”, w: Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70 rocznicę urodzin, red. Zofia Budkowa et al. (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960), 453–466.
Karpiński Andrzej, W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne (Warszawa: Neriton, Instytut Historii PAN, 2000).
Korytko Andrzej, „O porty pruskie. Działania militarne w latach 1626–1635”, w: Wojny w Prusach, red. Witold Gieszczyński, Norbert Kaspark, Jerzy Maroń (Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2004), 43–63.
Litwin Henryk, Chwała Północy. Rzeczpospolita w polityce Stolicy Apostolskiej 1598–1648 (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2018).
Lolo Radosław, Rzeczpospolita wobec wojny trzydziestoletniej. Opinie i stanowiska szlachty polskiej (1618–1635) (Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2004).
Lutz Georg, „Carafa (Caraffa) Carlo”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 19 (1976).
Maroń Jerzy, Wojna trzydziestoletnia na Śląsku. Aspekty militarne (Wrocław– Racibórz: Waw, 2008).
Mączak Antoni, Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978).
Paradowski Michał, Despite destruction, misery and privations… The Polish Army in Prussia during the war against Sweden 1626–1629 (Warwick: Helion & Company, 2020).
Pia Paoli Maria, „Giglioli Alfonso”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 54 (2000).
Pokojski Kuba, Bitwa pod Tczewem 17–18 sierpnia 1627 roku (Warszawa: Instytut Wydawniczy Erica, 2015).
Poncet Olivier, „Ubaldini Roberto”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 97 (2020).
Laura Ronchi de Michelis, „Lancellotti Giovanni Battista”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 63 (2004).
Squicciarini Donato, Nunzi apostolici a Vienna (Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana, 1998).
Tanturri Alberto, „Santacroce Antonio”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 90 (2017).
Teodori Raissa, „Lagonissa Fabio”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 63 (2004).
Toesca Ilaria, Zapperi Roberto, „Aggucchi Giovanni Battista”, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 1 (1960).
Wilson Peter H., Wojna trzydziestoletnia 1618–1648. Tragedia Europy (Oświęcim: Napoleon V, 2017).
Wiszowata-Walczak Katarzyna, „Pobyt Jana Kazimierza na Śląsku w 1655 roku w świetle korespondencji nuncjusza Piotra Vidoniego”, w: Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, red. Mariusz R. Drozdowski, Wojciech Walczak, Katarzyna Wiszowata-Walczak (Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2012), 533–542.
Wojtyska Henryk Damian CP, Nuncjusze papiescy w Polsce od XVI do końca XVIII wieku. Materiały pozostawione do publikacji przygotował do druku i wydał bp Jan Kopiec (Gliwice: Studio Impreso, 2020).
Wrede Marek, Itinerarium króla Zygmunta III 1587–1632 (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2019).
Bodniak Stanisław, „Polska w relacji włoskiej z roku 1604”, Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 2 (1930): 26–49.
Chynczewska-Hennel Teresa, „Pobyt Maria Filonardiego w Wilnie (1636)”, Barok. Historia–Literatura–Sztuka 10 (1998): 51–64.
Fitych Tadeusz, „Personel i organizacja nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego 31-szego posła apostolskiego w Polsce (1622–1627)”, Seculanum Christianum 8/1 (2001): 41–80.
Fitych Tadeusz, „Półroczna podróż do Warszawy Giovanniego Battisty Lancellottiego, nuncjusza apostolskiego w Polsce w latach 1622–1623”, Studia Gnesnensia XIV (2000): 225–242.
Litwin Henryk, Duda Paweł, „Nuncjusz, królowa i inne damy. Obraz kobiet w korespondencji nuncjusza Antonia Santa Croce”, Kronika Zamkowa. Roczniki, seria nowa 6 (72) (2019): 113–131.
Odyniec Władysław, „Lądowo-morska obrona wybrzeża polskiego w rejonie Pucka w latach 1626–1629”, Studia i Materiały do Historii Wojskowości 1 (1954): 446–467.
Paluchowski Piotr, Kizik Edmund, Szarszewski Adam, „Epidemie w Gdańsku w XVII i XVIII w. Addenda et corrigenda”, Studia Historica Gedanensia 12 (2021), cz. 2: 109–130.
Sułowska Zofia, „Działalność nuncjusza Viscontiego w Polsce”, Roczniki Humanistyczne KUL 9/4 (1960): 31–99.
Teodorczyk Jerzy, „Wyprawa szwedzka z Meklemburgii do Prus Królewskich wiosną 1627”, Studia i Materiały do Historii Wojskowości 6 (1960): 100–190. Wojtyska Henryk Damian CP, „Da Roma a Cracovia. I viaggi degli inviati pontifici in Polonia nei sec. XVI–XVIII”, w: Viaggio in Italia e viaggio in Polonia, red. Danuta Quirini-Popławska, „ZNUJ” 1128 (1994), Prace Historyczne 110 (1994): 85–107.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
