Dwa typy racjonalności - Berkeley i Newton

Abstrakt

Artykuł przypomina spór pomiędzy G. Berkeleyem a I. Newtonem dotyczący prawomocności mechaniki klasycznej. Dyskutowali oni problem wielkości nieskończenie małych --- infinitezymali --- występujących w rachunku różniczkowym i całkowym Leibniza i Newtona. Wielkości te raz były większe od zera, a raz równe zeru. Tej właśnie niekonsekwencji w traktowaniu infinitezymali dotyczył zarzut Berkeleya. Powszechna jest opinia, że rację w tym sporze miał oNewton, broniąc mechaniki klasycznej. Tymczasem przyjmując wąskie rozumienie racjonalności --- jako postępowania zgodnego z regułami logiki --- to oBerkeley miał rację, gdyż nie ma liczb zarazem różnych i równych zeru. Problem ten został rozwiązany wraz z podaniem ścisłej definicji granicy dopiero w XIX wieku. Okazuje się zatem, że racja była po stronie Berkeleya, natomiast oNewton kierował się pragmatyzmem, pragnąc zachować obiecującą teorię fizyczną.