Majątek ziemski Jana Zebrzydowskiego, miecznika koronnego (1620–1641), jedynego syna i sukcesora Mikołaja, wojewody krakowskiego

Agata Chrobot; Jacek Pielas

doi:10.35765/rfi.2023.2901.13

Agata Chrobot Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0001-5532-4692
Jacek Pielas Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0002-7165-8905

DOI: https://doi.org/10.35765/rfi.2023.2901.13

Abstract

Artykuł prezentuje ustalenia na temat majątku ziemskiego syna i spadkobiercy wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego – Jana, miecznika krakowskiego (1620–1621). Artykuł powstał na podstawie niewykorzystanych dotąd źródeł z krakowskich ksiąg grodzkich pierwszej połowy XVII wieku. Ustalono, że część dóbr ziemskich, w tym dobra rodowe, odziedziczył po ojcu, część natomiast kupił. Przed śmiercią zgromadził dobra prywatne, na które składał się zamek w Pieskowej Skale, miasto i części w dwóch innych miastach, 28 wsi, części w 9 wsiach, 22 folwarki oraz 4 nieruchomości w miastach. Dobra te położone były na terenie Małopolski, w której w pierwszej połowie XVII wieku był jednym z najbogatszych właścicieli ziemskich. Dochody z tego majątku powiększał o dobra królewskie.

Literaturhinweise

Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD)

Archiwum Lubomirskich z Małej Wsi zespół 1/343/0/882. Metryka Koronna (MK) zespół 4/181, 182, 189.

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr.)

Castrensia Cracoviensia Inscriptiones (CCI) zespół 29/5/0/166, 209, 215–222, 224–228, 230–238, 240–244, 246, 247, 251, 280.

Castrensia Cracoviensia Relationes zespół 29/5/0/710.

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572–1620, wyd. Stanisław Kutrzeba (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1932).

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 2: 1621–1648, wyd. Adam Przyboś (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1953).

Dydak Meler Stanisław, Radwan w ciągnieniu abo Jan Zebrzydowski z Zebrzydowic, miecznik koronny, Radwańczyk, w ześciu z świata, w zamku nowo korczyńskim […] dnia 19 września roku Pańskiego 1641 przy wyprowadzeniu ciała ku pogrzebowi ukazany […] (Kraków: Drukarnia Waleryana Piątkowskiego, 1641).

Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, wyd. Jerzy Dunin-Borkowski, Mieczysław Dunin-Wąsowicz, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie 1 (1908/1909).

Radziwiłł Albrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 2: 1637–1646, przeł. i oprac. Adam Przyboś, Roman Żelewski (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980).

Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629, wyd. Wanda Domin, Jan Kolasa, Edward Trzyna, Stanisław Żyga (Wrocław: Ossolineum, 1956).

Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. Jan Kolasa, Kamila Schuster, red. Stefan Inglot (Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1957).

Starowolski Szymon, Monumenta Sarmatarum, viam universae carnis (Cracoviae: Officina Viduae et Haeredum Francisci Caesarij, 1655).

Sumariusz Metryki Koronnej. Seria Nowa, t. 2: Księga wpisów kanclerza Jana Zamoyskiego MK 133 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie lata 1587–1595, wyd. A. Kot et al. (Kraków–Warszawa: Historia Jagellonica, Wydawnictwo DiG, 2001).

Volumina Constitutionum, vol. 2: 1627–1640, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, przedmowa Wacław Uruszczak (Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2013). Volumina Legum, t. 3, wyd. Jozafat Ohryzko (Petersburg: Jozafat Ohryzko, 1859).

Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI– XVIII wieku, t. 3: Akty podziałów dóbr ziemskich szlachty sandomierskiej z XVII wieku, wstęp i oprac. Jacek Pielas (Kielce: Wydawnictwo UJK, 2014).

Anusik Zbigniew, „Dobra ziemskie książąt Zbaraskich w XVI–XVII wieku”, w: idem, Studia i szkice staropolskie (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011).

Anusik Zbigniew, „Latyfundium Koreckich w XVI–XVII wieku”, w: idem, Studia i szkice staropolskie (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011).

Anusik Zbigniew, „Zbarascy, Strusiowi i Kalinowscy. Karta z dziejów wielkiej własności ziemskiej na kresach Rzeczypospolitej na przełomie XVI i XVII wieku”, w: idem, Studia i szkice staropolskie (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011).

Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. Władysław Pałucki (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1973).

Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, red. Henryk Rutkowski, cz. 1–2 (Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, 2008).

Atlas historyczny Polski. Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. Stefan Wojciechowski (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1966).

Atlas historyczny Polski. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. Krzysztof Chłapowski et al., cz. 1–2 (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993).

Boniecki Adam, Herbarz Polski, t. 16 (Warszawa: Księgarnia Gebethner i Wolff, 1913).

Borkowska Małgorzata, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 2:

Polska Centralna i Południowa (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005).

Byliński Janusz, Dwa sejmy z roku 1613 (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1984).

Byliński Janusz, „Stadnicki Marcin”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 41 (Warszawa–Kraków: Societas Vistulana, 2002).

Chłapowski Krzysztof, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (Materiały źródłowe) (Warszawa–Bellerive-sur-Allier: Wydawnictwo DiG, Edition La Rama Sasu, 2017).

Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 2: 1621–1660, oprac. Dariusz Kupisz (Warszawa–Lublin: Wydawnictwo Sejmowe–UMCS, 2017).

Długosz Józef, „Lubomirski Sebastian”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 18 (Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1973).

Dworzaczek Włodzimierz, Genealogia, cz. 2 (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959).

Follprecht Kamila, Właściciele nieruchomości w Krakowie w 1655 roku (Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, 2001).

Góralski Zbigniew, Urzędy i godności w dawnej Polsce (Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983).

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w., red.

Kazimierz Lepszy (Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1953).

Kowalska Irena, „Szafraniec Andrzej”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 46 (Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2009–2010).

Kowalska Irena, „Szafraniec Stanisław”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 46 (Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2009–2010).

Kupisz Dariusz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717 (Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2008).

Lubczyński Mariusz, „Małżeństwa Wielopolskich w drugiej połowie XVII wieku i ich wpływ na pozycję społeczno-majątkową rodziny”, w: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo (Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008).

Mincer Franciszek, „Stanisław Niemojewski”, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23 (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1978).

Niesiecki Kasper, Herbarz polski, wyd. Jan Nepomucen Bobrowicz, t. 10 (Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1840).

Pawiński Adolf, „Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym”, t. 2: „Wielkopolska”, w: Źródła Dziejowe, red. idem, t. 13 (Warszawa: Księgarnia Gebethner i Wolff, 1883).

Pielas Jacek, „Majątek ziemski Stefana Korycińskiego, kanclerza wielkiego koronnego (1653–1658)” (w druku).

Pielas Jacek, Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej (Kielce: Wydawnictwo UJK, 2007).

Pielas Jacek, „Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego, z lat 1668–1670”, w: Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. Jarosław Stolicki, Marek Ferenc, Janusz Dąbrowski (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2010).

Pielas Jacek, Podziały dóbr ziemskich szlachty koronnej w XVII wieku (Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2013).

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Maria Mayenowa, t. 5 (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum, Wydawnictwo PAN, 1971).

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski et al. (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1992).

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Mikulski, Wojciech Stanek, Ryszard Kabaciński, przy współudziale Zbigniewa Górskiego (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1990).

Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Mikulski (Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum, 1990).

Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Stanisław Cynarski, Alicja Falniowska-Gradowska (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1990).

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Witold Kłaczewski, Wacław Urban (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1991).

Urzędnicy województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski, Alicja Falniowska-Gradowska (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1993).

Wołyniec Bartłomiej, „Genealogia Zebrzydowskich”, w: Tomasz Graff, Bartłomiej Wołyniec, Elżbieta E. Wróbel, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny (Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2020).

Wołyniec Bartłomiej, Wróbel Elżbieta Elena, „Fundator i dobrodziej”, w: Tomasz Graff, Wołyniec Bartłomiej, Wróbel Elżbieta Elena, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny (Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2020).

Wróbel Elżbieta Elena, „Janowi Zebrzydowskiemu od panegirystów słów kilka”, w: Historia bliższa ludziom. Prace ofiarowane Janowi Kracikowi w 70. rocznicę urodzin, red. Elżbieta E. Wróbel, Rafał Szczurowski (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011).

Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru bernardyńskiego i kalwaryjskich dróżek, wyd. 2, uzup. Mikołaj Rudyk (Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo Calvarianum, 2006).

Zarewicz Ludwik, Lanckorona. Monografia historyczna (Kraków: Drukarnia „Czasu” Franciszka Kleczyckiego i Spółki, 1885).

Komorowski Waldemar, Follprecht Kamila, „Właściciele kamienic Rynku krakowskiego w czasach nowożytnych (do pierwszej okupacji szwedzkiej) cz. 2”, Krakowski Rocznik Archiwalny 3 (1997): 23–34.

Pielas Jacek, „Podział majątku Jerzego Ossolińskiego, kanclerza wielkiego koronnego z 1651 roku”, Genealogia. Studia i Materiały Historyczne 18 (2006): 99–126.

Przyboś Kazimierz, „Lubomirscy herbu Drużyna”, Almanach Muszyny 15 (2005): 86–97.