To kopuła świętego Piotra, to Rzym…
Wieczne Miasto w relacjach z polskich podróży (1858–1905)
Abstrakt
Od średniowiecza Italia była jednym z ważniejszych państw na mapie wojaży polskich podróżników, pątników, co nie pozostało bez wpływu na liczbę spisywanych wspomnień, relacji. Ponieważ romantyczne podróżopisarstwo inspirowane w znacznej mierze Podróżą włoską Johanna Wolfganga Goethego zyskało już wiele opracowań, uwagę skupiłam na drugiej połowie XIX i początku XX stulecia. W niniejszym tekście przedstawiam obraz Rzymu – Stolicy Piotrowej prezentowany w wybranych tekstach, przy czym ich artystyczna wartość nie stanowiła tu kryterium wyboru. Obok cenionych, erudycyjnych Kartek z podróży Kraszewskiego, Podróży do Włoch Kremera, „wiązki wspomnień podróżnych” popularnego niegdyś Stanisława Bełzy uwzględnione zostały również wspomnienia z pielgrzymek. Wędrówki po Wiecznym Mieście przebiegały co najmniej kilkoma szlakami: śladami europejskiego dziedzictwa kulturowego wyznaczonymi spuścizną antyku i chrześcijaństwa, tropem ojczystych pamiątek oraz przed tron następcy Świętego Piotra, bowiem w myśl często przywoływanej w analizowanych tekstach maksymy: „Widzieć Rzym, a nie widzieć papieża to rzecz niedorzeczna”.
Bibliografia
Bełza Stanisław, Za Apeninami (Kraków: Geberthner i Wolff, 1890).
Bogdalski Czesław, Pielgrzymka polska do Rzymu (Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1888).
Brzega Wojciech, „Z pielgrzymki do Rzymu. Opowiadanie Jaśka Wirhowego”, w: idem, Posiady. Opowiadania z Podhala (Kraków: Księgarnia Literacka Karola Kwaśniewskiego, 1913).
Chojko-Boutière Jadwiga, „Więzienie Mamertyńskie w Quo vadis”, Pamiętnik Literacki 57/3 (1966): 269–281.
Fisz Zenon [Tadeusz Padalica], Listy z podróży, t. 2 (Wilno: J. Zawadzki, 1859).
Gaume Jean, Historia katakumb czyli Rzym podziemny (Warszawa: J. Glücksberg, 1854).
Grudziński Stanisław, „Powieściopisarstwo. Czwarte dziesięciolecie od 1860– 1870”, w: Książka jubileuszowa dla uczczenia pięćdziesięcioletniej działalności literackiej J.I. Kraszewskiego (Warszawa: Józef Unger, 1880).
Kantecki Antoni, Polska pielgrzymka do Rzymu z roku p. 1877 (Poznań: Jarosław Leitgeber, 1877).
Kasprowicz Jan, „Ad limina apostolorum”, Słowo Polskie 211, 216, 216, 223, 230, 231, 236 (1902).
Kasprowicz Jan, „Depesze «Słowa Polskiego»”, Słowo Polskie 215 (1902).
Kraszewski Józef Ignacy, Kartki z podróży 1858–1864, oprac. Paweł Hertz, t. 1 (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977).
Kraszewski Józef Ignacy, „Wieki katakumbowe. Odczyty w Dreźnie Odczyt trzeci”, Kronika Rodzinna 23 (1868): 853.
Konopnicka Maria, „Po odwiedzeniu kościoła jubileuszowego”, w: eadem, Poezje, wydanie zupełne, krytyczne, oprac. Jan Czubek (Warszawa: Geberthner i Wolff, 1915), t. 8, 31–36.
Kremer Józef, Podróż do Włoch, t. 5, cz. 1 (Wilno: J. Zawadzki, 1863).
Marczyński Józef, Z pielgrzymki do Rzymu (Lwów: Drukarnia Zygmunta Golloba, 1898).
Mohort Julian [Julian Ochorowicz], Przelotne wrażenia z podróży do Rzymu (Warszawa: Drukarnia „Biblioteki Dzieł Wyborowych”, 1899).
Orkan Władysław, „O pielgrzymce do Rzymu”, w: idem, Warta. Studia – Listy – Szkice (Lwów: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1926).
Podróż do Rzymu i Paryża odbyta w roku 1861 przez Feliksa Borunia, włościanina wsi Kaszowa pod Krakowem spisana za opowiadaniem pielgrzyma przez Walerego Wielogłowskiego (Kraków: Księgarnia i Wydawnictwo dzieł katolickich, naukowych i rolniczych, 1863).
Reymont Władysław, „Z wrażeń włoskich”, w: idem, Spotkanie. Szkice i obrazki (Warszawa: Geberthner i Wolff, 1897).
Sienkiewicz Henryk, „List z Rzymu”, Gazeta Polska 234 (1879).
Sikora Jan, Pielgrzymka do Rzymu (Cieszyn: Drukarnia Karola Prochaski, 1890).
Smoczyński Wincenty, Wspomnienia o polskiej pielgrzymce do Rzymu w roku 1888 na jubileusz J. Ś. Leona XIII papieża (Kraków: Drukarnia „Czasu” Fr. Kulczyckiego, 1889).
Wierycz Stefan [Amelia Bortnowska], Z pielgrzymki do Rzymu. Listy do „Gazety Świątecznej” (Warszawa: Księgarnia Krajowa Konrada Prószyńskiego, 1905).
Burkot Stanisław, Polskie podróżopisarstwo romantyczne (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988).
Burzka-Janik Małgorzata, „Kraszewski w Rzymie. Uwagi na marginesie Kartek z podróży 1858–1864”, w: Kraszewski i nowożytność. Studia, red. Anna Janicka, Krzysztof Czajkowski, Łukasz Zabielski (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2014–2015), 77–92.
Chlebowski Piotr, „Spotkania Józefa Ignacego Kraszewskiego z Ostatnią Wieczerzą, czyli trzy epizody z włoskiej podróży”, w: Kraszewski i nowożytność. Studia, red. Anna Janicka, Krzysztof Czajkowski, Łukasz Zabielski (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2014–2015), 59–66.
Dąbrowicz Elżbieta, Katakumby. Józef Ignacy Kraszewski – Zygmunt Krasiński – Cyprian Norwid, w: Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. Wiesław Ratajczak, Tomasz Sobieraj (Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006), 85–96.
Grodziski Stanisław, Feliksa Boronia pielgrzymka do historii (Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984).
Królikiewicz Grażyna, Ruina jako obraz i temat romantyczny (Kraków: Universitas, 1993).
Litwornia Andrzej, Rzym Mickiewicza. Poezja nad Tybrem 1829–1831 (Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005).
Matusik Anna, „Anni Sancti”. Lata Święte w pamiętnikach, dziennikach i książeczkach jubileuszowych (Katowice: Biblioteka Śląska, 2013).
Mlekodaj Anna, „Fizyczne i mentalne podróże górali w Opowiadaniach z Podhala Wojciecha Brzegi”, w: Podróż i literatura 1864–1914, red. Ewa Ihnatowicz (Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego, 2008).
Olszewski Daniel, Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1996).
Płaszczewska Olga, „Józef Ignacy Kraszewski wobec tradycji europejskiej podróży literackiej”, w: Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. Wiesław Ratajczak, Tomasz Sobieraj (Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006).
Płaszczewska Olga, „Literatura i legenda w Podróży do Włoch Józefa Kremera”, w: Józef Kremer (1806–1875). Studia i materiały, red. Jacek Maj (Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2007), 221–262.
Płaszczewska Olga, Wizja Włoch w polskiej i francuskiej literaturze okresu romantyzmu (1800–1850) (Kraków: TAIPWN Universitas, 2003).
Stachura-Lupa Renata, „Stanisław Tarnowski o pielgrzymce słowiańskiej do Rzymu (1881)”, w Południowa Słowiańszczyzna w literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. Krzysztof Stępnik,
Monika Gabryś (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010).
Stomma Ludwik, Antropologia wsi polskiej XIX w. (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1986).
Trzeciakowski Lech, Otto von Bismarck (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009).
Ugniewska Joanna, „Podróż do Włoch Józefa Kremera”, w: Józef Kremer (1806– 1875). Studia i materiały, red. Jacek Maj (Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2007).
Zieliński Zygmunt, Papieże i papiestwo dwóch ostatnich wieków (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007).
Zieliński Zygmunt, „Proces narastania centralizmu rzymskiego. Sobór Watykański I i upadek świeckiej władzy papieża”, w: idem, Papieże i papiestwo dwóch ostatnich wieków (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007), 190–206.
Chlebowski Piotr, „Listy Józefa Ignacego Kraszewskiego do Zmartwychwstańców”, Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 3–4 (1994): 154–172.
Biesiadecka Elżbieta, „Ruch pielgrzymkowy w Galicji w drugiej połowie XIX i w początkach XX wieku w relacjach galicyjskiej prasy”, Galicja. Studia i materiały 6 (2020): 121–135.
Górecki Jan, „Fenomen pielgrzymowania Europejczyków do Rzymu na podstawie pisma „Katolik” (1869–1914)”, Peregrinus Cracoviensis 18 (2017): 47–63.
Kowalczuk Urszula, „Dylemat podróży – Podróż do Włoch Józefa Kremera i Podróż do Włoch
Hipolita Taine’a”, Prace Filologiczne. Seria Literaturoznawcza 57 (2009): 169–182.
Mleczko Wojciech, „J.I. Kraszewski i Zmartwychwstańcy: przyczynek do opisu relacji”, Nasza Przeszłość 130 (2018): 189–201.
Owczarz Ewa, „Widzenie i wczytywanie. Topografia i historia w Caprei i Romie Józefa Ignacego Kraszewskiego”, Litteraria Copernicana 4 (2018): 61–77.
Owczarz Ewa, „Włochy i Kraszewski. Metafizyka przestrzeni”, Prace Filologiczne. Seria Literaturoznawcza 57 (2009): 193–209.
Rudkowska Magdalena, „Gruzy i ruiny w twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego”, Napis7 (2001): 465–473.
Szczurowski Rafał, „Ksiądz Wincenty Smoczyński – przewodnik pielgrzymów do Rzymu w latach 1888–1900”, Nasza Przyszłość 91 (1999): 301–330.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
