Poets and Poetry of Poland, czyli skarbiec polskiej poezji otwarty dla Amerykanów
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi Poets and Poetry of Poland – pierwszej obszernej antologii polskiej literatury wydanej w języku angielskim w Stanach Zjednoczonych przez Pawła Sobo- lewskiego (1881). Szczególną uwagę poświęcono charakterystyce tego dzieła, odtworzeniu śladów jego recepcji i wykazaniu najważniejszych źró- deł, na jakich opierał się redaktor Poets and Poetry of Poland. Praca ukazuje także znaczenie działalności literackiej i kulturalnej Sobolewskiego, który zainicjował wieloaspektowe, nierzadko pionierskie przedsięwzięcia, stając się jednym z czołowych polonijnych działaczy w XIX-wiecznych Stanach Zjednoczonych, udzielającym się także w środowisku amerykańskim. Arty- kuł został częściowo oparty na materiałach źródłowych zgromadzonych przez Mieczysława Haimana w Muzeum Polskim w Ameryce (Chicago), do których dostęp był możliwy dzięki badaniom autorki, prowadzonym w ramach stypendium Fundacji Kościuszkowskiej. Za podstawowe narzę- dzie przyjęto analizę historyczną źródeł, opierającą się na paradygmacie opisowo-historycznym. Wydanie antologii było zwieńczeniem wieloletniej misji Sobolewskiego, związanej z pragnieniem zaznajomienia i zaintere- sowania Amerykanów polską kulturą, ukazania jej w reprezentatywnych przejawach. Poets and Poetry of Poland, obejmujące tłumaczenia utworów 60 autorów z okresu od XVI do XIX wieku, pozwalało na wieloaspektowe poznanie biografii i twórczości wybitnych polskich poetów, w większości przynależących do czasów romantyzmu i oświecenia. Pomimo silnej inspi- racji podręcznikiem Lucjana Tomasza Rycharskiego i innymi źródłami na ostateczny kształt tomu miały wpływ osobiste doświadczenia redaktora, jego preferencje lekturowe i kontakt z autorami.
Bibliografia
„Belvidere Standard”, Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Hai mana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
Bieliński Wiesław, „Życie i Czyny Pawła Sobolewskiego – Nestora Polskich Dziennikarzy w Ameryce”, Dziennik Związkowy (Zgoda) (June 11th, 1966) (Muzeum Polskie…) (Spuścizna Mieczysława Haimana…), teczka nr 78.
„Honor Polish Journalist at grave today”, Chicago Tribune (September 24, 1966), Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
List Lucjana Tomasza Rycharskiego do Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kraków, 1868. Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskiego. Seria III: Listy z lat 18631887, t. 70, R (Rohozińska – Rzuchowski), Biblioteka Jagiellońska, BJ Rkp. 6530 IV.
List Marcina Rosienkiewicza do Henryka Kałłusowskiego Cincinnati, 18.07.1848. Zbiory Biblioteki Narodowej.
List Pawła Sobolewskiego do Józefa Ignacego Kraszewskiego, Chicago, 30.06.1879, Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskiego. Seria III, Listy z lat 1863–1887, rps. 6532 IV.
List Pawła Sobolewskiego do Józefa Ignacego Kraszewskiego, Chicago, 19.01.1882, Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskie go. Seria III, Listy z lat 1863–1887, rps. 6532 IV.
„Paul Sobolewski – The Errant Knight of the Pen!”, The PolishAmerican Journal (August 10th, 1963), Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
„Paweł Sobolewski, „Bojownik o Wolność – Literat i Pionier Życia Polsko-Amerykańskiego”, Dziennik Związkowy (Zgoda) (September 20, 1966), Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
Swing David, Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobo lewski, teczka nr 78.
„The Chicago Sentinel”, Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
„The Dial”, Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Mate riały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
Zale Louis M., „Neither fire nor famine could dampen Sobolewski’s poetic urge”, Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
th Anniversary of the First Polish-American Publication in the English Language”, Congressional Record. Proceedings and Debates of the 95th Congress, first session no. 91, vol. 123 (May 26, 1977), Muzeum Polskie w Ameryce, Spuścizna Mieczysława Haimana, Materiały dotyczące Pawła Sobolewskiego. Materials relating to Pawel Sobolewski, teczka nr 78.
Bolek Francis [red.], Who’s who in Polish America: a biographical dictionary of PolishAmerican leaders and distinguished Poles resident in the America (New York: Harbinger House, 1943).
Budrewicz Aleksandra, „Historia literatury polskiej według Williama Richarda Morfilla”, w Historie literatury polskiej 1864–1914, red. Urszula Kowalczuk, Łukasz Książyk (Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2015), 393–411.
Dopart Bogusław, „Adam Mickiewicz”, w Historia literatury polskiej, t. V: Roman tyzm (Bochnia–Kraków: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza SMS, 2003).
Dopart Bogusław, Romantyzm polski: pluralizm prądów i synkretyzm dzieła (Kraków: Księgarnia Akademicka, 1999).
Dyboski Roman, Angielskie przekłady poetów polskich przez Pawła Sobolewskiego (Kraków: odbitka z nr 295 „Czasu”, 1932).
Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, t. 4: PS (Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski, 2005).
Grzeloński Bogdan, Paweł Sobolewski, „Almanach Polonii” (Warszawa: Towarzystwo Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”, 1988).
Grzeloński Bogdan, Polacy w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1776–1865 (Warszawa: Interpress, 1976).
Haiman Mieczysław, Ślady polskie w Ameryce: szkice historyczne (Chicago, Ill: Drukiem Dziennika Zjednoczenia, 1938).
Janicka Anna, Tradycja i zmiana. Literackie modele dziewiętnastowieczności: pozytywizm i „obrzeża” (Wydawnictwo Alter Studio: Białystok, 2015).
Klimaszewski Bolesław, „Sobolewski Paweł”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIX (Warszawa–Kraków: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 1999–2000).
Kokoszka Magdalena, Wybory autorskie. Przyczynek do charakterystyki zjawiska, w Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017).
Kraszewski i wiek XIX. Studia, red. Anna Janicka, Krzysztof Czajkowski, Paweł Kuciński (Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2012).
Lerski Jerzy J., A Polish Chapter in Jacksonian America: The United States and the Polish Exiles of 1831 (Madison: The University of Wisconsin Press, 1958). Lodesky James D., Polish pioneers in Illinois 1818–1850 (Bloomington: Xlibris
Corporation, 2010).
Magda Matthew S., Polish Presence in Pennsylvania (Pennsylvania: Pennsylvania Historical Association, 1992).
Markiewicz Henryk, Polska nauka o literaturze. Zarys rozwoju (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985).
Markiewicz Henryk, „Pozytywizm wobec romantyzmu polskiego”, w Problemy Polskiego Romantyzmu, seria trzecia, red. Maria Żmigrodzka (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich , 1981).
Mickiewicz Adam, Wybór poezyj, oprac. Czesław Zgorzelski, cz. I (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986), LVIII.
Mickiewicz Adam, Dziady część IV, w Adam Mickiewicz, Dzieła. Wydanie Rocz nicowe, t. IV: Dramaty, oprac. Zofia Stefanowska (Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1999).
Morfill William R., The Story of Poland (New York: G.P. Putnam’s Sons, 1893). Orzechowski Emil, Teatr polonijny w Stanach Zjednoczonych (Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989).
Pamięci Adama. Redakcja „Czasu” (Kraków: Druk Wł. L. Anczyca i Spółki, pod zarządem J. Gadowstriego).
PolishAmerican Encyclopedia (Jefferson, North Carolina, London: McFarland & Company, 2011).
Pula James S., Sobolewski Paul, w The Polish American Encyclopedia, ed. James S. Pula (Jefferson, NC: McFarland, 2011).
Rycharski Lucjan Tomasz, Literatura polska w historycznokrytycznym zarysie, t. I i II (Kraków: w drukarni „Czasu” W. Kirchmayera, 1868).
Skręt Rościsław, Historiografia literatury polskiej w XIX stuleciu (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986).
Słomak Iwona, „Aνθολογία w czasach antycznych i późniejsza recepcja pojęcia: europejskie anthologiae nowożytne (rekonesans)”, w Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017).
Spasowicz Włodzimierz, „Wincenty Pol jako poeta”, w Polska krytyka literacka (1800–1918) (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959), t. III.
Sobolewski Paweł [red.], Poets and poetry of Poland: A collection of Polish verse, Including a short account of the history of Polish poetry, with sixty biographical sketches of Poland’s poets and specimens of their composition (Chicago: Knight & Leonard, Printers, 1881).
Stasik Florian, Polska emigracja polityczna w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1831–1864 (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973).
Ujejski Kornel, „O Januszu i o Panu Wincentym Polu”, w Polska krytyka literacka (1800–1918) (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959), t. II. Ulicka Danuta, „Przemoc czytanek. O gatunku antologii”, w Współczesne dyskursy konfliktu. Literatura – Język – Kultura, red. Włodzimierz Bolecki, Wojciech Soliński, Maciej Gorczyński (Łódź: Fundacja Akademia Humanistyczna, Instytut Badań Literackich PAN, 2015).
Wachtl Karol, Polonia w Ameryce. Dzieje i Dorobek (Filadelfia: [b.wyd.], 1944).
Zając Grzegorz, Czuły weredyk: Twórczość poetycka Juliana Ursyna Niemcewicza (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015).
Archacki Henry, „Paul Sobolewski – the Pole incarnate”, American Polonia Reporter XI/4 (1966). Chicago Daily Tribune (August 10, 1879).
Duchińska Seweryna, „Najnowsze utwory literatury angielskiej”, Kronika Rodzinna 10/1 (1882). Dziennik Poznański 10/8 (1868): 1–2.
Florkowska-Frančić Halina, Frančić Mirosław, „Amerykańscy korespondenci Józefa Ignacego Kraszewskiego. Portret zbiorowy Polonii”, Przegląd Polonijny 1/39 (1986): 5–22; 2/40 (1986): 5–24.
Kraszewski Józef Ignacy, Z roku 1867. Rachunki przez B. Bolesławitę, cz. 2 (Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1868).
Krysztopa-Czupryńska Barbara, „Stanisław Konarski w wybranych dziewiętnastowiecznych publikacjach anglojęzycznych”, Echa Przeszłości XX/2 (2019). Kurier Warszawski 62/161 (20.07.1882): 3.
List M. Rosienkiewicza do K. Lacha Szyrmy z 9.05.1836, Kronika Emigracji Pol skiej 4 (1837): 375-377.
„Literatura polska w przekładach angielskich”, Czas XXXV/62 (16.03.1933): 3. Mecherzyński Karol, Uwagi nad dziełem Lucjana Tomasza Rycharskiego: Literatura polska w historycznokrytycznym zarysie (Kraków: Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, 1868), Biblioteka Jagiellońska, sygn. 11949 II.
„Paweł Sobolewski – literat, krzewiciel piękna polskiej poezji”, Lud (Brazylia) 3178 (5.08.1970).
Pług Antoni, „Paweł Sobolewski (Paul Soboleski)”, Kłosy: Czasopismo Ilustro wane Tygodniowe 34/885 (1885): 382–384.
Podhajecka Mirosława, „Szkic z dziejów leksykografii dwujęzycznej: Paweł Sobolewski i jego słownik angielsko-polski (1840)” Prace Filologiczne. Rocznik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego poświęcony językoznaw stwu LXVIII (2016): 323–344.
Skarga Paweł J., „Paweł Sobolewski był szeroko znany w kołach literatów amerykańskich”, Dziennik Chicagoski 118 (20.05.1929): 6.
Siemieński Lucjan, „O historiach literatury polskiej”, Czas: dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej oraz wiadomościom literackim, rolniczym i przemysłowym 200 (1.09.1867): 1–2.
Sobolewski Paweł [red.], Poland: Historical, Literary, Monumental and Picture sque (New York: Applegate, 1841).
Szujski Józef, „Literatura polska w historyczno-krytycznym zarysie Lucyana Tomasza Rycharskiego. Kraków u Himmelbiana”, Przegląd Polski: pismo poświęcone polityce i literaturze 2/4 (1867): 153–154. „The Daily Inter Ocean” (3.09.1881).
Wardziński Zygmunt, „As one general to another: William H. Harrison’s Eulogy of Kościuszko Delivered in Congress and Reprinted by Paul Sobolewski in His Poland (New York: 1842)”, The Polish Review 4/33 (1988): 431–446.
Wardziński Zygmunt, „The oldest slavic magazine in the United States: Poland: Historical Monumental, Picturesque and its article on Copernicus (1842)”, The Polish Review 19/3–4 (1974): 83–98.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
